Przejdź do zawartości

Wolica (Warszawa)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wolica
Wola Służewska
osiedle Warszawy
Ilustracja
Ulica Kokosowa, dawna główna droga wsi Wolica (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

Dzielnica

Ursynów, Wilanów

W granicach Warszawy

15 maja 1951[1]

Wysokość

113 m n.p.m.

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wolica”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wolica”
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, na dole znajduje się punkt z opisem „Wolica”
Ziemia52°08′32″N 21°03′43″E/52,142264 21,061886
Drewniany dom przy ul. Nowoursynowskiej 152, relikt zabudowy wsi Wolica

Wolica – dawna wieś, obecnie część warszawskich dzielnic Ursynów i Wilanów.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wolica, pierwotnie Wola Służewska[2][3], została założona prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku[4]. Pierwsza wzmianka o wsi Sluzevska Vola pochodzi z 1424 roku[5]. Nazwa Wolica ma charakter kulturowy i taką samą genezę jak nazwa Wola[6] (od pierwszej połowy XIII wieku wolami określano wsie, którym przysługiwały specjalne swobody, np. były zwalniane z podatków)[7]. Wskazuje, że została założona w celu ściągnięcia tam osadników ze zwolnieniem na pewien czas od świadczeń[8]. Wieś powstała na terenie parafii św. Katarzyny[2].

W XV wieku Wola Służewska była wsią szlachecką, położoną przy trakcie prowadzącym do Czerska (jego fragment stanowi obecna ul. Nowoursynowska). W 1528 roku liczyła 5 łanów (około 85 ha) i należała do rodu Wierzbów. Na przełomie XVI i XVII wieku liczyła 4,5 łanów (około 76 ha) i należała do Służewskich i Dąbrowskich. W 1580 roku wieś szlachecka Wolica Służewska znajdowała się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[9].

W 1725 roku część Wolicy należącą do Dąbrowskich, wraz z Moczydłem zakupiła Elżbieta Helena Sieniawska i włączyła do dóbr wilanowskich[10]. Po jej śmierci w 1730 roku część Wolicy, która należała do F. Bogusławskiego, zakupiła jej córka Zofia z Sieniawskich Denhoffowa[6].

W 1775 roku na terenie Wolicy znajdowało się 15 domów, a w 1827 roku było ich 13. W 1827 roku Wolica liczyła 177 mieszkańców. W 1864 roku uwłaszczono 30 gospodarstw rolnych, które zajmowały około 178 ha, a wieś włączono do gminy Wilanów. W 1905 roku Wolica liczyła 34 domy i 478 mieszkańców, zaś w 1912 roku – 481 mieszkańców. Uprawiano 180 ha ziemi dworskiej (jej właścicielami byli Braniccy) i tyle samo ziemi chłopskiej. Z powodu żyzności gleb często uprawiano warzywa, m.in. cebulę i rzodkiewkę[11]. W 1921 roku Wolica liczyła 40 domów i 336 mieszkańców.

W 1908 roku Wolica, w tamtym czasie w większości drewniana, z budynkami krytymi strzechą, spłonęła[12]. Według innych źródeł wydarzyło się to w roku 1900. Pożar wybuchł w niedzielę, podczas nieobecności większości mieszkańców wsi, którzy byli wtedy na mszy w kościele św. Katarzyny[13]. Z pożaru ocalały dwa domy[12]. Większość budynków wzniesionych po 1908 roku była murowana[12].

W okresie międzywojennym w Wolicy było ok. 180 ha ziemi dworskiej i zabudowania folwarczne. W czasie okupacji niemieckiej w zabudowaniach folwarcznych stacjonowali Niemcy[14].

W 1948 roku[15] uruchomiono linię autobusową nr 104, łączącą Dworzec Południowy z Wolicą[16]. Jej trasa kończyła się pętlą przy ul. Nowoursynowskiej[17]. W 1949 wieś zelektryfikowano[16]. Po przyłączeniu w 1951 roku terenów obecnego Ursynowa do Warszawy[1], właścicielem części gruntów w Wolicy stała się w 1956 roku Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW). Powstało tam m.in. pole doświadczalne Katedry Genetyki Hodowli i Biotechnologii Roślin SGGW[18]. W latach 50. w miejscowości powstał klub piłkarski Kolejarz Wolica[19].

W latach 60. wydano zakaz wznoszenia w Wolicy nowych budynków mieszkalnych (nie obejmował on wznoszenia budynków gospodarczych)[20]. W latach 70., 80. oraz na początku 90. na gruntach dawnej wsi zaczęły powstawać nowe osiedla mieszkaniowe tzw. Wysokiego Ursynowa. Właściciele nieruchomości, na których powstały, zostali wywłaszczeni za niewielkim odszkodowaniem,[21] na początku lat 70. były to niecałe 3 złote za metr kwadratowy ziemi[22] (dla porównania kilogram cukru kosztował wtedy 10 złotych)[23]. Od lat 90. wśród starych zabudowań mieszkalnych i gospodarczych wsi Wolica zaczęły powstawać nowe wille i szeregowa zabudowa wielorodzinna[24]. W 1990 roku linię nr 104 wycofano z Wolicy i skierowano ul. Rosoła na Kabaty, a w 1993 zlikwidowano[25].

W 2001 roku na terenie Wolicy została erygowana parafia bł. Edmunda Bojanowskiego[26]. Kościół stanął na tzw. górce − centralnym miejscu wsi, w którym dawniej m.in. organizowane były potańcówki i grano w piłkę nożną[27]. Ze skarpy można było dostrzec pałac w Wilanowie[27]. W 2017 roku z dawnej zabudowy wsi pozostało kilka domów[24]. Najstarszy został wybudowany w 1897 roku i znajduje się w gminnej ewidencji zabytków[28]. Najstarsi mieszkańcy dawnej wsi do dziś identyfikują się jako woliczanie[22].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199), jako gromada zniesionej gminy Wilanów
  2. ↑ a b Marta Piber: Służew średniowieczny. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 2001, s. 203. ISBN 83-907328-5-8.
  3. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 757.
  4. ↑ Marta Piber: Służew średniowieczny. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 2001, s. 203. ISBN 83-907328-5-8.
  5. ↑ Adam Wolff, Kazimierz Pacuski: Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Warszawskiej w średniowieczu. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2013, s. 323. ISBN 978-83-63352-17-2.
  6. ↑ a b Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 322. ISBN 978-83-62189-08-3.
  7. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 296. ISBN 978-83-62189-08-3.
  8. ↑ Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Żanna Kormanowa, Halina Rostowska: Dzieje Mokotowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 26.
  9. ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 261.
  10. ↑ Janusz Nowak, Dobra wilanowskie za Elżbiety Sieniawskiej 1720-1729 w świetle archiwaliów Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, Studia Wilanowskie XIV, 2003, s. 61 (dostęp 27.09.2024)
  11. ↑ Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 37. ISBN 83-86351-37-3.
  12. ↑ a b c Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 40. ISBN 83-86351-37-3.
  13. ↑ Studium Etnograficzne opracowane na zlecenie Konserwatora Zabytków m. st. Warszawy., [w:] Anna Oleszczuk, Krystyna Gruszecka, „Wytyczne konserwatorskie do zagospodarowania przestrzennego wsi Wolica położonej na warszawskiej skarpie dzielnicy Mokotów-Ursynów., Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 1984 [dostęp 2024-10-03] (pol.), Publikacja dostępna w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie.
  14. ↑ Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 69. ISBN 83-86351-37-3.
  15. ↑ 104 linia autobusowa zwykła. trasbus.pl. [dostęp 2023-10-14].
  16. ↑ a b Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 101. ISBN 83-86351-37-3.
  17. ↑ Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 137. ISBN 978-83-934764-8-0.
  18. ↑ Historia. [w:] Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu [on-line]. wobiak.sggw.pl. [dostęp 2017-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-08)].
  19. ↑ Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 103. ISBN 83-86351-37-3.
  20. ↑ Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 107. ISBN 83-86351-37-3.
  21. ↑ Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 109. ISBN 83-86351-37-3.
  22. ↑ a b Julia Kunikowska, O ludowym dziedzictwie Wolicy, dawnej wsi w granicach Warszawy, „Journal of Urban Ethnology”, 21, 2023, s. 89–102, DOI: 10.23858/JUE21.2023.005, ISSN 2719-6526 [dostęp 2024-09-24].
  23. ↑ Główny urząd statystyczny, Rocznik statystyczny 1977, Warszawa 1977, s. 321-322 [dostęp 2024-08-12] (pol.).
  24. ↑ a b Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 139. ISBN 978-83-934764-8-0.
  25. ↑ Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 138. ISBN 978-83-934764-8-0.
  26. ↑ Grzegorz Kalwarczyk: Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji Warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 258. ISBN 978-83-7821-118-1.
  27. ↑ a b Julia Kunikowska, Wolica – uparta wieś na obrzeżach Warszawy, „Zeszyty Wiejskie”, 26, 2020, s. 429–440, DOI: 10.18778/1506-6541.26.22, ISSN 2657-4373 [dostęp 2024-09-30] (pol.).
  28. ↑ Jerzy Szałygin, Sławomira Kujawa-Mędrzycka, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Dom przy Kokosowej 27/29 [online], Ośrodek dokumentacji zabytków w Warszawie, 2007 [dostęp 2024-09-30] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Witold Małcużyński: Rozwój terytorjalny miasta Warszawy. Warszawa: Wyd. z zapomogi kasy dla osób, pracujących na polu naukowem im. J. Mianowskiego, 1900.
  • Marta Piber: Służew średniowieczny: dzieje parafii i wsi Służew w ziemi warszawskiej. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 2001. ISBN 83-907328-5-8.
  • Julia Kunikowska, O ludowym dziedzictwie Wolicy, dawnej wsi w granicach Warszawy, "Journal of Urban Ethnology", 21, 2023, s. 89-102.
  • Julia Kunikowska, Wolica – uparta wieś na obrzeżach Warszawy, "Zeszyty Wiejskie", 26, 2020, s. 429–440.
  • Encyklopedia Warszawy. Bartłomiej Kaczorowski (red. prowadzący). Warszawa: PWN, 1994. ISBN 83-01-08836-2.
  • Janusz Nowak: Dobra wilanowskie za Elżbiety Sieniawskiej 1720−1729 w świetle archiwaliów Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, Studia Wilanowskie XIV, Warszawa, 2003
Osiedla warszawskiej dzielnicy Ursynów
Obszary MSI
Części miasta wg PRNG
Inne

Godło

Osiedla warszawskiej dzielnicy Wilanów
Obszary MSI
Części miasta wg PRNG
Inne

Godło

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolica_(Warszawa)&oldid=75090308”