Tlodi ynni
 Merched yn casglu coed tân ar gyfer tanwydd. | |
| Enghraifft o'r canlynol | cysyniad economaidd  |
|---|---|
| Math | tlodi |
Diffyg mynediad at wasanaethau ynni modern yw tlodi ynni. Mae'n cyfeirio at sefyllfa nifer fawr o bobl mewn gwledydd sy'n datblygu a rhai pobl mewn gwledydd datblygedig sy'n defnyddio ychydig iawn o ynni, yn defnyddio tanwydd budr neu'n treulio gormod o amser yn casglu tanwydd i ddiwallu anghenion sylfaenol. Yn 2023 roedd gan 759 miliwn o bobl ddiffyg mynediad at drydan cyson ac roedd 2.6 biliwn o bobl yn defnyddio systemau coginio peryglus ac aneffeithlon.[1] Mae tlodi ynni yn wahanol i dlodi tanwydd, sy'n canolbwyntio'n bennaf ar ba mor fforddiadwy yw'r tanwydd.
Daeth y term “tlodi ynni” i’r amlwg trwy gyhoeddi llyfr Brenda Boardman, Tlodi Tanwydd: O Gartrefi Oer i Gynhesrwydd Fforddiadwy (1991). Roedd enwi croestoriad ynni a thlodi fel “tlodi ynni” wedi ysgogi’r angen i ddatblygu polisi cyhoeddus i fynd i’r afael â thlodi ynni a hefyd astudio ei achosion, ei symptomau a’i effeithiau mewn cymdeithas. Pan gyflwynwyd tlodi ynni am y tro cyntaf yn llyfr Boardman, fe'i disgrifiwyd fel diffyg pŵer i gynhesu ac oeri cartrefi. Heddiw, deellir bod tlodi ynni yn ganlyniad i anghydraddoldebau systemig cymhleth sy'n creu rhwystrau at ynni modern am bris fforddiadwy. Mae tlodi ynni yn anodd i'w fesur a'i ddadansoddi oherwydd ei fod yn brofiad preifat o fewn cartrefi ac yn newid yn ddeinamig drwy'r amser.[2]
Yn ôl menter Gweithredu Tlodi Ynni Fforwm Economaidd y Byd, "Mae mynediad at ynni'n hanfodol i wella ansawdd bywyd ac mae'n hanfodol bwysig ar gyfer datblygiad economaidd. Yn y byd sy'n datblygu, mae tlodi ynni'n dal yn rhemp.[3]" O ganlyniad lansiodd y Cenhedloedd Unedig y Fenter Ynni Cynaliadwy i Bawb a dynodi 2012 yn Flwyddyn Ryngwladol Ynni Cynaliadwy i Bawb, a oedd â ffocws mawr ar leihau tlodi ynni. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn cydnabod pwysigrwydd tlodi ynni trwy Nod 7 o'i Nodau Datblygu Cynaliadwy i "sicrhau mynediad at ynni fforddiadwy, dibynadwy, cynaliadwy a modern i bawb."[1]
Tlodi Tanwydd yng Nghymru
[golygu | golygu cod]- Prif: Tlodi tanwydd
Yn 2020 amcangyfrifodd Llywodraeth Cymru bod 155,000 o aelwydydd, sef 12% o holl aelwydydd Cymru, yn dal i fod mewn tlodi tanwydd. Yn ôl diffiniad swyddogol Pwyllgor Newid Hinsawdd, Llywodraeth Cymru, dyma yw tlodi tanwydd:
| “ |
“gorfod gwario mwy na 10 y cant o incwm ar danwydd i’r cartref cyfan er mwyn cynnal system wresogi foddhaol”. Ond y tu ôl i’r diffiniad hwnnw mae realiti llwm - mae’n golygu byw mewn cartref oer a llaith. Dewis bwydo’ch teulu neu gadw’r teulu’n gynnes. Gall olygu iechyd corfforol a meddyliol gwaeth." [4] |
” |
Newid Hinsawdd
[golygu | golygu cod]Yn 2018, roedd 70% o allyriadau nwyon tŷ gwydr o ganlyniad i gynhyrchu a defnyddio ynni. Yn hanesyddol, mae 5% o wledydd yn cyfrif am 67.74% o gyfanswm yr allyriadau a 50% o'r gwledydd sy'n cynhyrchu lleiaf yn cynhyrchu dim ond 0.74% o gyfanswm allyriadau nwyon tŷ gwydr.[5] Felly, mae dosbarthu, cynhyrchu a defnyddio gwasanaethau ynni yn anghyfartal iawn ac yn adlewyrchu'r rhwystrau systemig mwy sy'n atal pobl rhag cyrchu a defnyddio gwasanaethau ynni. Yn ogystal, mae mwy o bwyslais ar wledydd sy'n datblygu i fuddsoddi mewn ffynonellau ynni adnewyddadwy yn hytrach na dilyn patrymau datblygu ynni y gwledydd datblygedig.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 "Goal 7 | Department of Economic and Social Affairs". sdgs.un.org. Cyrchwyd 2022-04-15.
- ↑ Simcock, Neil; Thomson, Harriet; Petrova, Saska; Bouzarovski, Stefan, gol. (2017-09-11). Energy Poverty and Vulnerability: A Global Perspective. London: Routledge. doi:10.4324/9781315231518. ISBN 978-1-315-23151-8.
- ↑ "Access2017". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-08-01. Cyrchwyd 2018-04-24.
- ↑ Tlodi Tanwydd yng Nghymru (Ebrill 2020) Y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig ; adalwyd 24 Rhagfyr 2022.
- ↑ Pereira, Marcio Giannini; da Silva, Neilton Fidelis; Freitas, Marcos A.V. (2018-07-10). Davidson, Debra J.; Gross, Matthias (gol.). Energy Poverty and Climate Change (yn Saesneg). 1. Oxford University Press. doi:10.1093/oxfordhb/9780190633851.013.19. ISBN 978-0-19-063385-1.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Cynghrair ar gyfer Trydaneiddio Gwledig - cymdeithas fusnes nid-er-elw sy'n hyrwyddo mynediad i ynni mewn gwledydd sy'n datblygu
- Rhwydwaith Ynni Cartref (HEDON) Archifwyd 2019-01-25 yn y Peiriant Wayback - Cyrff Anllywodraethol sy'n hyrwyddo atebion ynni cartref mewn gwledydd sy'n datblygu
- Lifeline Energy - sefydliad dielw sy'n darparu dewisiadau ynni adnewyddadwy amgen i'r rhai sydd â'r angen mwyaf yn Affrica Is-Sahara
- HUB Cynghori ar Dlodi Ynni (EPAH) - https://energypoverty.eu/
- [1] Archifwyd 2019-07-09 yn y Peiriant Wayback - Papur ar dlodi ynni'r tlawd yn India
- GatesNotes 2016 Llythyr Blynyddol
- Adroddiadau Cyllid Egniol - Cyflenwad a galw am gyllid ar gyfer trydan a choginio glân
- Olrhain SDG7: Adroddiad Cynnydd Ynni gan yr Asiantaeth Ynni Rhyngwladol (IEA), yr Asiantaeth Ynni Adnewyddadwy Rhyngwladol (IRENA), Is-adran Ystadegau'r Cenhedloedd Unedig (UNSD), Banc y Byd, a Sefydliad Iechyd y Byd (WHO).
- Deall, cydnabod, a rhannu gwybodaeth am dlodi ynni a bylchau yn America Ladin a'r Caribî - Oherwydd conocer es resolver - Energy Research & Social Science, Cyfrol 87, Mai 2022, 102475.
- Tlodi Ynni a Newid Hinsawdd: Elfennau i'w Trafod - Llawlyfr Ynni a Chymdeithas Rhydychen, 2018. [2]
- Gwerthusiad o effaith mynediad at drydan: Dadansoddiad cymharol o Dde Affrica, Tsieina, India a Brasil . Adolygiadau o Ynni Adnewyddadwy a Chynaliadwy, 2011. DOI: 10.1016/j.rser.2010.11.005
- Her tlodi ynni: astudiaeth achos Brasil . Polisi Ynni, 2011. DOI: 10.1016/j.enpol.2010.09.025
- Trydaneiddio gwledig a thlodi ynni: Tystiolaeth empirig o Brasil . Adolygiadau o Ynni Adnewyddadwy a Chynaliadwy, 2010. DOI: 10.1016/j.rser.2009.12.013