Przejdź do zawartości

Stanisław Hojnowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Piotr Hojnowski
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

28 czerwca 1893
Jadowniki

Data i miejsce śmierci

6–7 września 1939
Tomaszów Mazowiecki

Przebieg służby
Lata służby

1912–1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

45 pułk piechoty

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons
Stanisław Hojnowski
Tabliczka na cmentarzu parafialnym w Jadownikach
Rondo im. Płk. Stanisława Hojnowskiego w Tomaszowie Mazowieckim
Tablica pamiątkowa przy III LO w Tomaszowie Mazowieckim
Epitafia poświęcone Hojnowskiemu i jego żołnierzom – obrońcom Tomaszowa w kruchcie kościoła pw. św. Jadwigi na największym osiedlu Niebrów w Tomaszowie Mazowieckim
Tablica pamiątkowa poświęcona pułkownikowi Stanisławowi Hojnowskiemu na osiedlu „Obrońców Tomaszowa Mazowieckich z 1939 roku” popularnie zwanym Niebrowem

Stanisław Piotr Hojnowski (ur. 28 czerwca 1893 w Jadownikach, zm. w nocy z 6 na 7 września 1939 w Tomaszowie Mazowieckim) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 czerwca 1893 w Jadownikach, w ówczesnym powiecie brzeskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Andrzeja i Anny z Lubowieckich[1]. Przodkowie matki byli w XVII wieku właścicielami wsi Jadowniki. Miał brata Józefa (1890–1940), kierownika szkoły w Milówce[2][3] i siostrę Kunegundę (1888–1918) zmarłą na hiszpankę[4]. Szwagier Józef Owsiak był radcą lasów państwowych i marszałkiem powiatu nadwórniańskiego[5].

Stanisław w 1904 rozpoczął naukę w c. k. Gimnazjum w Bochni[6][7][8][9]. 25 września 1912 zdał egzamin dojrzałości[1]. Już wówczas biegle władał językiem niemieckim[10].

W wieku 19 lat wstąpił do armii austriackiej, w której pozostał do 7 listopada 1918. Podczas I wojny światowej dosłużył się stopnia porucznika w armii austriackiej[11].

W listopadzie 1918 zdecydował się przystąpić do Wojska Polskiego i skierowany został do powiatu limanowskiego, gdzie miał zorganizować kompanię piechoty zdolną powstrzymać szabrownictwo na terenach opuszczanych przez Austriaków. Jako organizator struktur wojskowych zapisał się pozytywnie w Mszanie, gdzie udało mu się stworzyć oddział w kilka dni, dzięki czemu odparto kilka zorganizowanych ataków[12].

W grudniu 1918 przeniesiono go do 16 pułku piechoty, gdzie został dowódcą 4. kompanii, z którą walczył na Śląsku Cieszyńskim[13].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 16 pp[14]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 628. lokatą w korpusie oficerów piechoty[15]. W lipcu tego roku został przeniesiony do 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce na stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy III batalionu[16][17]. 1 grudnia 1924 prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 15 sierpnia 1924 i 201. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18]. Po awansie został zatwierdzony na stanowisku dowódcy III batalionu[19][20]. W październiku 1927 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 16 batalionu granicznego z równoczesnym przeniesieniem do kadry oficerów piechoty[21][22]. 24 grudnia 1929 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1930 stopień podpułkownika w korpusie oficerów piechoty i 33. lokatą[23]. Z dniem 1 kwietnia 1932 został przeniesiony z KOP do 15 pułku piechoty w Dęblinie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[24][25]. W listopadzie 1935 został przeniesiony do 45 pułku piechoty w Równem na stanowisko dowódcy pułku[11][26]. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 20. lokatą w korpusie oficerów piechoty[27][28]. Wspomnianym pułkiem dowodził w kampanii wrześniowej i na jego czele walczył w bitwie pod Tomaszowem Mazowieckim[29].

W Tomaszowie podczas przemarszu przez ulicę Warszawską, 45. Pułku piechoty został niespodziewanie ostrzelany. Okazało się, że północna dzielnica miasta – Starzyce już jest zajęta przez Wehrmacht. Widząc, że droga wyjazdowa z Tomaszowa do Warszawy jest już zablokowana reszta żołnierzy czołowych oddziału pułku rozproszyła się i małymi grupkami wymknęła z miasta uchodząc w kierunku lasów spalskich. W tym samym czasie główna część kolumny pułkowej, która znajdowała się nieco dalej w głębi ulicy została zaatakowana przez dywersantów niemieckich[30].

Do żołnierzy Hojnowskiego strzelano z dachów, okien, bram i ogródków. Oddział został równocześnie zaatakowany przez silny ogień czołgów Wehrmachtu i niemieckich dywersantów, którzy z okien domów przy ulicach: Warszawskiej, Św. Władysława, Szerokiej i Towarowej, przeprowadzili ostrzał z karabinów ręcznych i maszynowych. Zsynchronizowana akcja wywołała chaos w polskich szeregach. Po kilku godzinach jednostka uległa zupełnemu rozbiciu. Przed wojną mieszkała w Tomaszowie znaczna mniejszość niemiecka. Wielu tomaszowskich Niemców już wtedy nie kryło wrogości do państwa polskiego. Po kryjomu uciekali do Niemiec, gdzie przechodzili przeszkolenie wojskowo-dywersyjne. Pod koniec sierpnia 1939 w mieście dochodziło na tym tle do zamieszek etnicznych. Większość z dywersantów atakujących polskich żołnierzy w Tomaszowie 6 września było miejscowymi, tomaszowskimi Niemcami[31][32][33][34][35][36][37].

Stanisław Hojnowski poległ wraz ze 110 żołnierzami, którymi dowodził, na ulicy Warszawskiej w Tomaszowie Mazowieckim, na wysokości ówczesnego Gimnazjum nr 2 (w PRL Szkoła Podstawowa nr 2, obecnie Szkoły Katolickie przy Warszawskiej 95/97)[38]. Wraz z podwładnymi został pochowany na tomaszowskim cmentarzu wojennym przy ul. Smutnej[39].

Pułkownik zmienił wyznanie, by pojąć za żonę rozwódkę Marie Grunt-Mejer (zm. 1941). Małżeństwo było bezpotomne[40].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

9 maja 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia[43].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 2016 trwała debata w mieście nad nadaniem patronatu Hojnowskiego pobliskiemu nowo powstałemu rondu, ostatecznie zdecydowano jednak o upamiętnieniu pułkownika w innym miejscu[44][45].

W Tomaszowie Mazowieckim imieniem Stanisława Hojnowskiego nazwano rondo w kompleksie dworców komunikacji zbiorowej (PKP Tomaszów Mazowiecki, PKS Tomaszów Mazowiecki, pętla MZK Tomaszów Mazowiecki)[46]. Jest również patronem III Liceum Ogólnokształcącego na Michałówku[47] oraz jednej ulicy w dzielnicy Białobrzegi[48].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Sprawozdanie 1913 ↓, s. 88.
  2. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa SPSK im. św Faustyny w Milówce [online], spmilowka.superszkolna.pl [dostęp 2020-07-05].
  3. ↑ Historia szkoły w Milówce 1898-1971, [w:] Romana Rojek (Grabno), Zeszyty Wojnickie, t. nr 3 (129), Wojnicz 2008, ISSN 1232-4310.
  4. ↑ Nekrologia, [w:] Teresa Kuboń, Anna Nosek, "Zeszyty Wojnickie" - nr 3, IV kw. 2009 r., „Zeszyty Wojnickie”, nr 3 (132), 2009, ISSN 1232-4310.
  5. ↑ Jerzy Krawczyk, Cesarsko−Królewska Szkoła Leśniczych w Bolechowie.
  6. ↑ Sprawozdanie 1905 ↓, s. 68, ukończył klasę IC.
  7. ↑ Sprawozdanie 1908 ↓, s. 86, ukończył klasę IVB.
  8. ↑ Sprawozdanie 1909 ↓, s. 132, ukończył klasę VB.
  9. ↑ Sprawozdanie 1910 ↓, s. 78, ukończył klasę VIB.
  10. ↑ Pułkownik wojska polskiego: Stanisław Hojnowski (1893-1939) [online], bibliografia.malopolska.pl [dostęp 2019-10-06].
  11. ↑ a b W. Jarno „45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa Mazowieckiego we wrześniu 1939 r.”, [w:] Przegląd Nauk Historycznych 2012, R. XI, NR 2.
  12. ↑ Pułkownik Stanisław Hojnowski – dowódca 45 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, bohater tomaszowskiego września [online] [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  13. ↑ Rzecz o płk. Stanisławie Hojnowskim – Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [online], piotrkow-tryb.ap.gov.pl [dostęp 2019-10-07].
  14. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 66, 654.
  15. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 48.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 553.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 370, 410.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 735.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 321, 351.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 277.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 26 września 1927, s. 288.
  22. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123, 177.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929, s. 439.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 254.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23, 545.
  26. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 602.
  27. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 464.
  28. ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 10.
  29. ↑ Marek Stefański, Wrześniowi obrońcy miasta [online], Nasz Tomaszów, 7 września 2018 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  30. ↑ 70. rocznica wybuchu II wojny światowej – Muzeum w Tomaszowie Maz. [online], muzeumtomaszow.pl [dostęp 2019-10-07].
  31. ↑ 1 września 1939 w Tomaszowie Mazowieckim – Muzeum w Tomaszowie Maz. [online], muzeumtomaszow.pl [dostęp 2019-10-06].
  32. ↑ 70. rocznica wybuchu II wojny światowej – Muzeum w Tomaszowie Maz. [online], muzeumtomaszow.pl [dostęp 2019-10-06].
  33. ↑ Zostały tylko ślady podków… [online], Historia i Tradycja [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  34. ↑ Chinciński T., „Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 r. w świetle dokumentów policyjnych i wojskowych II Rzeczypospolitej oraz służb specjalnych III Rzeszy. Cz.2 (Sierpień-wrzesień 1939 r.)” w: Pamięć i Sprawiedliwość 5/1 (9), 165-197, 2006 r.
  35. ↑ Tomasz Chinciński, Piąta kolumna [online], polityka.pl, 2009 [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  36. ↑ Historie odnalezione Andrzeja Kobalczyka: Fabryka Piesch’a – „tomaszowskim Berlinem” [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 30 sierpnia 2019 [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  37. ↑ Mniejszość niemiecka w Łódzkiem we wrześniu 1939 r. [online], Wojna obronna 1939 [dostęp 2019-10-07].
  38. ↑ Pierwsze dni II wojny światowej w Tomaszowie [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 3 września 2011 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  39. ↑ Obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Tomaszowie Maz. [ZDJĘCIA] [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 3 września 2019 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  40. ↑ Pułkownik Stanisław Hojnowski – dowódca 45 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, bohater tomaszowskiego września [online] [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  41. ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23.
  42. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-05]..
  43. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-05]..
  44. ↑ Kto zostanie patronami nowych rond w Tomaszowie Maz.? W środę sesja Rady Miejskiej [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 30 sierpnia 2016 [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  45. ↑ Batorskiego rondo Hojnowskiego [online], Nasz Tomaszów, 12 sierpnia 2016 [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  46. ↑ Nowe ronda w Tomaszowie mają swoich patronów: To Kaczyńscy, płk Hojnowski i gen. Buk [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 31 sierpnia 2016 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  47. ↑ Z.S.P. nr 8, Ślubowanie klas pierwszych i Dzień Patrona w ZSP nr 8 [online], Nasz Tomaszów, 2 października 2019 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  48. ↑ Budowa kanalizacji w Tomaszowie. Dzisiaj w Białobrzegach w ZS 8 przyjmowanie wniosków na podłączenia [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 5 lutego 2016 [dostęp 2019-10-06] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Hojnowski&oldid=74837740”