Venecijanska utvrđenja od XVI do XVII vijeka
| Venecijanska utvrđenja od XVI do XVII vijeka | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Hrvatska Zadar, Šibenik Italija Bergamo, Peschiera del Garda i Palmanova Crna Gora, Kotor (na slici) | |
| Registriran: | 2017. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, iv |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Venecijanska utvrđenja od XVI do XVII vijeka su dio strategije obrane razvučenih granica Mletačke Republike. Venecija je u tom najvažnijem periodu duge istorije Mletačke Republikeost gradila tvrđave u brojnim gradovima koje je kontrolisala. Sama sebe nije utvrđivala na klasičan zidani način, već se odbrana same Venecije bazirala na razvijenoj mreži utvrđenja u bližoj i daljoj okolini i neposredno, putem lagune, kao prirodnog specifikuma ovog grada i položaja u njoj.[1]
Mletački imperij se do 1500. godine proširio od Kipra na istoku do granice s milanskim teritorijem na rijeci Adda na zapadu. Bila je to duga i uska teritorija kojoj je prijetila opasnost da bude presječena. Prva izgrađena tvrđava bila je Palmanova koja se smatra za idealni vojni grad 16. stoljeća. Svojom vizuelnom koherentnošću i disciplinom inspirirala je vojnu arhitekturu evropskih gradova, bilo da su poput nje primjenjivali radijalni plan ili ortogonalnu mrežu ulica poput Vallette na Malti. Palmanova i Valletta predstavljaju prototip grada nastao proučavanjem starorimske vojne i kolonijalne prakse, razrađen renesansnom teorijom idealnog grada i u brojnim humanističkim vojnim traktatima.
Ovaj veliki poduhvat Mletačke republike na velikom teritorijalnom području bio je moguć samo zahvaljujući upečatljivoj saradnji fortifikacijskih stručnjaka, ali i uredbama, društvenim modelima i novoj vrsti uprave kojom se mletačka kultura spajala s drugim kulturama istočne obale Jadrana.
Transnacionalna, serijska nominacija venecijanskih utvrđenja od XVI do XVII vijeka, prihvaćena je na 41. zasijedanju UNESCO Komiteta za svjetsku baštinu u Krakovu od 02-12. jula 2017. god. Upisano je šest pojedinačnih spomenika:
- Italija: utvrđeni gradovi Bergamo, Peskijera del Garda i Palmanova
- Hrvatska: odbrambeni sistem Zadra i Tvrđava svetog Nikole u Šibeniku
- Crna Gora: Kotorska tvrđava
Utvrđenja se protežu na više od 1.000 km između regije Lombardije u Italiji i istočne obale Jadrana. Tvrđave su štitile Mletačku Republiku od drugih evropskih sila na sjeverozapadu, a one na moru štitile su pomorske puteve i luke od Jadranskog mora do Levanta. Bile su neophodne za podršku širenju i autoritetu Republike. Uvođenje baruta dovelo je do značajnih pomaka u vojnoj tehnici i arhitekturi koji se ogledaju u dizajnu takozvanih bastiona, utvrđenja, koja su se proširila širom Evrope. [2]
Komitet u svojoj odluci ostavlja mogućnost da se tvrđava u Herceg Novom, priključi upisanom dobru nakon što se donesu odgovarajuće studije i sprovedu konzervatorske mjere.[3]
- Bašić Alerić, Ana (2015.). Mletačka vojna arhitektura na kopnu i na Jadranu između 16. i 17. stoljeća. Firenca, ur. Francesco Paolo Fiore, Olschki, 462 str.. ISBN 978-88-222-6371-1.
- ↑ „Ana Bašić Alerić, osvrt na: Mletačka vojna arhitektura na kopnu i na Jadranu između 16. i 17. stoljeća”. de.scribd.com - pristupljeno 19. 11. 2021.
- ↑ „UNESCO: Mletačka vojna arhitektura između 16. i 17. stoljeća”. UNESCO: svjetska baština - pristupljeno 19. 11. 2021.
- ↑ „Venecijanske tvrđave”. Korzo - Portal za urbanu kulturu i baštinu. Pristupljeno 19. 11. 2021.