Teodor Mrozowicki
Prus III | |
pionier przemysłu cukrowniczego w Galicji | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
8 listopada 1784 |
Data i miejsce śmierci |
13 kwietnia 1862 |
Ojciec | |
Matka |
Marianna Karczewska herbu Jasieńczyk |
Żona |
Sylwia Oziembłowska herbu Radwan |
Dzieci |
Agnieszka Marianna Felicja, Waleriana Maria Ignacja, Feliks Józef Ignacy, Felicja Józefa Ignacja, Justyn Franciszek Marceli, Maria, Jan Celestyn Wiktor, Eligiusz Franciszek Teodor |
Rodzeństwo |
Gabin, Franciszek, Joanna, Julia |
Teodor Mrozowicki herbu Prus III (ur. 8 listopada 1784 we Lwowie, zm. 13 kwietnia 1862 w Majdanie) – ziemianin galicyjski, pionier przemysłu cukrowniczego w Galicji.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Teodor Józef Tadeusz Ignacy Mrozowicki urodził się 8 listopada 1784 r. we Lwowie jako syn Stanisława, starościca stęgwilskiego i Marianny z Karczewskich herbu Jasieńczyk, starościanki liwskiej.
Nauki pobierał m.in. w szkole realnej we Lwowie, gdzie poznał podstawy chemii, fizyki i mechaniki. Po wprowadzeniu przez cesarza Napoleona w 1806 r. blokady przywozów towarów kolonialnych wzrosło w Europie zainteresowanie produkcją cukru. W prasie niemieckiej i francuskiej pojawiło się wówczas wiele artykułów na temat doświadczeń odnośnie do produkcji cukru z buraka. Otrzymawszy od ojca kilka majątków Mrozowicki rozpoczął w nich uprawę buraków cukrowych i na podstawie literatury naukowców niemieckich i francuskich opracował własną technologię i skonstruował urządzenia do przerobu cukru z buraków cukrowych. W jednym ze swoich majątków, Puźnikach w pow. brzeżańskim, rozpoczął w 1823 r. produkcję cukru – cukrownia ta, nazywana wówczas ogniową, pomimo że miała charakter doświadczalny, jest uznana jako pierwsza cukrownia uruchomiona w Cesarstwie Austriackim, a Mrozowicki został nazwany ojcem cukrownictwa galicyjskiego[1]. Po trzech latach istnienia cukrownia ta została w 1826 r. przeniesiona z Puźnik do miasteczka ojca, Sokołówki, gdzie gospodarował jego młodszy brat Franciszek, a niedługo po tym założył nową cukrownię w kolejnym swoim majątku, Kołodziejówce, która leżała o trzy mile ode Lwowa na trakcie do Bursztyna, co było bardziej dogodne dla sprzedaży cukru we Lwowie[1]. Zygmunt Przyrembel[2] uważa, że rozpoczęcie na większą skalę produkcji cukru w Sokołówce w 1826 r., można uważać za początek przemysłu cukrowniczego na ziemiach polskich[3]. Ta data początków polskiego przemysłu cukrowniczego jest również przyjęta we współczesnych publikacjach[4]. Mrozowiccy w 1833 r. zostali wymienieni, obok generała Ferdynanda Piotra hr. de Hennequin et Curel de Fresnel z Olszanicy, jako najwięksi producenci cukru w Galicji[5].
Mrozowicki swoje innowacyjne rozwiązania publikował w czasopismach lwowskich, czym spopularyzował wśród ziemian galicyjskich cukrownictwo, w konsekwencji czego zaczęto uprawiać buraki cukrowe i powstało wówczas kilka nowych cukrowni. Cieszył się on powszechnym podziwem, zwłaszcza, że wskutek choroby na ospę utracił w dzieciństwie wzrok i swoje inżynierskie pomysły realizował jako osoba niewidoma, w czym pomagał jemu jego ojciec, Stanisław. Jak pisze Stanisław Nikiel: Czasopisma lwowskie w latach 1826-1830 w licznych artykułach podkreślały pionierski charakter działalności Mrozowickich i ich wielkie zasługi dla rozwoju cukrownictwa w Galicji[6].
Teodor Mrozowicki był patronem tytularnym parafii Cerkwi greckokatolickiej pw. Św. Paraksewy w Puźnikach[7].
W 1815 r. ożenił się z Sylwią Oziembłowską herbu Radwan (ur. w 1791, zm. 9 lutego 1861 w Majdanie). Pozostawił z nią ośmioro dzieci: Agnieszkę Mariannę Felicję, Walerianę Marię Ignację, Feliksa Józefa Ignacego, Felicję Józefę Ignację, Justyna Franciszka Marcelego, Marię, Jana Celestyna Wiktora oraz Eligiusza Franciszka Teodora[8].
Teodor Mrozowicki zmarł 13 kwietnia 1862 w swoim majątku Majdan w powiecie nadwórniańskim.
Wywód przodków
[edytuj | edytuj kod]Jerzy Mrozowicki | ||||||||||||||||
Jan Franciszek Mrozowicki | ||||||||||||||||
Jadwiga Oleśnicka | ||||||||||||||||
Adam Mrozowicki | ||||||||||||||||
Piotr Felicjan Telefus | ||||||||||||||||
Klara Telefus | ||||||||||||||||
Teresa Bydłowska | ||||||||||||||||
Stanisław Mrozowicki | ||||||||||||||||
Andrzej Kazimierz Puzyna | ||||||||||||||||
Michał Puzyna | ||||||||||||||||
Eufrozyna Chrząstowska | ||||||||||||||||
Ewa Franciszka Puzyna | ||||||||||||||||
Andrzej Jerzy Potocki | ||||||||||||||||
Zofia Potocka | ||||||||||||||||
Bogumiła Elżbieta Suchodolska | ||||||||||||||||
Teodor Mrozowicki | ||||||||||||||||
Jan Władysław Karczewski | ||||||||||||||||
Antoni Karczewski | ||||||||||||||||
Zofia Komońska | ||||||||||||||||
Józef Karczewski | ||||||||||||||||
Franciszek Wojciech Grabianka | ||||||||||||||||
Helena Grabianka | ||||||||||||||||
Barbara Biejkowska | ||||||||||||||||
Marianna Karczewska | ||||||||||||||||
Maksymilian Franciszek Ossoliński | ||||||||||||||||
Jan Stanisław Ossoliński | ||||||||||||||||
Teodora Krassowska | ||||||||||||||||
Antonina Ossolińska | ||||||||||||||||
Aleksander Józef Załuski | ||||||||||||||||
Ludwika Załuska | ||||||||||||||||
Teresa Potkańska | ||||||||||||||||
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik Biograficzny Techników Polskich, red. Wiktor Skoczyński, t. VIII, Warszawa 1997, s. 68.
- Teodor Torosiewicz, O cukrze z buraków, [w:] Wiadomości Handlowe, rok 1830, nr 120, s. 636.
- Józef Żywicki, O wystawie płodów przemysłowości w Wiedniu, [w:] Gazeta Lwowska, rok 1845.
- H. Ł., Fabryki cukru burakowego w prowincyach dawney Polski, [w:] Wiadomości Handlowe, rok 1830, nr 15.
- Rocznik statystyczny przemysłu i handlu krajowego, tom 1, Lwów 1885, s. 7-8.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, Wł. Walewski, t. XI, Warszawa 1890, s. 35.
- Franciszek Marek, O cukrze i cukrownictwie, [w:] Ziarno. Czasopismo Kulturalno-Literackie, nr 1/42/2016.
- Bronisław Mikulec, Przemysł cukrowniczy w Galicji w latach 1823-1918, Warszawa 1980.
- Zygmunt Przyrembel, Historia cukrownictwa w Polsce, tom I, Warszawa 1927, s. 2, 67, 69.
- Julian Kołaczkowski, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888, s. 137.
- J. Łękawski, Wykaz cukrowni w granicach Polski z 1939 i 1945 r., Warszawa, 1974
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b H. Ł. , Fabryki cukru burakowego w prowincyach dawney Polski, [w:] Wiadomości Handlowe, R. 1830, nr 15, 1830 .
- ↑ Zygmunt Przyrembel , Stulecie polskiego cukrownictwa, [w:] Gazeta Cukrownicza, tom LVII, nr 1418 z 1 stycznia 1926, 1926 .
- ↑ Rozmaitości Lwowskie. Dodatek do Gazety Lwowskiej, 1826, s. 271, 1826 .
- ↑ E.W. Waleriańczyk , 175 lat polskiego przemysłu cukrowniczego, Rypin, 2001 .
- ↑ Notizen Uber Produttion, Kunst, Fabriken und Gewerbe, Wiedeń, 1833 .
- ↑ Stanisław Nikiel , Mrozowicki Teodor, [w:] Słownik Biograficzny Techników Polskich, red. Wiktor Skoczyński, t. VIII, Warszawa, s. 68, 1997 .
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Archidioeceseos Metropolitanae Graeco-Catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1832, Leopolis, s. 108
- ↑ http://www.antoniego26.pl/genealogia/mrozowicki.htm [dostęp: 2019-04-14]