Torino
| Torino Turin | |
|---|---|
Citta di Torino | |
 Bayrak .svg?lang=tr) Arma | |
 Torino'nun Torino ili ve Piemont Bölgesi'nde konumu | |
  Torino Torino'nun İtalya'daki konumu | |
| Ülke |  İtalya |
| Bölge | Piemont |
| İl | Torino |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Sergio Chiamparino (Demokratik Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 130.17 km² |
| Rakım | 239 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 878.074 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Metropol | 1.750.000 |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Alan kodu | 011 |
Resmî site http://www.comune.torino.it/ | |
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 Kraliyet Sarayı | |
| Konum | İtalya |
| Kriter | Kültür: i, ii, iv, v |
| Referans | 823 |
| Tescil | 1997 (21. oturum) |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
| Koordinatlar | 45°04′21.1″K 7°41′08.6″D / 45.072528°K 7.685722°D |
Torino (IPA: [toˈriːno], Piemont dilinde: Turin), Kuzey İtalya'da Piemont bölgesinin ve kendi ismin taşıyan Torino ilinin başşehri olup, Alpler ile çevrili olan Po Nehri'nin sol kıyısında konumlanır. İtalya'nın kuzey-batısında bulunan bir kentidir. Torino adı Keltce'de "dağlar" anlamına gelen Tau sözcüğünden gelmektedir. İtalyancada Torino sözcüğü "küçük Boğa" olarak tercüme edilebildiği için, şehrin flamasında boğa resmi bulunur.
Şehir eskiden Avrupa'nın siyasi merkezlerinden biriydi. 1563'ten itibaren Savoy Dükalığı'nın, ardından Savoie Hanedanı tarafından yönetilen Sardunya Krallığı'nın ve 1861'den 1865'e kadar İtalya Krallığı'nın ilk başkentiydi.[1][2] Turin, Cavour gibi Risorgimento'ya katkıda bulunan önemli kişilerin doğum yeri olduğu için bazen "İtalyan özgürlüğünün beşiği" olarak adlandırılmaktadır.[3] Siyasi önemini II. Dünya Savaşı zamanında kaybetmiş olsa da, Torino sanayi ve ticaret için önemli bir merkez haline geldi ve Milano ve Cenova ile birlikte ünlü "endüstriyel üçgenin" bir parçası oldu. Torino, ekonomik güç açısından İtalya'da Milano ve Roma'dan sonra üçüncü sırada yer almaktadır.[4] Torino aynı zamanda Fiat, Lancia ve Alfa Romeo'nun genel merkezleri dahil olmak üzere İtalyan otomotiv endüstrisinin çoğuna da ev sahipliği yapmaktadır.[5]
Şehir çok sayıda sanat müzesi, restoran, kilise, saray, opera salonu, meydan, park, bahçe, tiyatro, kütüphane, müze ile zengin bir kültür ve tarihe sahiptir. Torino, Rönesans, Barok, Rokoko, Neo-klasik ve Art Nouveau mimarisi ile tanınır. Torino'nun birçok meydanı, kalesi, bahçesi ve Palazzo Madama gibi sarayları 16. ve 18. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir. Torino'nun tarihi merkezinin bir kısmı, Savoya Kraliyet Hanedanı Sarayları adı altında UNESCO Dünya Mirasları listesine yazılmıştır. Buna ek olarak, şehir Museo Egizio ve Mole Antonelliana gibi müzelere ev sahipliği yapmaktadır.[6] Şehir ayrıca İtalya'nın en iyi üniversitelerinden, kolejlerinden, akademilerinden, lise ve spor salonlarından bazılarına ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan bazıları Torino Üniversitesi ve Torino Politeknik Üniversitesi'dir.[7] Bunların yanı sıra şehir, Juventus ve Torino futbol takımlarına ev sahipliği yapmaktadır. 2006 Kış Olimpiyatları da Torino'da gerçekleştirilmiştir.[8]
Coğrafya ve iklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Torino kuzeybatı İtalya'da konumlanmıştır. Kuzeyinde ve batısında Alpler tarafından çevrilidir. Doğusundan Monferrato tepelerinin doğal bir uzantısı olan bir yüksek tepe bulunmaktadır. Şehir doğudan batıya doğru az meyille (220m'den 280 m'ye) yüklesen bir ova üzerinde kurulmuş olmakla beraber yeni kısım ve varoşları tepelere doğru ilerlemiştir. Belediye sınırları içinde Turin'in en yüksek noktası "Faro della Vittoria" mevkii yakınında bulunan "Colle della Maddalena" tepesidır.
Şehrin içinde 4 büyük akarsu geçmektedir. Bunlar Po Nehri, Po Nehri'nin iki büyük kolu olan (Po Nehri'nin soldan kolu "Dore Riparia" ve "Stura di Lanzo") ile Sangone Çayı'dır. Bu akarsular 16. yüzyıla kadar şehir surları dışında bulunmaktaydılar. Şehir yakınında etrafındaki yüksek arazilerde ulaşım sağlayan Fransa'ya bir doğal yol olan Susa Vadisi, Sangone Vadisi ve Lanzo Vadisi bulunmaktadır.
Torino Piemont Bölgesi başkenti olup bu bölgede bulunan bazı diğer il merkezleri şehirler olan Asti'den 57 km, Vercelli'den 79 km, Novara'dan 96 km, Cuneo'dan 98 km ve Verbano'dan 155 km uzaktadır.
Torino şehri, Akdeniz iklimi bölgelerinde bulunan diğer önemli İtalyan şehirlerine bir karşıt olarak, bir nemli sub-tropik bölgede (Koppen iklim sınıflandırılması Cfa) bulunmaktadır. Kışlar nispeten soğuk ama kuru geçmektedir. Yazlar şehrin ovalık taraflarında epeyce sıcak ama tepelik taraflarında ılımlı geçmektedir. Şehirde gözlemlenen en yüksek sıcaklık değeri 37.1 °C; en düşük sıcaklık değeri −21.8 °C olmuştur.
Yağışlar yağmur halinde en çok ilkbahar ve sonbahar aylarında düşmektedir. Yılın en sıcak aylarında yağışlar hacim bakımdan düşük olmakla beraber bu aylarda zaman zaman yıldırım ve gökgürültülü fırtınalar ortaya çıkmaktadır. Sonbahar ve kış aylarında ovalık kısımlarda çok kesif olan sis ortaya çıkmaktadır. Fakat bu sis Susa Vadisi sonundan ortaya çıktığı için şehrin daha yüksek arazilerdeki semtlerine tesiri azdır. Alplere mahsus olan Fön rüzgârları bu dağların doğu tarafında bulunan Torino şehrine kuru olarak tesir ederek (Alplerin batı yamaçlarına tezatla) yağış getirmezler.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgeye Roma devrinden önce bir kelt-roman kabilesi olan Tauriniler yerleşmişlerdir.
M.Ö. ilk yüzyılda (olasılıkla M.Ö. 28 yılında), burada Romalılar tarafından askeri bir kamp (Castra Taurinorum) kuruldu. Daha sonra bu askeri üs İmparator Augustus'a (Augusta Taurinorum) adandı. Modern şehir yapısında da Roma döneminden kalma şehircilik izlerine rastlanabilir. Torino o dönemde yüksek surlar içinde yaşayan 5.000 kişilik bir nüfusa ulaşmıştı.
1563 yılından beri Savoya Dükalığı'nın başşehriydi. O zamanın Sardinya Krallığı, Savoy Hanedanı tarafından yönetiliyordu ve sonuçta İtalyan Birliği'nin ilk başkentiydi.[9]
![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg?lang=tr){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Nüfus gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]İş ve kültür merkezi olduğu kadar büyük bir şehirdir. Şehir Kasım 2008 yılı nüfus sayımına göre belediye sınırları içinde 909.193 kişi olup, şehre ait alan ile 1,7 milyona ulaşmakta ve metropolitan alanlarıyla nüfusun 2,2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.[10] Torino, ekonomik büyüklük bakımından Roma ve Milano'dan sonra sıralamada üçüncü durumdadır.[11]
Torino komününün belediye sınırları içinde nüfusunun 19. ve 20. yüzyıllarda gelişmesi resmî nüfus sayımı sonuçlarına göre şu gösterimde özetlenmiştir:[12]
Kişi
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir sık sık "Alplerin Baskenti" olarak ifade edilmektedir. Torino ayrıca "İtalya'nın Otomobil Baskenti" veya İtalya'nın Detroit'i olarak bilinmektedir. Fiat Group ve Mitsubishi Colt CZC'nin üretildiği Mitsubishi İtalya fabrikası bu şehirde bulunmaktadır. Harmony ve Columbus gibi pek çok Uluslararası Uzay İstasyonu modülü ayrıca Torino'da üretilir. İtalya'da şehir ayrıca "(La) città Sabauda" olarak adlandırılır.
Torino'daki Otomotiv Sanayi Şirketleri
- Fiat-Alfa Romeo-Lancia
- Italdesign Giugiaro
- Pininfarina
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir] Torino iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 25,1 | 26,6 | 27,4 | 31,0 | 32,3 | 35,6 | 36,8 | 37,1 | 32,2 | 30,0 | 22,8 | 21,4 | 37,1 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 6,6 | 9,1 | 13,4 | 16,6 | 20,7 | 24,8 | 27,9 | 27,1 | 23,0 | 17,3 | 11,1 | 7,6 | 17,1 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 2,0 | 4,3 | 8,1 | 11,1 | 15,5 | 19,4 | 22,4 | 21,8 | 17,8 | 12,4 | 6,5 | 3,1 | 12,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −2,5 | −0,7 | 2,7 | 5,7 | 10,4 | 14,0 | 16,9 | 16,5 | 12,7 | 7,4 | 1,9 | −1,6 | 7,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −18,5 | −21,8 | −10,5 | −3,8 | −2,3 | 4,3 | 6,6 | 6,3 | 1,8 | −3,9 | −8,2 | −13,8 | −21,8 |
| Ortalama yağış (mm) | 47,8 | 47,1 | 72,5 | 113,3 | 145,3 | 104,3 | 70,5 | 76,1 | 83,8 | 106,1 | 69,1 | 45,1 | 981,0 |
| Kaynak: İtalya Meteoroloji Enstitüsü[13] | |||||||||||||
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Görülecek yerler
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Komşu komünler
[değiştir | kaynağı değiştir]Torino komunünün şu komünlerle ortak sınırları bulunur: Baldissero Torinese, Beinasco, Borgaro Torinese, Collegno, Grugliasco, Moncalieri, Nichelino, Orbassano, Pecetto Torinese, Pino Torinese, Rivoli, San Mauro Torinese, Settimo Torinese, Venaria Reale
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Torino şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Torino geceleyin Pallazzo Madama on cephesi -
Torino Pallazzo Madama arkasında- ortacaglara ozenti yapılmış bir şato -
Palazzo Madama torenler merdiveni -
Torino "Palazzo Reale (Kraliyet Sarayi)" geceleyin (İtalya Dünya Miras Listesi) -
Torino Palazzo Carignano -
Torino Piazza San Carlo -
Torino Katedrali -
Torino "Porta Palatina" kapısı -
Torino Millî Kütüphane -
Kraliyet Venaria Şatosu (İtalya Dünya Miras Listesi) -
Torino Kraliyet Venaria Şatosu ici (İtalya Dünya Miras Listesi) -
Torino Stupinigi Av Kosku (İtalya Dünya Miras Listesi) -
Torino Superga Basilikasi -
Torino "Gran Madre Dio" Kilisesi -
Torino San Filippo Neri Kilisesi -
Torino Antik Mısır Müzesi ve Sabauda -
Torino Teatro Carignano -
Torino Teatro Regio girişi -
Torino Pellerina Parki -
Torino Po Nehri kıyısında Valentino Parki -
Torino Valentino Şatosu - "Politecnico Torino" Mimarlik Fakültesi binası -
Torino Mole Antonelliana, 17-03-2011
_facade.jpg?lang=tr)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The city's history". Turismo e promozione. Città di Torino. 18 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2007.
- ^ "Turin – Culture & History". Sydney Morning Herald. Erişim tarihi: 26 Aralık 2009. [ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Cavour, Count Camillo Benso di (1810–1861)". Ohio.edu. 22 Nisan 1998. 9 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2009.
- ^ CENSIS
- ^ Encyclopædia Britannica. "Turin (Italy) – Britannica Online Encyclopedia". Britannica.com. 29 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2009.
- ^ "ITALIA – Egyptian Museum of Turin". Italiantourism.com. 3 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2009.
- ^ "Euromonitor Internationals Top City Destinations Ranking Euromonitor archive". Euromonitor.com. 12 Aralık 2008. 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2010.
- ^ Zamagni, Vera (28 Ekim 1993). The Economic History of Italy 1860... – Google Books. ISBN 978-0-19-829289-0. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2009.
- ^ web |url=http://www.comune.torino.it/canaleturismo/en/history.htm 18 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. |başlık=The city's history |giriş tarihi=31-08-2007 |çalışma=Turismo e promozione |yayımcı=Città di Torino
- ^ web |url=http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF%7Cbaşlık=Competitive[ölü/kırık bağlantı] Cities in the Global Economy|yazar=OECD|giriş tarihi=30-04-2009
- ^ CENSIS[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Kaynak İtalyanca Wikipedia". 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2011.
- ^ "Torino/Caselle (TO)" (PDF). Atlante climatico. Servizio Meteorologico. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ "Kardeş Kentlerimiz". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018.
- İtalyanca Wikipedia "Torino" maddesi 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmî site (İtalyanca)
- İnteraktif haritalar
- Torino fotoğrafları 6 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Torino 2006 Olimpiyatları Şablon:İng icon
- İtalya Ulusal Sinema Müzesi25 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Baglantilar bul, Torin
