Várpalota

Ĝemelurboj
	Pașcani ; Wolfsberg ; Slovenj Gradec ; Gradec (en) ; Kremnica ; Petroșani ; Fermo ; Czeladź vd

Várpalota
Fortikaĵo fotita de supre Fortikaĵo fotita de supre [+]
Hungaria urbo vd
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj
	Pașcani ; Wolfsberg ; Slovenj Gradec ; Gradec (en) ; Kremnica ; Petroșani ; Fermo ; Czeladź vd
Poŝtkodo	8100
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	19 395 (2024) [+]
Loĝdenso	251 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	47° 12′ N, 18° 8′ O (mapo)47.19722222222218.139444444444Koordinatoj: 47° 12′ N, 18° 8′ O (mapo) [+]
Areo	77,26 km² (7 726 ha) [+]
Horzono	Mezeŭropa tempo [+]
	Várpalota (Hungario)
	Situo de Várpalota
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Várpalota [+]
	v • d • r

Várpalota (vArpalota) estas urbo en Hungario, en regiono Meza Transdanubio, en departemento Veszprém, en Distrikto Várpalota, kies centro ĝi estas. La loknomo signifas: fortikaĵokastelo.

Geografio

Várpalota situas sur malebenaĵo de Bakony, laŭ ĉefvojo Budapeŝto-Graz, laŭ fervojo Budapeŝto-Celldömölk inter du departementoj Székesfehérvár kaj Veszprém. Budapeŝto troviĝas 90 km-ojn for.

Historio

Pli frue romianoj loĝis tie. En urboparto Inota gotika katolika preĝejo troviĝas. En la centro de la urbo la plej okulfrapa vidindaĵo estas la fortikaĵo el la 14-a jarcento, kiu ricevis sian nomon de kapitano György Thury batalinta heroece kontraŭ la turkoj. Nun ĝi estas muzeo prezentanta la historion de kemiindustrio kaj minado.

La renesanca kastelo de Zichy (ziĉi) devenanta el 1724 ankaŭ estas muzeo. Tiutempe la komunumo havis la rangon kampurbo. Vidalvide staras la Belarta Galerio, kie oni organizas ankaŭ koncertojn.

En 1743 katolika, en 1780 luterana, en 1788 kalvinana preĝejoj, en 1840 sinagogo konstruiĝis. Vivis en la urbo ankaŭ grekoj kaj armenoj. En 1876 komenciĝis minado de bruna karbo. En 1951 Várpalota, Pétfürdő kaj Inota komunumoj unuiĝis sub urbo Várpalota. Baze de la minado konstruiĝis energia centralo, aluminia fandoforno kaj aliaj uzinoj. Fine de la socialismo ĉesis kaj la centralo, kaj la minado, kaj la fandoforno.

En 1997 Pétfürdő forlasis la urbon kaj memstariĝis.