Wyka długożagielkowa

Wyka długożagielkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	wyka
Gatunek	wyka długożagielkowa
	Nazwa systematyczna
	Vicia tenuifolia Roth; Tent. Fl. Germ. 1: 309 (1788)
Synonimy
	Cracca tenuifolia (Roth) Opiz; Ervum tenuifolium (Roth) Trautv.; Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin;
	Cracca tenuifolia (Roth) Opiz; Ervum tenuifolium (Roth) Trautv.; Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyka długożagielkowa (Vicia tenuifolia Roth) – gatunek z rodziny bobowatych. Występuje w Europie, Azji w strefie umiarkowanej oraz w Afryce północno-zachodniej. W Polsce spotykany w całym kraju, w niektórych regionach częsty, w górach i lokalnie na niżu rzadki. Rośnie w miejscach nasłonecznionych, w murawach, zaroślach i świetlistych lasach.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek występuje w Afryce północno-zachodniej (w Algierii i Maroku), w całej Europie z wyjątkiem Irlandii, Islandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego (w Wielkiej Brytanii obecny jest jako gatunek introdukowany), w Azji zachodniej i środkowej po Himalaje, zachodnie Chiny i Mongolię oraz na izolowanych stanowiskach na Półwyspie Koreańskim^[3]^[5] i w Japonii^[5]. Ze względu na zasięg gatunek opisywany jest jako euro-syberyjsko-śródziemnomorsko-irano-turański^[6].

W Polsce występuje częściej w pasie wyżyn, na Pojezierzu Wielkopolskim i wzdłuż Doliny Dolnej Wisły, poza tym rozproszony, bardzo rzadki na pogórzu i w górach^[7].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna o pędzie wzniesionym i pnącym się, czepiającym się innych roślin za pomocą wąsów, o długości pędów sięgającej zwykle do 110 cm, rzadziej 150 cm. Pędy są szarozielone, w dole i w środkowej części zwykle silnie rozgałęzione. Łodyga sztywna, drewniejąca w dole i osiągająca do 5 mm średnicy, żeberkowana i przylegająco owłosiona^[8].
Liście: Parzystopierzasto złożone z 9–12 par listków, zakończone słabo rozgałęziającym się wąsem. Listki sztywne, równowąskie, osiągają od 13 do 40 mm długości i 2–4,5 mm szerokości, na szczycie zaostrzone. Blaszka jest naga z wierzchu, od spodu z nielicznymi, przylegającymi włoskami. U nasady liści obecne są przylistki lancetowate w górnej części łodygi i półstrzałkowate w dolnej (tylko z dolną łatką), osiągające do 13 mm długości i 2 mm szerokości^[8].
Kwiaty: Zebrane po 20–40^[8]^[9]^[5] w wydłużone, dość luźne grona. Szypuły kwiatostanowe są sztywne i do 2,5 raza dłuższe od wspierających je liści. Kwiaty motylkowe, zwisające, osiągające 11–17 mm długości. Kielich o rurce skośnie uciętej, z górnymi dwoma ząbkami bardzo krótkimi (do 0,5 mm), i dłuższymi trzema dolnymi, z których środkowy osiąga długość rurki korony. Korona niebieska do niebieskopurpurowej, rzadko biała. Żagielek (górny, duży płatek) o blaszce jajowatej, odgiętej, na szczycie wyciętej, u dołu wyraźnie zwężonej w dwukrotnie krótszy od niego paznokieć. Skrzydełka (boczne płatki) krótsze od żagielka, a łódeczka (dolne płatki) z kolei krótsza od nich. Szyjka słupka owłosiona^[8].
Owoce: Strąki zwisające, lancetowate, z dwóch stron zaostrzone, nagie^[8]^[5], do ok. 3 cm długie i szerokie na 6–7 mm. Łupiny strąków grube i sztywne z białą tkanką gąbczastą między nasionami. Nasiona w liczbie 2–7, owalne, rzadko kuliste, o średniej długości 3,5 mm, brązowe do brązowoszarych z ciemniejszymi plamkami^[8].
Gatunek podobny: Wyka ptasia Vicia cracca ma kwiaty mniejsze (do 12 mm długości), zupełnie bezwonne, o żagielku węższym od paznokcia i równym jego długości. Strąki z łupiną wewnątrz gładką i lśniącą^[10].

Pęd
Liść
Przylistek
Kwiatostan
Kwiaty

Biologia i ekologia

Bylina kwitnąca w Europie Środkowej od maja do połowy lipca^[8], w innych warunkach klimatycznych do sierpnia^[9], owocująca od czerwca do sierpnia^[5]. Wyraźne oddzielenie kwitnienia od owocowania jest jedną z cech różniących od podobnej wyki ptasiej – wszystkie kwiatostany rozwijają się i przekwitają w podobnym czasie, na tych samych roślinach nie występują równocześnie kwiatostany i dojrzałe strąki (co zdarza się u wyki ptasiej)^[8]. Kwiaty pachną słabo, choć liczne kwiatostany razem mają już woń wyraźną^[8]. Zapylenia dokonują owady. Roślina jest samosiewna^[6].

Rośnie w miejscach nasłonecznionych, na zboczach, w murawach, świetlistych zaroślach i lasach, na miedzach i czasem w uprawach^[8]. W Europie Środkowej jest gatunkiem charakterystycznym dla ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych z klasy zespołów roślinnych Trifolio-Geranietea sanguinei, w którego obrębie tworzy własny zespół roślinności Campanulo-Vicietum tenuifoliae, spotykany często na obrzeżach zarośli tarniny^[11].

Liczba chromosomów 2n = 24^[10].

Systematyka i zmienność

W obrębie gatunku wyróżnianych jest 5 podgatunków^[3]:

Vicia tenuifolia subsp. tenuifolia – podgatunek nominatywny (obecny w całym zasięgu gatunku)
Vicia tenuifolia subsp. atroviolacea (Bornm.) Greuter & Burdet (Azja Mniejsza)
Vicia tenuifolia subsp. delmasii (Emb. & Maire) Dobignard (Maroko)
Vicia tenuifolia subsp. subalpina (Grossh.) Zernov (Kaukaz)
Vicia tenuifolia subsp. villosa (Batt.) Greuter (Algieria i Maroko)

Wyróżniany w niektórych ujęciach podgatunek^[12]:

Vicia tenuifolia subsp. dalmatica (A. Kern.) Greuter – traktowany jest jako odrębny gatunek Vicia dalmatica A.Kern.^[13]

Sam gatunek w przeszłości traktowany był w niektórych ujęciach jako podgatunek wyki ptasiej – Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin^[8].

Zaliczany jest do drobnych gatunków tworzących szeroko ujmowany gatunek zbiorowy Vicia cracca agg. razem z: V. cracca, V. oreophila i V. dalmatica^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-16] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Vicia tenuifolia Roth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].
↑ Vicia tenuifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].
↑ ^a ^b Anna Cwener, Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny kserotermiczne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2012, s. 280. ISBN 978-83-7073-982-9.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 586, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 154-156.
↑ ^a ^b Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].
↑ ^a ^b LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 268, ISBN 83-01-14342-8, OCLC 183208377 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, wyd. nowe (3 zm. i uzup.), 4 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 138, ISBN 978-83-01-14439-5, OCLC 214323325 .
↑ Taxon: Vicia tenuifolia Roth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-16].
↑ Vicia dalmatica A.Kern.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].
↑ Vicia cracca agg.. [w:] Database of the Czech Flora and Vegetation [on-line]. Pladias. [dostęp 2022-01-16].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-16] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-16] (ang.).

[powo-3] Vicia tenuifolia Roth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].

[iucn-4] Vicia tenuifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[china-5] Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].

[cwener-6] Anna Cwener, Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny kserotermiczne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2012, s. 280. ISBN 978-83-7073-982-9.

[7] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 586, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[szafer-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 154-156.

[pakistan-9] Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].

[klucz-10] LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 268, ISBN 83-01-14342-8, OCLC 183208377 .

[matuszkiewicz-11] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, wyd. nowe (3 zm. i uzup.), 4 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 138, ISBN 978-83-01-14439-5, OCLC 214323325 .

[grin-12] Taxon: Vicia tenuifolia Roth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-16].

[13] Vicia dalmatica A.Kern.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].

[14] Vicia cracca agg.. [w:] Database of the Czech Flora and Vegetation [on-line]. Pladias. [dostęp 2022-01-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]