Staudamm

Staudamm vom Oberharzer Wasserregal

Èn Staudamm isch è Bauart vo Abschpèrrbauwärch, vowendèt bi nèrè Dalschpèrri odder enèrè Stauaalaag. Im Gegèsatz zuè nèrè Staumuèr bschtòt dè Staudamm im wesèntlichè uss enèrè Èrd- odder Felsschüttig.

Staudämm könned in zimli seltènè Fäll au uff natürlichi Wys – durch Èrdrütsch entschtò. Zum Byschpill isch dè Pragser Wildsee so entschtandè.

Uffbau

Quer- un Längsschnitt vom Steischüttdamm bi dè Großè Dhünndalschperri

Trinkwasserdalschperri Frauenau

Èn Staudamm beschtòt uss èrè Uffschüttung vo Steinschotter, Kys, Sand, Èrdè usw. Mò unterscheidet deshalb Èrdschüttdämm un Steischüttdämm. Zu dè Vomeidig vo hochè Dranspörtkoschtè wörd möglichscht nit bindigs Matriaal vowendet, wo geignet isch un i dè nôcherè Umgebig in Steibrüch, Kysgruèbè eifach z beschaffè isch.

Dè Hauptdeil von èm Staudamm isch dè Stützkörper. Er isch normalerwys mit èrè Dichtigsschicht im Innerè odder a dè Wassersitè abdichtet un bschtòt oft uss Zonè vo unterschidlicher Durchlässigkeit. D Dichtigsschicht ka nè Kèrndichtig uss Lèttè, Don, Foliè odder Asphalt sy. Möglich isch au è dünni Donbedongwand i dè Mitti vom Damm. È so gnannti Schürzèdichtung isch è schrägi, a dè Wassersitè liegendi Schicht uss Lèttè odder Don. Au è Ußèdichtig uss Bedong, Asphalt odder Kunschtschtofffoliè chunnt in Frõg. Èn Staudamm ka abber au homogen sy, d. h. vollschtändig uss èm glychè Matriaal bschtò.

Querschnitt von èm Staudamm mit Kèrndichtig i dè Mitti (Hochwasserrugghaltibeggè Jonèbach)

Èn Staudamm hèt èn trapezförmigè Querschnitt un uff beidè Sitè è Böschung mit èrè bschtimmtè Neigung. Allderdings sin au voschideni Abschnitt mit unterschidlichè Neigungè durchuus üblich. Söttigi Abschnitt sin oftmòls durch horizontali Stüggli (Berme) unterdeilt. D Uffschtandsflächi isch im Gegèsatz zuè nèrè Staumuèr relativ groß, defür muè dè Untergrund keini so hochi Belaschtung uffnää. Es isch deshalb kein Felsuntergrund erforderlich. Èn Staudamm eignet sich dört, wo breiti Däler mit gringer Höchi abgschperrt wörrè söllè. In engè Gebirgsdäler sin Staumuèrè besser geignet.

Zum Nõchwys vo dè Standsicherheit von èm Staudamm muè mò unter anderem d Sicherheit gegè Böschungsdrugg berechnè.

Gschichtè vom Staudammbau

Als einè vo dè älteschtè no deilwys erhaltenè Staudämm gildet dè Sadd-el-Kafara im Wadi el Garawi bi Kairo, Ägyptè (voschidenè Aagaabè zfolg zwischè 2950 un 2500 v. Chr. erbaut worrè).

D Übberbleibsel vo Dämm, wo Deil vom Wasservosorgig für d Stadt Java z Jordaniè gsi sin, datyred d Archäologè uff 3.000 v. Chr. Ab 1.000 v. Chr. sin in villè Deil vo dè Erdè zaallosi größeri un chlyneri Dämm sowiè Staumuèrè baut worrè. D Reschtè vo dènnè Baut hèt mò unter anderem im Mittelmeerraum gfundè. Z Europa sin d Römer berühmt für iri Wasserbaubrojèkt (Lischtè vo römischè Staudämm).

Z Dütschland gelted Dämm vom Oberharzer Wasserregal als diè älteschtè no im Betrièb befindlichè Staudämm. Si sin ab èm 15. Johrhundert entschtandè.

Zum Begriff

„Staudamm“ odder „Damm“ isch nit diè dütsch Entschprèchig vom änglischè „dam“. Letschteres bedütet „Dalschperri“ un ka au è Staumuèr sy. Im allgemeinè Sprõchgebruuch wörd degegè oft jedes Abschperrbauwärch von èrè Dalschperri als „Staudamm“ odder „Damm“ bezeichnèt, unabhängig devò, ob s datsächlich èn Staudamm (è Aaschüttig uss Schüttmatriaal) odder villmee è Staumuèr uss Stei un Bedong isch So wörd zum Byschpill dè Drei-Schluchtè-„Damm“ regelmäßig als Damm bezeichnèt, obwoll er im eigentlichè Sinn kein Staudamm isch, sondern è Staumuèr.

Wegè sellèrè falsch bruuchtè Bezeichnig muè mò seer oft demit rechnè, dass – unabhängig vo dè korrektè Bedütig – mit „Staudamm“ s Abschperrbauwärch von èrè Dalschperri gmeint isch. Im Änglischè isch diè gmeinsami Bezeichnig „dam“, wa so ähnlich wiè „Damm“ klingt, für Staudämme un Staumuèrè degegè richtig.

S Wort Staudamm schint èn Bedütigswandel mitgmacht z haa. Im Otto Lueger sim Lexikon vo dè gsamteè Technig vom Aafang vom 20. Johrhundert wörd unter m Stichwort „Staudamm“ Staumuèrè un Schüttdämm zämmègfasst. Erscht spôter hèt sich unter Fachlüt, schinbar abber nit i dè Allgemeinheit, ybürgerèt, dass mô unter eim Staudamm nu no èn Schüttdamm voschtòt un è Staumuèr kein Staudamm mee isch.

Im Gegèsatz zuè nèm Deich, wo barallel zuè nèm Fluss odder enèrè Küschtèlinniè volauft un zimli lang sy ka, sperrt èm Staudamm i dè Regèl èn Dalquerschnitt ab.

Vowandti Begriff:

• Damm
• Deich
• Weer

Luèg au

• Lischtè vo Dalschperrè z Badè-Württèbärg

Literadur

• Hans Bretschneider (Hrsg.): Taschenbuch der Wasserwirtschaft. 6. Auflage. Paul Parey, Hamburg und Berlin 1982, ISBN 3-490-19016-5. 
• Peter Rißler: Talsperrenpraxis. R. Oldenbourg, München und Wien 1998, ISBN 3-486-26428-1. 
• Landesanstalt für Umwelt, Messungen und Naturschutz Baden-Württemberg: Arbeitshilfe zur DIN19700 für Hochwasserrueckhaltebecken, PDF (1,8 MB), 2007, Seite 24–27, abgerufen am 19. Dezember 2013.

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Staudamm“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.