Winorośl
Winorośl właściwa | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
winorośl | ||
Nazwa systematyczna | |||
Vitis L. Sp. Pl. 202. 1753 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Synonimy | |||
|
Winorośl (Vitis L.) – rodzaj pnączy z wąsami czepnymi z rodziny winoroślowatych, obejmujący 76 gatunków[5]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, nieliczne rosną także w strefie subtropikalnej. Największe zróżnicowanie gatunkowe jest na obszarze Chin (30 endemitów) oraz we wschodniej części Ameryki Północnej[4]. Rośliny te rosną na terenach skalistych w formacjach zaroślowych i leśnych, nierzadko wspinając się w nich wysoko na drzewa[6].
Wielkie znaczenie użytkowe ma winorośl właściwa V. vinifera uprawiana od ponad 5 tys. lat dla soczystych jagód. Niektóre odmiany tego gatunku i inne gatunki z rodzaju (np. winorośl japońska V. coignetiae) uprawiane są także jako rośliny ozdobne[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drewniejące liany[4] wspinające się na wysokość do ponad 20 m[6].
- Łodyga
- Długowieczne, zdrewniałe pędy pnące się lub płożące. Kora zwykle łuszcząca się i odpadająca. Na zakończeniach osi pędu powstają pędowe wąsy czepne, po czym spychane są na bok przez kontynuujące wzrost odgałęzienie boczne[7].
- Liście
- Pojedyncze, zwykle 3- do 5-klapowe, czasem dłoniastozłożone. Przylistki szybko odpadające[4].
- Kwiaty
- Drobne, rozdzielno- lub obupłciowe zebrane w groniaste kwiatostany. Kwiaty 5-krotne. Kielich kubeczkowaty z drobnymi działkami. Płatki korony połączone wierzchołkami, odrzucane są razem podczas rozwoju pręcików. Pręciki naprzeciwległe względem płatków, nie rozwijają się lub szybko odpadają w kwiatach żeńskich. Kwiaty zawierają okazały krążek miodnikowy kolisty lub 5-płatowy. Słupek pojedynczy z cienką szyjką z rozszerzonym nieco znamieniem[4].
- Owoce
- Kuliste jagody nazywane winogronami o 2 do 4 nasionach. Nasiona jajowate i jajowato-eliptyczne[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jeden z 14 rodzajów w obrębie podrodziny Viticoideae Eaton w rodzinie winoroślowatych (Vitaceae)[2].
- Wykaz gatunków[5]
- Vitis acerifolia Raf.
- Vitis aestivalis Michx. – winorośl letnia
- Vitis amurensis Rupr. – winorośl amurska
- Vitis arizonica Engelm.
- Vitis baihuashanensis M.S.Kang & D.Z.Lu
- Vitis balansana Planch.
- Vitis bashanica P.C.He
- Vitis bellula (Rehder) W.T.Wang
- Vitis berlandieri Planch. – winorośl wapniolubna
- Vitis betulifolia Diels & Gilg
- Vitis biformis Rose
- Vitis blancoi Munson
- Vitis bloodworthiana Comeaux
- Vitis bourgaeana Planch.
- Vitis bryoniifolia Bunge
- Vitis californica Benth.
- Vitis cardiophylla F.Muell.
- Vitis × champinii Planch.
- Vitis chunganensis Hu
- Vitis chungii F.P.Metcalf
- Vitis cinerea (Engelm.) Millardet – winorośl popielata
- Vitis coignetiae Pulliat ex Planch. – winorośl japońska
- Vitis davidi (Rom.Caill.) Foëx
- Vitis × doaniana Munson ex Viala
- Vitis erythrophylla W.T.Wang
- Vitis fengqinensis C.L.Li
- Vitis flavicosta Mickel & Beitel
- Vitis flexuosa Thunb.
- Vitis giradiana Munson
- Vitis hancockii Hance
- Vitis heyneana Schult.
- Vitis hissarica Vassilcz.
- Vitis hui W.C.Cheng
- Vitis jaegeriana Comeaux
- Vitis jinggangensis W.T.Wang
- Vitis jinzhainensis X.S.Shen
- Vitis labrusca L. – winorośl lisia, w. labruska
- Vitis lanceolatifoliosa C.L.Li
- Vitis longquanensis P.L.Chiu
- Vitis luochengensis W.T.Wang
- Vitis menghaiensis C.L.Li
- Vitis mengziensis C.L.Li
- Vitis metziana Miq.
- Vitis monticola Buckley
- Vitis mustangensis Buckley
- Vitis nesbittiana Comeaux
- Vitis × novae-angliae Fernald
- Vitis novogranatensis Moldenke
- Vitis nuristanica Vassilcz.
- Vitis palmata Vahl
- Vitis pedicellata M.A.Lawson
- Vitis peninsularis M.E.Jones
- Vitis piasezkii Maxim.
- Vitis pilosonervia F.P.Metcalf
- Vitis popenoei J.L.Fennell
- Vitis pseudoreticulata W.T.Wang
- Vitis qinlingensis P.C.He
- Vitis retordii Rom.Caill. ex Planch.
- Vitis riparia Michx. – winorośl pachnąca, w. nadbrzeżna
- Vitis romanetii Rom.Caill.
- Vitis rotundifolia Michx.
- Vitis rupestris Scheele – winorośl piaskowa, w. skalna
- Vitis ruyuanensis C.L.Li
- Vitis saccharifera Makino
- Vitis shenxiensis C.L.Li
- Vitis shuttleworthii House
- Vitis silvestrii Pamp.
- Vitis sinocinerea W.T.Wang
- Vitis sinoternata W.T.Wang
- Vitis tiliifolia Humb. & Bonpl. ex Schult.
- Vitis tsoi Merr.
- Vitis vinifera L. – winorośl właściwa, w. winna, latorośl winna
- Vitis vulpina L. – winorośl zimowa, w. truskawkowa
- Vitis wenchowensis C.Ling
- Vitis wenxianensis W.T.Wang
- Vitis wuhanensis C.L.Li
- Vitis xunyangensis P.C.He
- Vitis yunnanensis C.L.Li
- Vitis zhejiang-adstricta P.L.Chiu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-08-13] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c d e f Hui Ren, Jun Wen: Vitis. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-07-31].
- ↑ a b Vitis. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-10].
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 344. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A. F. W.: Botanika. Szczecin: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 265-266, 512-516.
- EoL: 38383
- Flora of China: 134649
- Flora of North America: 134649
- GBIF: 7467468
- identyfikator iNaturalist: 60773
- IPNI: 325876-2
- ITIS: 28606
- NCBI: 3603
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:325876-2
- Tela Botanica: 103311
- identyfikator Tropicos: 40024699
- USDA PLANTS: VITIS
- identyfikator taksonu Fossilworks: 157350
- CoL: 872G