Ulica Powstańców w Katowicach
| Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, Śródmieście | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica na wysokości Biblioteki Śląskiej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1253 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 50°15′06,7″N 19°01′27,4″E/50,251857 19,024290
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Powstańców w Katowicach – jedna z najważniejszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Prowadzi do dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec.
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Tadeusza Kościuszki i ulicą PCK. Następnie krzyżuje się z ulicami Podchorążych, Konckiego i Wita Stwosza. Przed archikatedrą Chrystusa Króla biegnie obok placu św. Jana Pawła II i placu Katedralnego[2]. Za nim krzyżuje się z ulicami: Plebiscytową, Henryka Sienkiewicza, Józefa Lompy, Władysława Reymonta, Francuską. Za skrzyżowaniem z ul. ks. Konstantego Damrota znajduje się plac Rady Europy. Ulica Powstańców kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Graniczną.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922)[3] ulica nosiła nazwę Bernhardstraße, w latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) Straße der SA[4][5][6].
.jpg?lang=pl)
.jpg?lang=pl)
W latach międzywojennych przy ul. Powstańców (która miała wówczas inną, "gęstszą" numerację) swoje siedziby miały[7]: sprzedająca produkty koksownicze firma Carbochemia (pod numerem 5), Związek Koksowni (ul. Powstańców 50), powstała w 1934 spółka Wytwórnia Blachy Cynkowej (pod numerem 34), Związek Kopalń Górnośląskich Robur (ul. Powstańców 49), dyrekcja kopalni księcia pszczyńskiego von Pless (ul. Powstańców 46), oddział domu handlowego Herman Meyer Sp. Akc. (pod numerem 5), Rybnickie Gwarectwo Węglowe oraz Syndykat dla Produktów Smołowcowych Sp. z o.o. (pod numerem 49), konsulat australijski (pod numerem 44[8]).
W 1992 na fasadzie budynku pod numerem 25 umieszczono pamiątkową tablicę, poświęconą setnej rocznicy istnienia Górniczych Stowarzyszeń Technicznych na ziemiach polskich. W 2008 umieszczono na fasadzie budynku pod tym samym numerem tablicę, poświęconą Janowi Mitrędze – ministrowi górnictwa i energetyki w latach 1959–1974, wiceprezesowi Rady Ministrów w latach 1970–1975[9]. W 2009 przeprowadzono remont nawierzchni i chodników na ulicy Powstańców[10]. Dnia 3 sierpnia 2010 ulicą prowadziła trasa trzeciego etapu wyścigu kolarskiego Tour de Pologne 2010, a 2 sierpnia 2011 – trasa trzeciego etapu Tour de Pologne 2011[11].
27 stycznia 2011 na fasadzie budynku przychodni specjalistycznych odsłonięto tablicę pamiątkową, poświęconą katowiczanom, pomordowanym w Auschwitz[12][13].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Przy ulicy Powstańców znajdują się następujące historyczne obiekty i miejsca (według współczesnej numeracji):
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 1, ul. T. Kościuszki 40)[14];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 2, ul. T. Kościuszki 38)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 3)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 4)[14];
- biurowiec (ul. Powstańców 5), wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku w stylu modernizmu/funkcjonalizmu[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 6)[14];
- zespół kamienic mieszkalnych (ul. Powstańców 7, 9), wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku w stylu funkcjonalizmu[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 8)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 10)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 12, róg z ul. T. Konckiego)[14];
- gmach Wojewódzkiego Biura Funduszu Pracy (ul. Plebiscytowa 36, 38, ul. Powstańców 17)[14], wzniesiony w 1936 według projektu Zbigniewa Rzepeckiego[15] w stylu funkcjonalizmu;
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 21, ul. H. Sienkiewicza 45)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 22)[14];
- zabytkowa willa, tzw. "korfantówka" (ul. Powstańców 23), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1565/94 z 30 grudnia 1994[16]); wzniesiona w latach 1908–1909 według projektu Paula Franziocha jako dom własny[17], w latach 1923-1939 był to dom Wojciecha Korfantego[18][19], obecnie (2023) Przedszkole Miejskie nr 33;
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 24)[14];
- willa w ogrodzie (ul. Powstańców 25)[14];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 26, róg z ul. H. Sienkiewicza)[14], pod koniec lat 30. XX wieku zamieszkiwał w niej płk Wacław Szalewicz[20];
- budynek w ogrodzie (ul. Powstańców 27)[14];
- kamienica mieszkalna (ul. Powstańców 28)[14];
- willa (biura) z ogrodem (ul. Powstańców 29, róg z ul. J. Lompy), wzniesiona na początku XX wieku w stylu modernizmu[14], obecnie (2023) delegatura NIK;
- willa w ogrodzie (ul. Powstańców 29a)[14];
- budynek dawnej K. P. Dyrekcji Górniczej (ul. Powstańców 30), wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku w stylu modernizmu[14], po II wojnie Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, od 2015 r. siedziba Polskiej Grupy Górniczej;
- historyczny budynek dawnego Związku Kopalń Górnośląskich Robur – obecnie specjalistyczne przychodnie zdrowia (ul. Powstańców 31, róg z ul. J. Lompy i ul. Rybnicką), wzniesiony na początku lat 20. XX wieku w stylu modernizmu[14];
- biurowiec (ul. Powstańców 34), wybudowany w 1915 w stylu późnego modernizmu z elementami neobaroku i neoklasycyzmu[14]; mieściła się w nim wówczas siedziba zakładów Siemens-Schuckertwerke[21];
- dom mieszkalny (ul. Powstańców 35, 37, ul. Francuska 49, 51)[14].
- zabytkowy zespół cmentarny (pomiędzy ulicami Powstańców, Konstantego Damrota i Francuską), który tworzą cmentarz ewangelicki (z 1882) i cmentarz rzymskokatolicki (z 1860); zespół został wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1516/93 z 26 lutego 1993)[19];
W latach 1997–1999 przy ul. Powstańców 43 wzniesiono siedzibę Banku Rozwoju Eksportu w Katowicach. Autorami projektu byli architekci: Z. Stanik, J. Czarnecki, P. Pawłowski, J. Lelątko i A. Pietras (współautor projektu). Konstrukcję zaplanował inżynier St. Lintner. Gmach posiada powierzchnię netto 7440 m² i kubaturę 34 600 m3[22]. Na fasadzie budynku pod numerem 31 znajduje się tablica, upamiętniająca torturowanych i zamordowanych Polaków; w tym budynku w latach 1939–1945 istniała siedziba Gestapo, a w latach 1945–1954 Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego[23][24].
Przy ulicy Powstańców swoją siedzibę mają: "Biuro Współpracy Dolnego Renu i Województwa Śląskiego"[25], banki, firmy handlowo-usługowe, Centrala Zaopatrzenia Górnictwa, Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa S.A, Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Hutnicze Przedsiębiorstwo Remontowe S.A., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, kancelarie prawnicze i adwokackie, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Rybackiej, Polska Grupa Górnicza S.A. (centrala), delegatura Ministerstwa Skarbu Państwa, delegatura Najwyższej Izby Kontroli, Centrum Infrastruktury Poczty Polskiej (oddział regionalny), "Polskie Liny" Sp. z o.o., Miejskie Przedszkole Publiczne nr 33, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Zarząd Główny Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa, Śląskie Centrum Profilaktyki i Psychoterapii, Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego, Wojewódzki Ośrodek Zapobiegania i Leczenia Uzależnień, Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe, Zespół Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych, wydziały Urzędu Marszałkowskiego[26].
Ulicą Powstańców na odcinku pomiędzy ulicami J. Lompy a Graniczną kursują autobusy na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM)[27].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Architektura Katowic
- Ulica Jagiellońska w Katowicach
- Plac Powstańców Śląskich w Katowicach
- Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Uchwała Rady Miasta Katowice w sprawie nadania nazwy placowi położonemu na terenie miasta Katowice „Plac Katedralny”. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
- ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 384. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ Andrzej Złoty: Ligota, Murcki... i inne szkice historyczne. Katowice: Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2008, s. 40. ISBN 978-83-7593-014-6.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 176, 177. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 12. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Zdjęcie tablicy w Wikimedia Commons: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jan_Mitręga_Tablica.JPG
- ↑ Lato w Katowicach pod znakiem remontów dróg. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Tour de Pologne w Katowicach 2011. Zobacz, gdzie pojadą kolarze (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Rocznica 27 stycznia 1945 roku. Wyzwolenie nie dla wszystkich. www.katowice.gazeta.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Katowice. Odsłonią tablicę pamięci katowiczan pomordowanych w Auschwitz. www.kontakt24.tvn.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-09-05].
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Interpelacja w sprawie remontu zabytkowego budynku przy ul. Plebiscytowej 23 (willa W. Korfantego). (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 57-60, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Książka telefoniczna. s. 226. [dostęp 2015-04-02].
- ↑ Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, s. 151. ISBN 83-87727-07-5.
- ↑ Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 44. ISBN 83-904135-2-3.
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 72-73, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
- ↑ Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
- ↑ "Biuro Współpracy Dolnego Renu i Województwa Śląskiego". www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-06)]. (pol.).
- ↑ Spis firm na ulicy Powstańców w mieście Katowice. www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-05)]. (pol.).
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-03-03]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
- Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993.
