Stanisław Tołpa

Stanisław Tołpa

Data i miejsce urodzenia	3 listopada 1901 Ruda Łańcucka
Data i miejsce śmierci	11 października 1996 Wrocław
profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: ochrona środowiska przyrodniczego, torfoznawstwo
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Habilitacja	1948
Profesura	1948
Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Wrocławska
Odznaczenia

Nagrobek S. Tołpy na wrocławskim cmentarzu Św. Ducha przy ul. Bardzkiej

Pomnik S. Tołpy we Wrocławiu

Stanisław Tołpa (ur. 3 listopada 1901 w Rudzie Łańcuckiej, zm. 11 października 1996 we Wrocławiu) – polski botanik, profesor Akademii Rolniczej we Wrocławiu, opracował m.in. preparat torfowy nazywany jego nazwiskiem.

Życiorys

W 1920 ukończył gimnazjum w Leżajsku. Najpierw ukończył studia teologiczne, a następnie podjął studia na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, które zakończył doktoratem nt. torfowisk Czarnohory. Do 1939 pracował jako nauczyciel biologii w Państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Kaliszu. Od 1929 był współpracownikiem Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności.

W 1939 brał udział w kampanii wrześniowej, m.in. w bitwie nad Bzurą. Następnie trafił do obozu jenieckiego.

Po wojnie, w 1945, trafił do Wrocławia. Tutaj też rozwinął działalność naukową i dydaktyczną. Początkowo był dziekanem Wydziału Rolniczego Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Habilitował się w 1948 i otrzymał tytuł profesora. Od 1951 był organizatorem Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu i pierwszym rektorem tej uczelni w latach 1952–1954. Od 1967 był członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz jednym z twórców jej wrocławskiego oddziału.

Całą swoją karierę naukową poświęcił torfowi. Pod jego kierunkiem przebadano bagna i torfowiska w Dolinie Biebrzy, na Mazurach i na Lubelszczyźnie. Opracował klasyfikację torfów europejskich. Z czasem zainteresowania przesuwały się z historii i morfologii torfowisk na chemiczne i biologiczne właściwości ich składników. Wykrył związki chemiczne o szczególnej aktywności biologicznej. Na podstawie jego badań w latach 60. XX wieku powstał preparat torfowy Tołpy, mający w założeniu stać się lekiem przeciwnowotworowym. Jego badania przyczyniły się także do uchwalenia ustawy o ochronie złóż torfowych w Polsce.

Po przejściu na emeryturę, w 1971, nadal pracował nad swoim preparatem w utworzonej specjalnie dla niego Pracowni Biologii i Biochemii Torfu Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Działanie przeciwnowotworowe preparatu nigdy nie zostało potwierdzone. Patent na wytwarzanie preparatu przekazał uczelni. Zmarł w wieku 95 lat.

Jego żoną była Ida, z domu Hohenberg (1912–1999). Oboje zostali pochowani we wspólnym grobowcu na Cmentarzu Ducha Świętego we Wrocławiu.

W 2005 imieniem i nazwiskiem profesora został nazwany Park Stanisława Tołpy we Wrocławiu (wcześniej pod nazwą Park Nowowiejski). Jego imieniem i nazwiskiem nazwano szkołę podstawową we Wrocławiu przy ul. Orzechowej 90 oraz ulice we Wrocławiu, Jelczu-Laskowicach i Nowej Sarzynie.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951, za wybitną działalność naukową)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej

Linki zewnętrzne

• Stanisław Tołpa – życie w cieniu torfu. onet.pl, 17 grudnia 2013. [dostęp 2014-07-03].
• Park Stanisława Tołpy (Nowowiejski) - Waschteich Park, Nordpark polska-org.pl