Willa Pniewskiego w Warszawie
 nr rej. 338 z 1 lipca 1965[1]
| |
 Budynek od strony al. Na Skarpie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
al. Na Skarpie 27 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
1781, 1935 |
| Ważniejsze przebudowy |
1934−1935 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°13′44,303″N 21°01′40,148″E/52,228973 21,027819
| |
Willa Pniewskiego – dawny dom własny architekta Bohdana Pniewskiego, znajdujący się przy al. Na Skarpie 27 w Warszawie. Siedziba Muzeum Ziemi PAN.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budynek położony jest na skarpie wiślanej, w parku im. marsz. Rydza-Śmigłego. Pierwotnie był to pawilon loży masońskiej wzniesiony w latach 1779−1781 według projektu Szymona Bogumiła Zuga[3]. Został zakupiony przez Bohdana Pniewskiego od rodziny Branickich[4]. Został gruntownie przebudowany w latach 1934−1935 według projektu właściciela z przeznaczeniem na dom własny[2]. Pniewski wkomponował pawilon w nowy budynek obłożony nieociosanym kamienieniem, z nieregularnymi otworami okiennymi[4]. Najwyższa kondygnacja, na której powstały pomieszczenia gospodarcze i służbówka, jest cofnięta i zwieńczona dużym dachem[4]. Architekt umieścił swoją pracownię w dolnej części budynku[4]. W wystroju wnętrza zwracają uwagę m.in. ludowe misy umieszczone na suficie w bibliotece oraz opracowanie niszy jednego z pokojów, w którą wmurowane huculskie kafle[4]. W budynku zainstalowano windę[4].
W 1944 w czasie powstania warszawskiego prowadzone były zacięte walki w rejonie Sejmu i Powiśla, a willa Pniewskiego przechodziła z rąk do rąk. W połowie września rannych zostało tu kilku powstańców, m.in. 12 września nieznany z imienia i nazwiska powstaniec z obsługi Piata, który z willi ostrzeliwał czołgi niemieckie atakujące od strony Sejmu.
W okresie II wojny światowej rodzina Pniewskiego została z willi wysiedlona. Architekt wrócił tam po 1945 roku i był jej właścicielem aż do swojej śmierci w 1965.
W 1965 budynek został wpisany do rejestru zabytków[1].
W 1966 willa została zakupiona przez Polską Akademię Nauk (PAN) od spadkobierców Bohdana Pniewskiego z przeznaczeniem na cele muzealne.
Po wykupie willi, na podłodze i parapecie, na klatce schodowej wyłożonej marmurem, znaleziono zakrzepnięte ślady krwi wsiąkniętej w kamień posadzki. Wcześniejsze podejrzenia, że jest to krew powstańca warszawskiego, potwierdzono w 1978 roku dzięki badaniom ekspertów Instytutu Kryminalistyki i Kryminologii Akademii Spraw Wewnętrznych. 21 kwietnia 1980 na klatce schodowej z inicjatywy PAN umieszczono tablicą z napisem: Utrwalone w marmurze ślady krwi przelanej przez nieznanego Powstańca Warszawy w 1944 roku[5]. W 2004 roku z okazji 60. rocznicy powstania warszawskiego, ślady te zostały dla ochrony przykryte szklaną taflą.
Napis
[edytuj | edytuj kod]Znajdujący się na frontowej fasadzie budynku napis:
SCANDIVS
DD AR
FX
TAMRC+
ma oznaczać: Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 31 grudnia 2021 roku Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 44. [dostęp 2022-04-27].
- ↑ a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 169.
- ↑ a b Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 66. ISBN 83-60350-00-0.
- ↑ a b c d e f Patrycja Jastrzębska. Willa Pniewskiego. „Stolica”, s. 94, listopad-grudzień 2023.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1 IV–30 IV 1980. „Kronika Warszawy”. 4 (44), s. 117, 1980.