Stanisław Karpiński (lotnik)

Stanisław Karpiński

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	17 grudnia 1891 Piotrków Trybunalski
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 1982 Los Angeles
Przebieg służby
Lata służby	1913–1982
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air RAF
Jednostki	Polskie Siły Powietrzne Polski Lotniczy Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia
Stanowiska	zastępca inspektora PSP zastępca dowódcy PSP generalny inspektor PLKPR
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Stanisław Karpiński

Tablica pamiątkowa ku czci gen. pilota Stanisława Karpińskiego na lotnisku Piotrków Trybunalski (październik 2019)

Emblemat Aeroklubu Ziemi Piotrkowskiej im. gen. pilota Stanisława Karpińskiego na lotnisku Piotrków Trybunalski (październik 2019)

Stanisław Karpiński (ur. 17 grudnia 1891 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 30 stycznia 1982 w Los Angeles) – generał brygady pilot Wojska Polskiego.

Życiorys

Stanisław Karpiński urodził się 17 grudnia 1891 w Piotrkowie, w ówczesnej guberni piotrkowskiej Królestwa Polskiego, w rodzinie Józefa, urzędnika państwowego, i Julii z Żebeków-Wiśniewskich. Miał pięciu braci, m.in. przyrodnika Jana Karpińskiego. W roku szkolnym 1904–1905 uczęszczał do Gimnazjum Miejskiego w rodzinnym Piotrkowie. W 1905 roku wziął udział w strajku szkolnym za co był aresztowany.

Służba wojskowa

1 grudnia 1913 roku został wcielony do Armii Imperium Rosyjskiego i przydzielony do 15 Brygady Artylerii w Odessie, która wchodziła w skład 15 Dywizji Piechoty. Od 1 sierpnia 1914 roku razem z brygadą walczył na froncie.

Na skutek swoich starań, został skierowany do szkoły pilotów w Odessie, którą ukończył w 1915. Walczył następnie w rosyjskich eskadrach frontowych. W 1917 zgłosił się do organizowanego w Odessie Polskiego Oddziału Awiacyjnego. Po jego rozwiązaniu, w 1918 przedostał się do Warszawy i wstąpił w stopniu podporucznika do nowo organizowanego lotnictwa polskiego. Uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich i zajęciu lotniska mokotowskiego. Współdziałał w organizowaniu lotnictwa polskiego, awansując do stopnia kapitana.

Był inicjatorem powstania w 1923 przedsiębiorstwa Aero-Film, mające na celu „filmową propagandę lotnictwa polskiego”, oraz scenarzystą wyprodukowanego przez tę firmę pierwszego polskiego filmu lotniczego pt. Skrzydlaty zwycięzca z 1924.

W latach 1933–1936 był dowódcą dywizjonu liniowego w 3 pułku lotniczym w Poznaniu. W latach 1936–1937 był słuchaczem I kursu Wyższej Szkoły Lotniczej przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu wyznaczony został na stanowisko szefa Wydziału Ogólnego Sztabu Lotniczego w Sztabie Głównym. Był najbliższym współpracownikiem szefa Sztabu Lotnictwa, gen. bryg. obs. Stanisława Ujejskiego.

W chwili wybuchu II wojny światowej w 1939, zajmował stanowisko zastępcy szefa Sztabu Lotniczego Sztabu Głównego, w stopniu podpułkownika. Podczas kampanii wrześniowej pełnił funkcje w sztabie Naczelnego Dowódcy Lotnictwa, gen. Józefa Zająca. Wraz ze sztabem ewakuował się do Rumunii, następnie w październiku 1939 do Francji. Został tam przez Naczelnego Wodza mianowany szefem sztabu Dowództwa Polskich Sił Powietrznych i zajął się organizowaniem lotnictwa polskiego we Francji. Awansowany w maju 1940 do stopnia pułkownika, przedostał się po upadku Francji do Wielkiej Brytanii, gdzie w dalszym ciągu uczestniczył w organizowaniu lotnictwa polskiego, między innymi w opracowaniu polsko-brytyjskiej umowy lotniczej. Otrzymał numer służbowy RAF P-1378. Od 21 stycznia 1941 do 1 maja 1942 był pierwszym oficerem łącznikowym w sztabie lotnictwa bombowego RAF Bomber Command – faktycznym dowódcą polskiego lotnictwa bombowego. W maju 1942 został mianowany zastępcą Inspektora Polskich Sił Powietrznych, w brytyjskim stopniu funkcyjnym Air Commodore, odpowiadającym generałowi brygady. Po zmianach organizacyjnych w kwietniu 1944, został zastępcą dowódcy Polskich Sił Powietrznych. 1 stycznia 1946 roku został awansowany na generała brygady w korpusie generałów.

Po zakończeniu wojny, w kwietniu 1947, został dowódcą istniejących jeszcze Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. W związku ze stopniową likwidacją polskiego lotnictwa, zajmował również stanowisko Generalnego Inspektora Polskiego Lotniczego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia przy RAF. Stanowiska te zajmował do rozwiązania Polskich Sił Powietrznych jesienią 1949. Pozostał następnie na emigracji w Londynie. W latach 1950–1954 był prezesem Stowarzyszenia Lotników Polskich w Wielkiej Brytanii, a od 1951 był przez trzy kadencje członkiem emigracyjnej Rady Narodowej RP (od 1954 pod nazwą Rada Rzeczypospolitej Polskiej). Z uwagi na stan zdrowia w 1958 roku osiedlił się w Los Angeles w Kalifornii w USA wraz z żoną – lotniczką Stefanią Wojtulanis. Zmarł 30 stycznia 1982 roku w Los Angeles.

Dokonania sportowe

Stanisław Karpiński (2. z lewej) i Wiktor Rogalski po rajdzie nad Azją Mniejszą

Rajd lotniczy St. Karpińskiego i W. Rogalskiego nad Azją Mniejszą – uroczystość w Aeroklubie Warszawskim

Lublin R.XIII Dr "Błękitny Ptak"

Pasją Karpińskiego stały się rajdy lotnicze. 2 lipca 1931 odbył na rajdowej wersji samolotu łącznikowego Lublin R.Xa lot z pasażerem wokół Polski bez międzylądowań, na trasie Warszawa–Poznań–Kraków–Lwów–Białystok–Warszawa, długości 1650 km, w czasie 12 godzin 15 minut. Od 23 września do 7 października 1931, na samolocie R.Xa odbył rajd dokoła Europy, na trasie Warszawa–Bukareszt–Stambuł–Rzym–Turyn–Londyn–Warszawa, długości 6450 km (czas lotu 49 godzin 5 min).

Od 2 do 24 października 1932 odbył na zmodyfikowanej rajdowej wersji samolotu R.Xa bis "Srebrny Ptak" rajd na trasie (m.in.) Warszawa–Stambuł–Bagdad–Teheran–Kabul–Bagdad–Kair–Jerozolima–Stambuł–Warszawa, długości 14 930 km (czas lotu 108 godzin 50 min), z mechanikiem Wiktorem Rogalskim.

21 października 1935 podjął próbę przelotu do Australii z Wiktorem Rogalskim, na rajdowej wersji samolotu Lublin R.XIII Dr „Błękitny Ptak”. Przeleciał z Warszawy przez m.in. Stambuł, Bagdad, Karaczi, Kalkutę, Rangun, Bangkok, lecz 10 listopada samolot został uszkodzony przy starcie z grząskiego lotniska Kohlak w Syjamie, po pokonaniu 11 153 km, co zmusiło go do przerwania rajdu. Na 1939 rok Karpiński planował ponowny rajd do Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii samolotem RWD-15 bis, lecz start planowany na 15 marca 1939 odłożono z uwagi na zajęcie Czechosłowacji przez Niemcy.

Bibliografia

Był autorem książek o swoich rajdach: „Polskie skrzydła w moich lotach długodystansowych” (1935), „Lot przerwany w Syjamie” (1939), powieści „Na skrzydłach huraganu” (1976, wydanej w Los Angeles i Londynie), oraz artykułów, wierszy i innych publikacji o tematyce lotniczej.

Awanse

• kapitan – starszeństwo z dniem 1 czerwca 1919
• major – 1 stycznia 1933
• podpułkownik – 19 marca 1937 i 5. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa
• pułkownik – 3 maja 1940
• generał brygady – 1 stycznia 1946

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6396
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Medal Niepodległości
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Lotniczy – czterokrotnie
• Order Imperium Brytyjskiego

Zobacz też

• Awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• generałowie polscy
• generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej

Bibliografia

• Stefan Czmur, Waldemar Wójcik: Generałowie w stalowych mundurach. Warszawa-Poznań: Dom Wydawniczy „Bellona” i Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2003. ISBN 83-11-09587-6.
• Jerzy R. Konieczny, Tadeusz Malinowski: "Mała encyklopedia lotników polskich – Tomik II", Warszawa 1988, ISBN 83-206-0734-5,
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Władysław Bartosz: Gen. bryg. pil. Stanisław Karpiński (1891-1982) (w 10 rocznicę śmierci), Polska Zbrojna 1992,
• (jrk) Stanisław Karpiński (1891-1982), Skrzydlata Polska,
• Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978, wyd. I,
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Kronika Polska. „Skrzydlata Polska”. 7-8/1931, lipiec-sierpień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Kronika Polska. „Skrzydlata Polska”. 10/1931, październik 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Polski lot do Azj i Afryki. „Skrzydlata Polska”. 10-11/1932, październik-listopad 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.