Przejdź do zawartości

Turka (obwód lwowski)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Turka
Турка
Ilustracja
Widok na Turkę
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Prawa miejskie

1730

Burmistrz

Hennadij Kohut

Powierzchnia

3,0 km²

Wysokość

565 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


7084[1]

Nr kierunkowy

+380 3269

Kod pocztowy

82500

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Turka”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Turka”
Ziemia49°09′14″N 23°01′53″E/49,153889 23,031389
Strona internetowa
Cerkiew Opieki Matki Bożej
Kościół katolicki Wniebowzięcia NMP
Stara cerkiew w Turce
Turka, fragment cmentarza z polskim grobami

Turka (ukr. Турка; dawniej też Turka nad Stryjem) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba władz rejonu turczańskiego, nad Stryjem. Do 1939 Turka była miastem powiatowym w województwie lwowskim w Polsce. Turka jest oddalona o niespełna 13 km od granicy z Polską. Miejscowość tę dzieli od Lwowa blisko 105 km (ok. 45 km od Ustrzyk Dolnych).

W mieście znajduje się rzymsko-katolicka parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Istnieją różne wersje powstania nazwy miasta, ale najpowszechniejszą jest jej pochodzenie od wymarłych turów, które licznie przemierzały te tereny (w herbie miasta znajduje się tur).

Przywilejem wydanym w Medyce dnia 27 czerwca 1431 r. przez króla Władysława Jagiełłę Turkę otrzymał Vancza Valachus i jego synowie: Chotko, Iwanko i Janko[2][potrzebny przypis]. Ten donacyjny przywilej potwierdził król Władysław III Warneńczyk w 1444 na rzecz braci Chotka i Jankona, a król Zygmunt I ponownie w 1519. Wieś prawa wołoskiego w pierwszej połowie XV wieku[3]. W 1730 r. Turka otrzymała prawa miejskie (miasto lokowane na prawie magdeburskim przez Antoniego Kalinowskiego). Po tym roku utworzono tutaj dom misyjny dla jezuitów, zaś po kasacie zakonu w 1773 r. powstała parafia.

Z 1730 pochodzą pierwsze wzmianki dotyczące Żydów osiedlających się w mieście[4]. W połowie XVIII stulecia mieszka tu 25 rodzin żydowskich.

Do 1772 Turka znajdowała się w ziemi przemyskiej województwa ruskiego w Rzeczypospolitej.

Od 1772 po I rozbiorze Polski w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1778 powstał murowany kościół rzymskokatolicki, a w XIX w. – cmentarz żydowski, zaś w 1903 gmina żydowska uzyskała samodzielność. Od 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu dworzec kolejowy.

W okresie międzywojennym Turka była miastem powiatowym, w województwie lwowskim w Polsce[5], siedzibą sądu powiatowego, urzędu skarbowego, Gimnazjum Prywatnego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[6]. W 1921 liczyło 10 030 mieszkańców, z czego 4201 Żydów. W tym czasie starostą był Tadeusz Zawistowski, zaś burmistrzem – Michał Grudziński.

Na wiosnę 1939 sformowano tu Batalion ON „Turka”, który wschodził w skład Podkarpackiej Brygady Obrony Narodowej. Po wybuchu wojny osłaniał on granicę polsko-węgierską od strony miasta, wchodząc w skład 216 pułku piechoty[7].

Po zakończeniu obrony z września 1939 Turka znalazła się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 znajdowała się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim.

Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Na początku okupacji ukraińska milicja zmusiła miejscowych Żydów do urządzenia "pogrzebu Stalina" - musieli oni manifestacyjnie zanieść portrety sowieckich przywódców oraz rosyjskie książki na żydowski cmentarz i tam je zakopać. Według żydowskich świadków Ukraińcy planowali zamordować uczestników "pogrzebu", ale egzekucję odwołał niemiecki oficer[8].

Od 1 sierpnia 1941 na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W styczniu 1942 miały miejsce masowe egzekucje ludności żydowskiej. W sierpniu 1942 Niemcy wywieźli ok. 4000 Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. W grudniu 1942 pozostałych przy życiu turczańskich Żydów deportowano do getta w Samborze. Od 1943 rozpoczęło się w powiecie Turka (jak i na całym obszarze południowo-wschodnich Kresów Wschodnich) ludobójstwo Polaków dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów. W powiecie zginęło ok. 700 Polaków. Oprócz nich Służba Bezpieczeństwa OUN zamordowała ok. 25 Ukraińców. Sama Turka nie była atakowana, ale w różnych okolicznościach (np. w czasie wypraw po żywność) zamordowano 40 jej mieszkańców[9].

Po II wojnie światowej Turka ponownie znalazła się w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę miasto znajduje się w jej granicach.

Ważniejsze obiekty

[edytuj | edytuj kod]

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajdują się źródła wody mineralnej, m.in.: słynnej „Naftusi”.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1921 – 10 030
  • 2006 – 7306

Ludzie związani z miastem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Turką (Ukraina).
Honorowi obywatele
  • Mychajło i Hanna Komarniccy oraz ich córka Hałyna Karasewycz z d. Komarnicka – ukraińska rodzina ukrywająca Chawę Brandelstein[12]
  • Stefania Turzańska – Polka, która wzięła na wychowanie Lidię Diker[13]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.52.
  2. Kuraś S., Sułkowska-Kurasiowa I., Zbiór dokumentów małopolskich T. 7, Wrocława 1975, nr. 2080
  3. Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
  4. Strona Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęcona Turce.
  5. Pierwotnie w województwie stanisławowskim, później cały powiat turczański włączono do województwa lwowskiego.
  6. Gimnazjum w Turce nad Stryjem. „Wschód”. Nr 71, s. 1, 10 stycznia 1938. 
  7. Batalion ON "Turka" - Obrona Narodowa II RP 1937-1939 [online], obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-10-06].
  8. Kai Struve, “Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine”, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-035998-5, e-ISBN (PDF) 978-3-11-036022-6, s. 490
  9. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1098-1102, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 56 z 10 marca 1885. 
  11. Kronika. Zmarli. † Karol Bartoszewski. „Głos Rzeszowski”. 46, s. 158–159, 17 listopada 1901. 
  12. Komarnitski Mikhail & Komarnitskaya Anna ; Daughter: Karasevich Galina (Komarnitskaya). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).
  13. Turzanska Stefania. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mapa WIG Turka Pas 52 Słup 36 Warszawa 1937
  • Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 1574

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]