Trałowce typu Jan van Amstel

Trałowce typu Jan van Amstel
	; „Eland Dubois”
Kraj budowy	Holandia
Użytkownicy	Koninklijke Marine (9); Kriegsmarine (3); Royal Australian Navy (1)
Stocznia	P. Smit, Rotterdam; Gusto, Schiedam
Wejście do służby	1937-1940
Wycofanie	1961
Planowane okręty	14
Zbudowane okręty	9
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	460 t (standardowa); 525 t (pełna)
Długość	56,8 m
Szerokość	7,8 m
Zanurzenie	2,2 m
Napęd	2 maszyny parowe o mocy 1600 KM, 2 kotły, 2 śruby
Prędkość	15 węzłów
Załoga	45
Uzbrojenie	1× armata kalibru 75 mm,; 2× podwójny karabin maszynowy Vickers kalibru 12,7 mm,; 40 min morskich
	Multimedia w Wikimedia Commons

Trałowce typu Jan van Amstel – typ dziewięciu holenderskich trałowców z okresu II wojny światowej, zbudowanych dla Koninklijke Marine w stoczniach P. Smit w Rotterdamie oraz Gusto w Schiedam. Okręty wykorzystywane były głównie do zadań eskortowych na obszarze Morza Północnego i wokół Holenderskich Indii Wschodnich.

Budowa

Budowa pierwszych ośmiu okrętów rozpoczęła się w 1936 roku, rok później nastąpiło ich wejście do służby^[1]. Planowano budowę kolejnych sześciu trałowców, których budowa miała się rozpocząć w latach 1939 (4) i 1940 (2). Ostatecznie podjęto decyzję o budowie czterech dalszych okrętów w 1940 roku, z czego do momentu niemieckiej inwazji na Holandię tylko jeden został rozpoczęty (został następnie ukończony przez Niemców i wcielony do służby w niemieckiej Kriegsmarine).

Okręty te stanowiły największe holenderskie trałowce dowojennej budowy, z racji rozmiarów i uzbrojenia przewidziane były także do służby eskortowej. Zaprojektowane były w Holandii, jako rozwinięcie i powiększenie konstrukcji wcześniejszych trałowców typu A^[1]. Odznaczały się kadłubem z niskimi burtami na dziobie, przechodzącymi na śródokręciu w ściany dość wysokiej nadbudówki. Główne uzbrojenie w postaci armaty 75 mm umieszczone było na pokładzie rufowym. Uzupełniały je dwa podwójne wielkokalibrowe karabiny maszynowe, umieszczone na postumencie przed nadbudówką oraz na rufie, na końcu nadbudówki^[2]. Napęd stanowiły dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 1600 KM, napędzające dwie śruby i pozwalające na osiągnięcie prędkości 15 węzłów^[1]. Uważane były za udane okręty, jako wadę wymieniano głównie ciasnotę pomieszczeń^[1].

Służba

Pierwsze cztery okręty („Jan van Amstel”, „Pieter de Bitter”, „Abraham Crijnssen”, „Eland Dubois”) po wejściu do służby w końcu 1937 roku przeszły do Holenderskich Indii Wschodnich, dalsze cztery pozostały na wodach holenderskich^[1]. Jeden z okrętów, „Willem van Ewijck” zatonął 8 września 1939 roku, jeszcze przed przystąpieniem Holandii do wojny, wpływając na holenderskie miny (uszkodzeniu uległ wówczas także „Jan van Gelder”)^[1]. Nazwę tę otrzymał następnie nowo budowany trałowiec, który jednak nie został ukończony przed atakiem niemieckim. Po ataku Niemiec, „Pieter Florisz” i „Abraham van der Hulst” zostały samozatopione 14 maja 1940 w Enkhuizen, a jedynie „Jan van Gelder” zdołał przejść do Wielkiej Brytanii, gdzie od 26 marca 1943 do 1945 roku był wypożyczony flocie brytyjskiej^[1]. Z trałowców służących na Dalekim Wschodzie, „Jan van Amstel”, „Pieter de Bitter” i „Eland Dubois” zostały zatopione w marcu 1942, jedynie „Abraham Crijnssen” zdołał przedostać się do Australii (od 26 sierpnia 1942 do 5 maja 1943 przejściowo służył w Royal Australian Navy)^[1]. „Abraham Crijnssen” i „Jan van Gelder” powróciły po wojnie do Holandii.

Do służby niemieckiej po podniesieniu z dna trafiły zatopione wcześniej trałowce „Pieter Florisz” jako M-551 i „Abraham van der Hulst” jako M-553^[1]. Niemcy ukończyli również budowę „Willema van Ewijcka” (II) i wcielili go do służby jako M-552^[1]. Dwa z trzech okrętów służących w Kriegsmarine dotrwały do końca wojny i zostały w 1945 roku zwrócone Holandii, by rok później wrócić do służby. Wśród nich znajdował się nieukończony w 1940 roku okręt, według początkowych założeń mający otrzymać nazwę zatopionego w wypadku „Willema van Ewijcka”, otrzymał jednak nazwę zniszczonego „Abrahama van der Hulsta”. Trzeci, M-553 został zatopiony 20 sierpnia 1944^[1].

Po wojnie „Abraham Crijnssen”, „Abraham van der Hulst”, „Jan van Gelder” i „Pieter Florisz” kontynuowały służbę w Holandii. Otrzymały w 1946 roku numery taktyczne odpowiednio MV 1–4^[3]. Od 1950 służyły jako okręty pomocnicze – stawiacze sieci^[3]. Następnie otrzymały NATOwskie numery taktyczne: A 925–928^[4]. Zostały wycofane ze służby w 1961 roku^[1]. „Abraham Crijnssen” jest obecnie okrętem muzeum w Marinemuseum(inne języki) w Den Helder.

Okręty

Nazwa	znak burtowy^[3]	stocznia	położenie stępki	wodowanie	wejście do służby	los
Jan van Amstel	A	Smit	21. 03. 1936	27. 08. 1936	15. 03. 1937	zatopiony 8 marca 1942
Pieter de Bitter	B	Smit	21. 03. 1936	29. 10. 1936	26. 05. 1937	zatopiony 6 marca 1942
Abraham Crijnssen	C	Gusto	21. 03. 1936	22. 09. 1936	26. 05. 1937	wycofany 1961 → okręt-muzeum
Eland Dubois	D	Gusto	21. 03. 1936	24. 10. 1936	21. 06. 1937	zatopiony 8 marca 1942
Willem van Ewijck	E	Smit	1936	22. 02. 1937	19. 07. 1937	zatonął 8 września 1939
Pieter Florisz	F	Smit	22. 11. 1936	11. 05. 1937	13. 09. 1937	zatopiony 14 maja 1940 → niemiecki M-551 → holenderski, wycofany 1961
Jan van Gelder	G → J.60	Gusto	10. 10. 1936	27. 03. 1937	13. 09. 1937	wycofany 1961
Abraham van der Hulst	H	Gusto	13. 11. 1936	31. 05. 1937	11. 10. 1937	zatopiony 14 maja 1940 → niemiecki M-553, zatopiony 20 sierpnia 1944
Willem van Ewijck (II)		Smit	1940	16. 04. 1940	30. 08. 1940	w służbie jako niemiecki M-552 → holenderski „Abraham van der Hulst” (II), wycofany 1961

Uwagi

↑ Okręty „Abraham Crijnssen” i „Jan van Gelder” zostały na początku lat 40. przezbrojone w brytyjską armatę 12-funtową kalibru 76,2 mm oraz dwie armaty przeciwlotnicze Oerlikon kalibru 20 mm.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m S. Patianin, M. Barabanow: Korabli..., s.24-25
↑ Na podstawie szkicu w S. Patianin, M. Barabanow: Korabli..., s.24
↑ ^a ^b ^c Lenton 1968 ↓, s. 84-85.
↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 271. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).

Bibliografia

Jan Visser: Jan van Amstel-class. Royal Netherlands Navy Warships of World War II. [dostęp 2012-09-13]. (ang.).
H.T. Lenton: Navies of the Second World War. Royal Netherlands Navy. Londyn: Macdonald & Co, 1968. (ang.).
Siergiej Patianin, M. Barabanow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Niderłandow i małych stran Zapadnoj Jewropy (Bielgii, Irlandii, Islandii i Portugalii) [Корабли Второй мировой войны. ВМС Нидерландов и малых стран Западной Европы]. „Morskaja Kampanija”. Nr 2’2006, 2006. Moskwa: OOO Kollekcyja. (ros.).

[2] Okręty „Abraham Crijnssen” i „Jan van Gelder” zostały na początku lat 40. przezbrojone w brytyjską armatę 12-funtową kalibru 76,2 mm oraz dwie armaty przeciwlotnicze Oerlikon kalibru 20 mm.

[mk-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m S. Patianin, M. Barabanow: Korabli..., s.24-25

[3] Na podstawie szkicu w S. Patianin, M. Barabanow: Korabli..., s.24

[CITEREFLenton196884-85-4] Lenton 1968 ↓, s. 84-85.

[5] Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 271. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]