Przejdź do zawartości

Turgut Özal

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Turgut Özal
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

13 października 1927
Malatya

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1993
Ankara

Prezydent Turcji
Okres

od 9 listopada 1989
do 17 kwietnia 1993

Przynależność polityczna

Partia Ojczyźniana

Poprzednik

Kenan Evren

Następca

Hüsamettin Cindoruk (p.o.)

Premier Turcji
Okres

od 13 grudnia 1983
do 31 października 1989

Przynależność polityczna

Partia Ojczyźniana

Poprzednik

Bülent Ulusu

Następca

Ali Bozer (p.o.)

podpis

Turgut Özal (ur. 13 października 1927 w Malatyi, zm. 17 kwietnia 1993 w Ankarze[1]) – turecki polityk, inżynier i urzędnik państwowy, założyciel i lider Partii Ojczyźnianej, wicepremier, minister, deputowany, w latach 1983–1989 premier Turcji, a od 1989 do 1993 prezydent tego kraju.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1950 ukończył studia z zakresu elektrotechniki na Uniwersytecie Technicznym w Stambule. Pracował w administracji państwowej – w głównej dyrekcji do spraw wodociągów, głównej dyrekcji do spraw badań energii elektrycznej oraz sekretariacie komisji planowania. W 1965 został doradcą technicznym w urzędzie premiera, od 1967 do 1971 był zatrudniony w kierownictwie Państwowej Organizacji Planowania. Na początku lat 70. pracował w Banku Światowym w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie do Turcji zajmował menedżerskie stanowiska w przedsiębiorstwach sektora bankowego, motoryzacyjnego, spożywczego i odlewniczego. W 1977 bezskutecznie kandydował na posła z ramienia islamistycznej partii MSP Necmettina Erbakana. Był następnie przewodniczącym MESS, zrzeszenia przemysłowców sektora metalowego. W 1979 powołany na podsekretarza stanu w urzędzie premiera w czasie pełnienia tej funkcji przez Süleymana Demirela[1].

We wrześniu 1980 po wojskowym zamachu stanu otrzymał nominację na wicepremiera i ministra stanu w gabinecie admirała Bülenda Ulusu[2]. Powierzono mu odpowiedzialność za sprawy gospodarcze[1][3]. Zrezygnował z tych urzędów w 1982[2]. W następnym roku założył Partię Ojczyźnianą (ANAP)[3], którą kierował do 1989[4]. Formacja ta wygrywała wybory w 1983 i 1987; jej lider uzyskiwał wówczas mandat deputowanego do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji[5].

Od 13 grudnia 1983 do 31 października 1989 zajmował stanowisko premiera[1][6]. W czerwcu 1988 podczas kongresu ANAP podjęto próbę zamachu na jego życie; jeden z pocisków trafił go w palec[1]. 9 listopada 1989 objął urząd prezydenta Turcji. Zmarł w trakcie pełnienia tej funkcji 17 kwietnia 1993[1][6].

Nagła śmierć prezydenta spowodowała podejrzenia, że doszło do jego otrucia; tezę tę stawiali m.in. członkowie jego rodziny[1]. W 2012 dokonano ekshumacji i zbadania zwłok, które wykazały obecność trucizny[7]. Oskarżony w tej sprawie emerytowany generał Levent Ersöz został uniewinniony w postępowaniu sądowym[8].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Dwukrotnie żonaty, pierwsze krótkotrwałe małżeństwo zakończyło się rozwodem. Jego drugą żoną została Semra Özal, z którą miał troje dzieci[1]. W działalność polityczną zaangażowali się m.in. jego brat Korkut Özal, syn Ahmet Özal[1] i szwagier Ali Tanrıyar[3]. Od strony matki miał kurdyjskie pochodzenie[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i Turgut Özal [online], biyografya.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  2. a b Ulusu Hükümeti Bakanlar Kurulu 20.09.1980–13.12.1983, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-01-10] (tur.).
  3. a b c Özal, (Halil) Turgut [online], rulers.org [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  4. Leaders of Turkey [online], zarate.eu [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  5. Turgut Özal [online], tbmm.gov.tr [dostęp 2023-04-16] (tur.).
  6. a b Rulers: Countries T: Turkey [online], rulers.org [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  7. Turkish ex-leader's body shows poison, death cause unclear: media [online], reuters.com, 12 grudnia 2012 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  8. Ex-general acquitted in ‘murder’ case of former Turkish president Özal [online], hurriyetdailynews.com, 26 listopada 2014 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  9. Özal Kürt’üm diyemedi [online], hurriyet.com.tr, 20 kwietnia 2013 [dostęp 2023-04-16] (tur.).