Temes (historia departemento)
Temes [temeŝ] estis historia reĝa departemento en la suda parto de la Hungara Reĝlando, germane: Komitat Temesch, rumane: Comitatul Timiș.
Demografio
[redakti | redakti fonton]Laŭ la censo de 1880
- 26 843 (6,8 %) hungaroj
- 142 269 (36,0 %) germanoj
- 3 445 (0,9 %) slovakoj
- 154 351 (39,0 %) rumanoj
- 57 621 (14,6 %) serbokroatoj
- 10 835 (2,7 %) ceteraj.
Laŭ la censo de 1910
- 169 030 (33,7 %) rumanoj
- 165 883 (33,1 %) germanoj
- 79 960 (16,0 %) hungaroj
- 69 905 (14,0 %) serboj
- 3 080 (0,6 %) slovakoj
- 12 977 (2,6 %) ceteraj.
Administracio
[redakti | redakti fonton]Estis 11 distriktoj, iliaj nomoj kaj tiuj de la departementejoj samas:
- Buziásfürdő
- Csák
- Detta
- Fehértemplom, samtempe konsilantrajta urbo
- Kevevára
- Központi (=centra), escepte distriktejo: Temesvár samtempe departementejo kaj municipa urbo
- Lippa
- Temesrékás
- Újarad
- Versec samtempe konsilantrajta urbo
- Vinga
La departemento estis plejparte ebenaĵa. Gravaj riveroj estas Danubo (sude estis landolimo), Mureş, Timiş kaj Bega.
En 895 la alvenintaj hungaroj trovis la lokon tre konvena por loĝadi pro la paŝtejoj, ebenaĵo kaj riveroj. Stefano la 1-a (Hungario) fondis la departementon en la 11-a jarcento. Dum la mezepoko la Danubo estis grava limo kontraŭ la turkoj. La turkoj tenis la plej longe tiun regionon. Post la turka erao senhomaj vilaĝoj restis, la regiono iĝis banusujo, apartenanta al Aŭstrio ĝis 1778. Aŭstraj inĝenieroj termezuris la regionon kaj taksis ĝin riĉa je ercoj. Post la eventuala fervoja linio Budapeŝto-Vieno tuj sekvis la Budapeŝto-Temesvár-Subdanuba linio. Alvenis krom hungaroj slovakoj, germanoj, serboj kaj rumanoj. La departemento en tiu formo naskiĝis en 1860. Ekde 1918 la serba kaj rumana armeoj komencis okupi la regionon, ĉar la angloj promesis la banusujon al ambaŭ landoj. Okazis preskaŭ milito, fine oni duonigis la banusujon. Dum la Dua Mondmilito la limoj restis, ŝajnas, ke en la iama banusujo Germanio volis tie germanan teritorion.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Censo de Hungario en 1880 (hungare)
- Censo de la Aŭstra-Hungara Monarĥio en 1910 (hungare, angle kaj germane) Arkivigite je 2014-10-06 per la retarkivo Wayback Machine
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]
| ||||||
.png?lang=eo)