Wincenty Tomaszewicz

Wincenty Tomaszewicz

Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1876 okolice Mohylewa
Data i miejsce śmierci	4 czerwca 1965 Łódź
profesor nauk medycznych
Specjalność: chirurgia
Alma Mater	Uniwersytet Moskiewski
Profesura	1954
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Łódzki Akademia Medyczna w Łodzi
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa w Lądku-Zdroju

Ulica Wincentego Tomaszewicza w Łodzi

Wincenty Tomaszewicz (ur. 5 kwietnia 1876 k. Mohylewa, zm. 4 czerwca 1965 w Łodzi) – polski lekarz chirurg.

Życiorys

Był wnukiem lekarza, synem Cezarego (pracownik kolejowy). Gimnazjum ukończył w Jelcu. W latach 1894–1900 studiował medycynę na Uniwersytecie Moskiewskim. Ponieważ próba pozostania na Uniwersytecie w katedrze prof. Kleina (chirurga) nie powiodła się z powodu niechęci ówczesnego rektora do Polaków, pierwszą pracę podjął jako lekarz rejonowy w powiecie lipieckim, w guberni tambowskiej.

W czasie I wojny światowej, od października 1915 r., przyjął posadę naczelnego lekarza szpitala gubernialnego w Jekaterynosławiu na Ukrainie. W 1916 roku znalazł się w gronie organizatorów uniwersytetu w tym mieście, m.in. obok prof. Władysława Dzierżyńskiego.

W końcu lipca 1922 r. zdecydował się na wyjazd do Polski. Tu, po nieudanych próbach otrzymania pracy na Uniwersytecie Warszawskim, z konieczności życiowej, w październiku tego samego roku podjął pracę jako lekarz kontraktowy – chirurg w szpitalu w Grudziądzu. Zaszczuty przez tamtejsze środowisko lekarskie, m.in. z powodu pracy społecznej na rzecz biednych pacjentów, przyjął propozycję zastępcy lekarza naczelnego łódzkiej Kasy Chorych, w której podjął pracę z początkiem kwietnia 1925 roku, stając się jednym ze znaczących współorganizatorów lecznictwa społecznego w Łodzi, w ramach tejże Kasy. Pracował przy stole operacyjnym w klinikach i szpitalach, uprawiał działalność pedagogiczną. W 1938 r. wszedł w skład miejscowego Komitetu Organizacyjnego Wyższej Uczelni Lekarskiej w Łodzi, którego działalność przerwał wybuch II wojny światowej.

9 listopada 1939 aresztowany został wraz z pięćdziesięcioma innymi znanymi mieszkańcami Łodzi jako zakładnik, w ramach łódzkiej akcji represyjnej tzw. Intelligenzaktion Litzmannstadt skierowanej przeciwko miejscowej inteligencji przeprowadzonej przez miejscowe gestapo. Aresztowani umieszczeni zostali w obozie przejściowym na Radogoszczu przy ul. Krakowskiej 55 (dziś Liściasta 17). Został odłączony od grupy więźniów, którą rozstrzelano 12 listopada 1939 w lasach lućmierskich. Podczas pobytu w obozie pełnił funkcję lekarza obozowego, jak również leczył rodziny strażników. Wraz z nim w obozie był więziony Aleksander Margolis. W styczniu 1940 r. Tomaszewicz został przeniesiony do budynku dawnej fabryki Samuela Abbego. Po zwolnieniu, które nastąpiło 16 stycznia 1940 roku, wyjechał wraz z rodziną do Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie, gdzie pracował pod fałszywym nazwiskiem jako robotnik w sklepie z artykułami żelaznymi.

Podczas powstania warszawskiego był szefem sanitarnym w oddziale „Bakcyl – Północ”. Kierował zespołem chirurgów w Centralnym Powstańczym Szpitalu Chirurgicznym nr 1. Po upadku powstania (październik 1944) przeszedł przez obóz przesiedleńczy w Pruszkowie, z którego został zwolniony ze względu na podeszły wiek.

Po II wojnie światowej był jednym z założycieli Uniwersytetu Łódzkiego (11 czerwca 1945 r.) i dziekanem Wydziału Lekarskiego na tymże Uniwersytecie. Następnie był jednym z organizatorów Akademii Medycznej w Łodzi, powstałej na bazie wspomnianego wyżej Wydziału Lekarskiego UŁ (24 października 1949). W roku 1954 został powołany tamże na stanowisko profesora chirurgii. Ponadto był założycielem (lata 50. XX w.) ośrodka naukowo-badawczego chorób naczyń obwodowych w Lądku-Zdroju.

Działacz Stronnictwa Demokratycznego. Był radnym w ostatnim przedwojennym Zarządzie Miasta Łodzi, a po wojnie przez 10 lat – również jako działacz SD członek Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Łodzi.

Pochowany został na cmentarzu komunalnym Doły w Łodzi.

Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II (1954) i I klasy i Złotym Krzyżem Zasługi.

Pośmiertnie ukazały się jego wspomnienia autobiograficzne zawierające wiele ciekawych i istotnych informacji m.in. na temat organizacji społecznej służby zdrowia w Łodzi, w okresie międzywojennym oraz tworzenia Uniwersytetu w Jekaterynosławiu.

Upamiętnienie

Jego imieniem została nazwana ulica w Łodzi, na osiedlu Retkinia. Został upamiętniony na wystawie dr Ludwiki Majewskiej pt. „Zagłada mikrokosmosu. Inteligencja w obozie w Radogoszczu 1939/40”, której wernisaż odbył się 10 października 2024 r. w Oddziale Martyrologii Radogoszcz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

Bibliografia

• Archiwum Akademii Medycznej w Łodzi, akta personalne [prof. W. Tomaszewicza] nr 717.
• Łódź w Ilustracji (ilustrowany dodatek niedzielny do „Kuriera Łódzkiego”), 13 VII 1930, nr 29, s. 1 (w gronie uczestników międzynarodowego zjazdu komunikacji miejskiej, zwiedzających szpital Kasy Chorych w Łodzi im. I. Mościckiego)
• Muzeum w Pabianicach, sygn. 314/28 (karykatura dr W. Tomaszewicza wykonana 14 I 1940 r. przez współwięźnia obozu przejściowego na Radogoszczu (w fabryce S. Abbego) – Czesława Molendę)
• „Dziennik Łódzki” 11 III 1946, nr 70, s. 3 (obszerny życiorys + portret rysunkowy).
• „Dziennik Łódzki”, 27 III 1946, nr 86, s. 6.
• Kleszczelski Arno: Profesor Wincenty Tomaszewicz, sylwetka uczonego i społecznego działacza. [w:] „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 1959, nr 12, s. 1281-1282.
• Rapalski Stanisław: Byłem w piekle. Wspomnienia z Radogoszcza. Łódź 1960 (wyd. 1), s. 27-30; Łódź 1963 (wyd. 2), s. 27-30, 130, Łódź 1969 (wyd. 3), s. 34-37, 163.
• Tomaszewicz Wincenty: Ze wspomnień lekarza. Warszawa 1965.
• „Głos Robotniczy”, 5-6 VI 1965, nr 132, s. 2 (pośmiertny życiorys oraz nekrologi).
• „Dziennik Łódzki”, wyd. A, 6-7 VI 1965, nr 134, s. 2 (pośmiertny życiorys oraz nekrologi).
• „Dziennik Łódzki”, wyd. A, 8 VI 1965, nr 135, s. 2 (art. pt. Pogrzeb prof. dr. W. Tomaszewicza)
• Czerucki Władysław: Prof. dr Wincenty Tomaszewicz. [w:] „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 1966, nr 5, s. 161-163.
• Fijałek Jan, Indulski Janusz: Do zagadnienia genezy wyższej uczelni lekarskiej w Łodzi. [w:] „Zdrowie Publiczne”, 1969, nr 6, s. 520-521.
• „Annales Academiae Medicine Lodzensis”, Tom XIII, Suplement 6: [Dwadzieścia pięć] XXV lat Akademii Medycznej w Łodzi. Łódź 1970, s. 209, 215, 220, 415, 419, 453, 459 (fotografia).
• Kasznicki Jerzy: Prof. Wincenty Tomaszewicz (1876–1965). [w:] „Archiwum Historii Medycyny”, t. XXXVII, zesz. 3, Warszawa 1974.
• Majewska Ludwika: Powstańcy z bagażem Kraju Warty. Przyszli i byli uczestnicy Powstania Warszawskiego więzieni na Radogoszczu w Łodzi w czasie II wojny światowej. [w:] Dziś idę walczyć, Mamo…78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, red. B. Michalec, T. Skoczek, Warszawa 2022.
• „Annales Academiae Medicine Lodzensis”, Tom XXI, Suplement 20: Szpital Kliniczny Nr 1 im. Norberta Barlickiego Akademii Medycznej w Łodzi, 1930–1980. Łódź 1980 (życiorys + fotografia + bibliografia: s. 17-19).