Wikipedysta:Bandito/brudnopis5
Yōkai (jap. 妖怪) – ogólna nazwa mitycznych stworzeń-potworów występujących w japońskiej mitologii oraz folklorze. W przekazach można spotkać wiele rodzajów stworzeń, które na ogół mają nadprzyrodzoną moc. yōkai, które mają zdolność do zmiany kształtu nazywane są obake.
W okresie Edo, wielu artystów m.in. Sekien Toriyama zajmowało się tworzeniem dzieł inspirując się folklorem lub własnymi pomysłami, a obecnie kilka stworzonych przez nich stworzeń (np. kameosa i amikiri) jest niesłusznie uważanych za istoty legendarnego pochodzenia.
Od 1960 roku artysta Mizuki Shigeru spopularyzował wiele rodzajów yōkai w swojej mandze (m.in. tytułowy, jednooki bohater serii Ge Ge Ge no Kitaro). Zbiór tekstów Lafcadio Hearna zawierający japońskie opowieści o duchach Kwaidan, czyli opowieści niesamowite zawiera historie o yūrei i yōkai takich jak yuki-onna.
Rodzaje Yōkai
[edytuj | edytuj kod]W japońskim folklorze istnieje wiele różnych yōkai, jest to szerokie pojęcie i może określać praktycznie wszystkie potwory i nadnaturalne istoty, nawet te istniejące w folklorze europejskim (np. angielski Bugbear jest zakorzeniony do tego stopnia w japońskim folklorze, że niektórzy błędnie sądzą, iż pochodzi ze wspomnianego folkloru).
Zwierzęco-kształtne
[edytuj | edytuj kod]W Japonii duża liczba zwierząt uważana jest za magiczną bądź posiadającą jakieś nadnaturalne zdolności, część z nich zmienia się w ludzi, głównie kobiety. Niektóre z bardziej znanych zwierzęcych yōkai to:
- Tanuki (jenoty)
- Kitsune (lisy)
- Hebi (węże)
- Mujina (borsuki)
- Bakeneko (koty)
- Ōkami (wilki)
- Tsuchigumo i jorōgumo (pająki)
- Inugami (psy)
Oni
[edytuj | edytuj kod]Jednym z najbardziej znanych aspektów japońskiego folkloru są oni, demony zazwyczaj przedstawiane ze skórą koloru czerwonego, niebieskiego, brązowego lub czarnego, dwoma rogami na głowie, szerokimi ustami wypełnionymi kłami, ubrani jedynie w przepaski ze skóry tygrysa. Często noszą ze sobą żelazną maczugę lub gigantyczny miecz. Są najczęściej przedstawiani jako złe istoty, ale mogą czasami być uosobieni ambiwalentnie do życia naturalnego.
Tsukumogami
[edytuj | edytuj kod]Tsukumogami są całą klasą yōkai i obake, do których należą zwykłe przedmioty z gospodarstwa domowego, które ożywają w rocznice setnych urodzin. To praktycznie nieograniczony zbiór istot, w którym możemy spotkać Bakezouri (słomiane sandały), Karakasa (stare parasole), Kameosa (stare naczynia po sake) oraz Morinji-no-kama (czajniki na herbate).
Przemienieni ludzie
[edytuj | edytuj kod]Istnieje duża liczba yōkai, które pierwotnie były zwykłymi ludźmi, którzy zamienili się w coś przerażającego, zwykle przez jakiś skrajny stan emocjonalny. Kobiety cierpiące ze względu intensywnej zazdrości, przekształcały się w żeńskie oni. Inne przykłady ludzi przekształconych w yōkai to rokuro-kubi (ludzie mogli wydłużać szyje w nocy), ohaguro-bettari (zazwyczaj kobiety, których przemianę ukazywała tylko twarz z ciemnymi ustami), futakuchi-onna (żarłoczne kobiety z dodatkowymi ustami na tyle głowy), dorotabō (zwłoki zmartwychwstałego rolnika, który nawiedza ludzki, którzy nadużywali jego gruntów).
W kulturze popularnej
[edytuj | edytuj kod]Różnego rodzaju yōkai występują w folklorze, sztukach inspirowanych folklorem i literaturze oraz mandze i horrorach japońskich. Shigeru Mizuki, twórca takich serii manga jak GeGeGe no Kitaro i Kappa no Sanpei, stara się podtrzymać pamięć o yōkai.
Yōkai nadal są popularnym tematem nowoczesnych dzieł literackich. W 1960 roku powstał film Monsters yōkai, który stanowił pierwowzór dla filmu z 2005 roku nakręconego przez Takashiego Miike pt. Wielka wojna yōkai. Stwory często występują jako główne postaci w filmach animowanych takich jak:InuYasha, Jigoku Shoujo, Rosario+Vampire, Kanokon, Omamori Himari, Yōkai Ningen Bem, Hell Teacher Nūbē, Karas, Tactics, Tsubasa Reservoir Chronicle, YuYu Hakusho, Saiyuki, Kekkaishi, Nurarihyon no mago, Shonen Onmyouji, Kamisama Kiss, Natsume Yuujinchou, Yozakura Quartet, Amatsuki, Otome Yōkai Zakuro i ×××HOLiC. Yōkai występują również w grach komputerowych, takich jak Darkstalker, Ōkami, Touhou, Harukanaru Toki no Naka De i Pocky&Rocky jak również seriach takich jak Ninja Sentai Kakuranger, Samurai Sentai Shinkenger oraz Kamen Rider Hibiki.
W niektórych mangach m.in. InuYasha, istnieje coś takiego jak dziecko yōkai i człowieka, które jest określane jako "hanyou" lub "hanyō" (pół yōkai). Może to wynikać z tradycji folklorystycznych, w których istnieje dziecko yōkai i człowieka, które może mieć nadprzyrodzone moce.
W utworach zagranicznych
[edytuj | edytuj kod]Na całym świecie powoli rozprzestrzenia się wiedza o yōkai. Hawajski folklorysta Glen Grant był znany z "Akt Obake", serii raportów o nadprzyrodzonych zdarzeniach na Hawajach, większość tych zdarzeń i raportów jest pochodzenia japońskiego, choć w opowieściach powstało wiele modyfikacji. Innym odniesieniem do kultury jest Oriental Adventures w Dungeons and Dragons, gdzie jedną z grywalnych ras jest hengeyokai, który może przybierać ludzką lub zwierzęcą postać, ewentualnie postać mieszaną. Wielka Wikipedia yōkai, autorstwa Richarda Freemana jest pierwszą poważną pracą nad yōkai w języku angielskim.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Hearn, L. (2005) Kwaidan: Stories and Studies of Strange Things, Tuttle Publishing.
- Ballaster, R. (2005) Fables Of The East, Oxford University Press.
- Tyler, R. (2002) Japanese Tales (Pantheon Fairy Tale & Folklore Library), Random House USA Inc.
- Phillip, N. (2000) Annotated Myths & Legends, Covent Garden Books.
- Yoda, H. and Alt, M 92008) Yokai Attack! Kodansha International, ISBN 978-4-7700-3070-2