Turzyca owłosiona

Turzyca owłosiona
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca owłosiona
	Nazwa systematyczna
	Carex hirta L.; Sp. pl. 2:975. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca owłosiona^[4] (Carex hirta L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Występuje w Europie i południowo-zachodniej Azji, jako gatunek introdukowany także we wschodniej części Ameryki Północnej, w Kraju Nadmorskim na Dalekim Wschodzie oraz w Nowej Zelandii^[5]. W Polsce gatunek bardzo pospolity^[6]. Ma małą wartość pastewną^[7]. Gatunek typowy rodzaju turzyca^[8].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania obejmuje prawie całą Europę, poza tym na pograniczu Europy i Azji: Armenię, Azerbejdżan, Dagestan, Gruzję i Kaukaz Północny, a na północy Afryki: Algierię i Maroko^[3]. W Polsce na obszarze całego kraju pospolita i zajmująca nowe stanowiska^[9].

Gatunek występuje także jako naturalizowany w Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych (w stanach Connecticut, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan, New Jersey, Nowy Jork, Pensylwania, Wisconsin) i wschodniej Kanadzie (w prowincjach Nowa Szkocja, Ontario, Quebec, Wyspa Księcia Edwarda)^[3].

Morfologia

Organy podziemne: Długie, pełzające rozłogi^[10].
Łodyga: Tępo 3-kanciasta, gładka (tylko pod kwiatostanem nieco szorstka), osiąga wysokość od 10 do 60, a czasem nawet do 100 cm, i grubość w nasadzie 3-5 mm^[11]^[9].
Liście: Odziomkowe w postaci brunatnopurpurowych, słabo siatkowatych pochew. Łodygowe, o szerokości 2-6 mm, wyrastają w trzech prostnicach i mają błoniaste pochwy ustawione naprzeciwko blaszki. Zarówno blaszki liściowe, jak i pochwy są gęsto owłosione^[10]^[11].
Kwiaty: Znajdujący się na szczycie łodygi kwiatostan składa się z 5-6 wzniesionych kłosków. 2-3 górne są męskie, zbliżone do siebie, wałeczkowate, długości do 3 cm. Dolne kłoski żeńskie, w podobnej liczbie jak męskie, są od siebie oddalone, mają długość od 1,5 do 4 cm przy szerokości 6 mm, zaopatrzone są w długopochwowe podsadki o blaszce zwykle nie sięgającej szczytu kwiatostanu. Przysadki w kwiatach żeńskich 3-nerwowe, obłonione na brzegu, jajowatolancetowate, zwężające się w długi cienki koniec. Słupek ma 3 znamiona^[12]^[10]^[11]^[9].
Owoce: Orzeszek wewnątrz pęcherzyka powstałego z podkwiatka. Pęcherzyk dłuższy od przysadki, jajowatostożkowaty, o długości 5-7 mm, gęsto owłosiony, wielonerwowy, zwężający się w dwuząbkowy, szorstki dzióbek^[10]^[11].
Gatunki podobne: Może być mylona z bardzo rzadką turzycą ościstą, która jednak ma łodygę grubszą (w nasadzie 7-10 mm), pochwy odziomkowe silnie postrzępione, a pęcherzyki słabo owłosione, z gładkim dzióbkiem^[9].

Roślina wypuszczająca rozłogi
Liście
Kłos z kwiatami męskimi
Kłos z kwiatami żeńskimi
Kłos z owocami

Biologia i ekologia

Bylina, geofit^[9]. Kwitnie od maja do lipca^[12]. Jest światłolubna, siedliskiem są widne lasy, łąki, pastwiska, miejsca piaszczyste, przydroża, nieużytki^[10]^[11]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae i zespołu (Ass.) Agropyro-Rumicion crispi^[13]. Liczba chromosomów 2n = 112^[9].

Zmienność

Poza gatunkiem typowym w Polsce występuje podgatunek Carex hirta var. hirtiformis (Pers.) Kunth, wyróżniający się brakiem owłosienia (jedynie pęcherzyki są owłosione, ale też słabo) oraz dwie formy:

Carex hirta f. paludosa A.Winkler, występująca na brzegach wód, słabiej owłosiona od formy typowej, o szerokich i wiotkich liściach,
Carex hirta f. subhirtiformis Kneucker, poza pęcherzykami słabo owłosiona^[9].

Tworzy mieszańce z turzycą dzióbkowatą, leśną, odległokłosą, ościstą i pęcherzykowatą^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2018-03-02].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Carex hirta L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 128, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Maria Grynia (red.): Łąkarstwo. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1995, s. 173. ISBN 83-86363-02-9.
↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2018-03-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 628. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011, s. 133. ISBN 978-83-7073-514-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 867. ISBN 83-01-05287-2.
↑ ^a ^b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 560. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 122-123. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2018-03-02].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[powo-5] Carex hirta L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28] .

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 128, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[Grynia-7] Maria Grynia (red.): Łąkarstwo. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1995, s. 173. ISBN 83-86363-02-9.

[ING-8] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2018-03-02].

[Rutkowski-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 628. ISBN 83-01-14342-8.

[Sudnik-10] Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011, s. 133. ISBN 978-83-7073-514-2.

[Szafer-11] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 867. ISBN 83-01-05287-2.

[Mowszowicz-12] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 560. ISBN 83-01-00129-1.

[Matuszkiewicz-13] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 122-123. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]