Terespol

Terespol
	miasto i gmina
	; Urząd Miasta w Terespolu
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Prawa miejskie	20 lipca 1697
Burmistrz	Jacek Danieluk
Powierzchnia	10,11 km²
Populacja (30.06.2022); • liczba ludności; • gęstość	; 5197; 514 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 83
Kod pocztowy	21-550
Tablice rejestracyjne	LBI
	Położenie na mapie Polski Terespol
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Terespol
	Położenie na mapie powiatu bialskiego Terespol
	52°04′27″N 23°36′40″E/52,074167 23,611111
TERC (TERYT)	0601021
SIMC	0922343
	Urząd miejskiul. Czerwonego Krzyża 26; 21-550 Terespol
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Terespol – miasto w województwie lubelskim, w powiecie bialskim.

Pod względem historycznym Terespol leży na Polesiu, w dawnej ziemi brzeskiej^[a]^[5]. Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Terespol jest miastem nadgranicznym położonym nad Bugiem, w polskiej części Polesia Brzeskiego. W Terespolu znajdują się kolejowe i drogowe przejścia graniczne z Białorusią.

Według danych GUS z 30 czerwca 2022 r. miasto liczyło 5197 mieszkańców^[3].

Historia

Miasto powstało na bazie osiedla wiejskiego Błotków, wzmiankowanego w II połowie XIII wieku. Błotków w 1512 leżał w wójtostwie brzeskim. W 1614 wieś stała się własnością Zygmunta III Wazy^[7].

Historycznie miasto związane jest z rodami: Flemingów, Słuszków i Czartoryskich. To kasztelan wileński Józef Bogusław Słuszka nadał nowo utworzonemu miastu dzisiejszą nazwę Terespol, dla uhonorowania swojej małżonki Teresy. W Terespolu także przyszła najprawdopodobniej na świat Izabella Czartoryska, pani Puław. Majątek Terespol jeszcze w XVIII w. był największą posiadłością Czartoryskich.

Terespol jest otoczony pocarskimi fortyfikacjami, położony pośród bagien. Podczas projektowania Twierdzy Brzeskiej centrum Terespola przesunięto o dwie wiorsty na zachód, a centrum Brześcia dwie wiorsty na wschód. Jednocześnie zmieniono nieco bieg Bugu.

28 lipca 1944 roku podczas walk o Terespol zginęło 64 żołnierzy radzieckich^[8].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[9] Terespol ma obszar 10,2 km², w tym:

użytki rolne: 56%
użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 0,37% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	6002	100	3090	51,5	2912	48,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	588,4		302,9		285,5

Piramida wieku mieszkańców Terespola w 2014 roku^[10]

Ludzie związani z Terespolem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Terespolem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Terespolu‎.

Dzielnice

Błotków Duży

Błotków Mały

Mieszczany

Ogródki Łobaczewskie

Rogatka

Włóczki^[11]

Zabytki

podominikański kościół parafialny pw. Świętej Trójcy z 1863, następnie rozbudowany,
żeliwny obelisk z 1825 r., upamiętniający budowę drogi Warszawa – Siedlce – Brześć,
klasycystyczna prawosławna cerkiew parafialna św. Jana Teologa i dzwonnica z XVIII w.,
drewniana prawosławna kaplica cmentarna Zmartwychwstania Pańskiego z 1892 na cmentarzu z XIX w.,
przy granicy z Lebiedziewem carskie fortyfikacje.

Gospodarka

Miasto nie posiada przemysłu. Jedyny istniejący kiedyś spory zakład przetwórstwa owoców i warzyw (produkował m.in. sławne terespolskie ogórki) upadł pod koniec lat 90. XX w. Dziś mieszkańcy utrzymują się głównie z handlu i usług oraz z pracy w firmach i instytucjach związanych z obsługą przejść granicznych, z Białorusią, o dużym natężeniu ruchu (obsługują one także lądowy ruch tranzytowy z Rosją), i wykorzystuje fakt położenia na granicy z Unią Europejską, oraz na trasie międzynarodowej E30 Cork (Irlandia) – Omsk (Rosja).

W mieście i najbliższej okolicy znajdują się:

przejście drogowe, z nowoczesnym, wyremontowanym terminalem
przejście drogowe w Kukurykach (tranzytowe dla ruchu towarowego) z nowoczesnym terminalem do obsługi drogowego transportu samochodowego oraz specjalnie zbudowaną drogą celną
przejście kolejowe (osobowe i towarowe)
wielki kolejowy węzeł przeładunkowy Małaszewicze, dziś największa stacja przeładunkowa w Europie (otwarta 14 grudnia 1949), zlokalizowany jest na olbrzymich terenach w sąsiedztwie niewielkiej miejscowości Małaszewicze i innych okolicznych wsi. Leży on w europejskim korytarzu nr 2, na linii kolejowej E-20 Paryż – Berlin – Warszawa – Moskwa, na styku torów o szerokości 1520 mm i 1435 mm. Przeładowuje między pociągami obu szerokości ponad 5 mln ton ładunków rocznie.

Ogólne informacje o Terespolu

Ta sekcja od 2014-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

W miasteczku znajdują się świątynie: kościół rzymskokatolicki Świętej Trójcy, prawosławna cerkiew św. Apostoła Jana Teologa, prawosławna kaplica cmentarna Zmartwychwstania Pańskiego oraz kościół zielonoświątkowy Źródło Życia. Działają również wspólnoty religijne baptystów i zbór Świadków Jehowy.

W Terespolu znajdują się dwie szkoły podstawowe przy ul. Sienkiewicza (nr 1) i przy Wojska Polskiego (nr 2). Ta druga mieści się w zespole szkół ogólnokształcących z liceami ogólnym i zawodowym. Są także dwa gimnazja. Przy zespole szkół stoi pamiątkowy obelisk żeliwny z 1825, ustawiony na pamiątkę budowy traktu Warszawa–Brześć (drugi identyczny monument znajduje się w Warszawie, przy ulicy Grochowskiej). W mieście jest jeszcze Pomnik Niepodległości, Pomnik Pamięci Żołnierzy Armii Czerwonej^[12], Pomnik poległych w ochronie granicy żołnierzy WOP (na terenie jednostki Straży Granicznej) oraz ustawiony na uboczu przy torach kolejowych pomnik poświęcony ofiarom transportów kolejowych do obozów koncentracyjnych w okresie II wojny światowej.

Terespol w okresie PRL był siedzibą miasta i gminy. Od kilkunastu lat wieś (gmina) i miasto rozdzieliły się i są osobnymi organizmami administracyjnymi.

W mieście i w okolicach przetrwały forty z kompleksu Twierdzy Brzeskiej – w Terespolu, Łobaczewie Małym, Kobylanach i w Lebiedziewie przy drodze na Kodeń. Z miasta widać zaś szpic pomnika w centrum twierdzy, w Brześciu, już po stronie białoruskiej.

Transport

Osobne artykuły: Przejście graniczne Terespol-Brześć (drogowe) i Przejście graniczne Terespol-Brześć (kolejowe).

W miejscowości znajdują się drogowe i kolejowe przejście graniczne z Białorusią.

2 Droga krajowa nr 2: granica państwa – Świecko – Poznań – Warszawa – Terespol – granica państwa
698 Droga wojewódzka nr 698: Siedlce – Łosice – Terespol
816 Droga wojewódzka nr 816: Terespol – Sławatycze – Włodawa – Berdyszcze – Zosin

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki – dekanat Terespol:
- parafia Świętej Trójcy
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – dekanat Terespol:
- parafia św. Jana Teologa
Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór w Terespolu^[13]
Kościół Chrześcijan Baptystów:
- misja; podlegająca pod zbór w Rokitnie
Świadkowie Jehowy:
- zbór Terespol (Sala Królestwa ul. Wojska Polskiego 28 lok. 1)^[14]

Sport

W mieście działają kluby sportowe:

KP Granica – piłka nożna (w sezonie 2024/2025 gra w klasie A, grupie Biała Podlaska I)^[15]
MULKS Terespol

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Terespolu

Uwagi

↑ Wieś królewska Błotków, na gruntach której w 1697 założono Terespol, leżała w ziemi brzeskiej^[4].

Przypisy

↑ Justyna Sowa: 320 lat Terespola. echokatolickie.pl, 2018-01-03. [dostęp 2024-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-10)]. (pol.).
↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
↑ ^a ^b GUS Baza Demografia ludność w 2022 r..
↑ Adam Rymaszewski: Historia Terespola – założyciele i właściciele miasta. goniecterespolski.blogspot.com, 2020-09-27. [dostęp 2024-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-09)]. (pol.).
↑ Jan Wiesław Radwański: Krótki zarys rzek polskich. Lwów: Drukarnia „Dziennika Polskiego”, 1908, s. 16. OCLC 41869942. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
↑ Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Przewodnik. Wyd. 4. Cz. 2. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 95. ISBN 978-83-62460-26-7. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
↑ „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 58.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Terespol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Zapal świeczkę w niedzielę na mogiłach Rosjan, Gazeta Wyborcza Lublin, 7 maja 2010.
↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-08] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15] .
↑ Portal 90minut.pl

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta
Terespol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 307 .

[5] Wieś królewska Błotków, na gruntach której w 1697 założono Terespol, leżała w ziemi brzeskiej^[4].

[1] Justyna Sowa: 320 lat Terespola. echokatolickie.pl, 2018-01-03. [dostęp 2024-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-10)]. (pol.).

[rocz22-2] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22

[ludność-3] GUS Baza Demografia ludność w 2022 r..

[4] Adam Rymaszewski: Historia Terespola – założyciele i właściciele miasta. goniecterespolski.blogspot.com, 2020-09-27. [dostęp 2024-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-09)]. (pol.).

[6] Jan Wiesław Radwański: Krótki zarys rzek polskich. Lwów: Drukarnia „Dziennika Polskiego”, 1908, s. 16. OCLC 41869942. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).

[7] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.

[8] Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Przewodnik. Wyd. 4. Cz. 2. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 95. ISBN 978-83-62460-26-7. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).

[9] „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 58.

[autonazwa1-10] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-11] Terespol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[12] GUS. Rejestr TERYT.

[13] Zapal świeczkę w niedzielę na mogiłach Rosjan, Gazeta Wyborcza Lublin, 7 maja 2010.

[14] Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-08] .

[15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15] .

[16] Portal 90minut.pl

[1]

[2]

[3]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[4]

Części miasta wg TERYT	Błotków Duży Błotków Mały Mieszczany Ogródki Łobaczewskie Rogatka Włóczki
Inne	Łobaczew Duży-Kolonia Łobaczew Mały-Kolonia

Siedziba powiatu	Biała Podlaska
Miasta	Międzyrzec Podlaski Piszczac Terespol
Gminy miejskie	Międzyrzec Podlaski Terespol
Gminy miejsko-wiejskie	Piszczac
Gminy wiejskie	Biała Podlaska Drelów Janów Podlaski Kodeń Konstantynów Leśna Podlaska Łomazy Międzyrzec Podlaski Rokitno Rossosz Sławatycze Sosnówka Terespol Tuczna Wisznice Zalesie

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia chełmska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biała (Podlaska) Janów Podlaski (←1932–40) Kodeń (do 1870) Łomazy (do 1870) Piszczac (do 1870) Rossosz (do 1870) Sławatycze (do 1870) Terespol (do 1940 i od 1944)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Podlaska (od 1973) Bohukały (←1932–54) Dobryń (1867–1954) Dubów (1926–1954) Hołowczyce (←1932–54) Huszcza (1867–1874, 1926–43 i 1944–54) Janów Podlaski (1940–54 i od 1973) Kobylany (1867–1954) Kodeń (1870–1954 i od 1973) Konstantynów (od 1973) Kostomłoty (1867–1943) Kościeniewicze (1867–1954) Leśna Podlaska (od 1973) Lubienka (1867–? i 192?–26) Lubienka I (?–192?) Lubienka II (?–192?) Łomazy (1870–1954 i od 1973) Międzyleś (1867–1927) Opole (←1940–44→) Pawłów (←1932–39) Piszczac (1870–18??) Piszczac (19??–1954 i od 1973) Połoski (1867–19??) Rokitno (←1932–54 i od 1973) Rossosz (1870–43 i 1944–54) Sidorki (1867–1954) Sitnik (1867–1954) Sławatycze (1867–1922→ i ←1940–44→) Swory (←1923–54) Terespol (1940–44 i od 1973) Tuczna (1927–54 i od 1973) Wisznice (←1940–44→) Witulin (←1932–54) Zabłocie (1867–1954) Zakanale (←1932–54) Zalesie (od 1973)
Gromady (1954–72)	Berezówka (1954–68) Biała Podlaska (1960–72) Błonie (1954–61) Błotków Duży (1954–72) Bohukały (1969–72) Bubel Stary (1954–59) Burwin (1954–68) Cicibór Duży (1954–72) Dąbrowica Duża (1954–59) Dobratycze (1954–68) Dobrynka (1954–61) Dubów (1954–72) Hołowczyce (1954–55 →) Horoszki Duże (1954–55 →) Huszcza (1954–72) Jabłeczna (1954–59) Janów Podlaski (1954–72) Kijowiec (1954–59) Klonownica (1954–59) Kodeń (1954–72) Komarno (1954–59) Konstantynów nad Bugiem (1954–72) Kopytów (1954–59) Kościeniewicze (1954–68) Kownaty (1954–55 →) Kozły (← 1957) Krzywowólka (1954–72) Leśna Podlaska (1954–72) Litewniki Nowe (1954–55 →) Łobaczew Duży (1954–59) Łomazy (1954–72) Małaszewicze (1962–72) Mazanówka (1954–59) Olszyn (1954–59) Ortel Książęcy (1954–61) Pawłów Nowy (1954–59) Pawłów Stary (1960–68) Piszczac (1954–72) Połoski (1954–61) Pratulin (1954–68) Rokitno (1954–72) Rossosz (1954–72) Sidorki (1954–59) Sitnik (1954–61) Sławacinek Nowy (1962–72) Studzianka (1954–59) Styrzyniec (1954–61) Swory (1954–72) Tuczna (1954–72) Wilczyn (1954–59) Witulin (1954–59) Woskrzenice Duże (1954–61) Wólka Dobryńska (1954–61) Wólka Nosowska (1954–55 →) Zabłocie (1954–72) Zalesie (1954–72)