Turzyca dwupienna

Turzyca dwupienna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca dwupienna
	Nazwa systematyczna
	Carex dioica L.; Sp. pl. 2:972. 1753
Synonimy
	Carex casteriana Heer ex Boott; Carex chlamydea Norman; Carex custoriana Heer ex Hegetschw.; Carex dioica var. custoriana; Carex dioica subsp. custoriana; Carex dioica var. isogyna Fr.; Carex dioica subsp. isogyna (Fr.) K.Richt.; Carex dioica f. laxa Junge; Carex dioica f. metteniana (Láng) Asch.; Carex dioica var. metteniana Láng; Carex dioica var. scabrella Fr.; Carex dioica var. subcaespitosa Láng; Carex dioiscostrongyla St.-Lag.; Carex laevis Hoppe; Carex linnaeana Host; Carex linnaei Degl.; Carex metteniana (Láng) Lehm. ex Schur; Carex nigricans Dewey; Caricinella laevis (Heuff.) St.-Lag.; Maukschia laevis Heuff.; Physiglochis dioica (L.) Raf.; Psyllophora dioica (L.) Schur; Vignea dioica (L.) Rchb.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca dwupienna^[4](Carex dioica L.) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych. W Polsce rośnie w rozproszeniu na niżu i na niższych położeniach górskich, od 2014 r. znajduje się pod ochroną.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Azji (na Syberii i Ałtaju) i w Europie^[5]. W Polsce występuje w rozproszeniu na terenie całego kraju. Największe skupienie stanowisk znajduje się na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim oraz Dolnym i Górnym Śląsku. Rzadziej spotykany na Nizinie Mazowieckiej i w południowo-wschodnich regionach kraju. W Karpatach występuje tylko w ich części zachodniej: na Działach Orawskich, w Gorcach, w Rowie Podtatrzańskim i na Pogórzu Spisko-Gubałowskim^[6].

Kłos męski
Kłos żeński
Morfologia

Morfologia

Łodyga: Roślina wytwarza nieliczne, wzniesione i gładkie łodygi o wysokości 5–30 cm. Kłącze długie, bardzo cienkie, z rozłogami^[7].
Liście: Krótsze od łodyg, szydlaste, rynienkowate, o szerokości do 1 mm^[8].
Kwiaty: Zebrane w jeden szczytowy kłos bez podsadek^[6]. Na żeńskich kłosach kwiaty i owoce gęsto upakowane^[9]. Przysadki trwałe, szerokojajowate, o długości 3–4 mm, koloru czerwonobrunatnego z białym rąbkiem. Pęcherzyki jajowate z krótkim dzióbkiem, dłuższe od przysadek. Po dojrzeniu ich szczyty zagięte są w górę. Kwiaty żeńskie z jednym słupkiem o dwóch znamionach wychylających się z pęcherzyka^[7]. Kwiaty męskie z trzema pręcikami, o podłużnych, tępych, jasnobrązowych podsadkach dorastających do 3 mm długości i 1 mm szerokości^[8].
Owoce: Pojedyncze orzeszki zamknięte w pęcherzykach. Są one elipsoidalnie soczewkowate, obustronnie zaostrzone, o rozmiarach 1,5 na 1 mm^[8].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy. Rośnie na torfowiskach wysokich i przejściowych, na glebach o dużej ilości substancji organicznej. Roślina dwupienna (rzadko jednopienna^[8]), kwitnie w kwietniu i maju^[7]^[6]. Gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetalia davallianae i Ass. Valeriano-Caricetum^[10]. Liczba chromosomów 2n = 52^[9].

Tworzy mieszańce z turzycą brunatną (Carex brunnescens), t. Davalla (C. davalliana), t. gwiazdkowatą (C. echinata), t. siwą (C. canescens) i t. torfową (C. heleonastes)^[9].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce gatunek zagrożony jest głównie w Karpatach. Mimo tego, że znajduje się tam dość wiele jego stanowisk, są one bardzo rozproszone i złożone z niewielu osobników. W górach głównym zagrożeniem dla turzycy dwupiennej jest zaprzestanie koszenia łąk, co skutkuje zagłuszaniem jej przez wyższą roślinność trawiastą. Zagrożona jest także przez osuszanie młak, na których występuje^[6]. Gatunek został umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia V (narażony)^[11]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię VU (narażony)^[12]. Od 2014 roku jest objęty w Polsce ochroną częściową^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-22].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c ^d Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 249, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-248-6.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-22].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[klosowski-8] Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 249, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-248-6.

[klucz-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[metuszkiewicz-10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[redlist-11] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[rozp2014-13] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]