Yakub Chanishev

Yakub Jangirovich Chanishev
Tavalludi	1892-yil 27-fevral Tukaevo qishlog'i (hozirgi Aurgazin tumani) Boshqirdiston
Vafoti	1987-yil 6-noyabr Moskva, Rossiya
Fuqaroligi	SSSR Rossiya
Xizmatdagi yillari	1913—1917 1918—1937 1939—1957
Jang/urush	Birinchi jahon urushi Ikkinchi jahon urushi Fuqarolar urushi

Yakub Jangirovich Chanishev (1892-yil 27-fevral — 1987-yil 6-noyabr) — sovet harbiy qoʻmondoni, general-leytenant (1944-yil).

Biografiyasi

Yakub Jangirovich Chanishev 1892-yil 27-fevralda Tukaevo qishlogʻida (hozirgi Aurgazin tumani, Boshqirdiston) tavallud topgan.

Birinchi jahon urushi va fuqarolar urushi

1913-yilda Chanishev Rossiya imperiyasi armiyasi safiga chaqirtirilgan.

Birinchi jahon urushi paytida Chanishev 3-artilleriya brigadasining otishmachi va akkumulatori boʻlib xizmat qilgan. Janubi-gʻarbiy frontda Lodz, Lvov va Peremishl shaharlari hududidagi janglarda ishtirok etgan. Janglarda koʻrsatgan jasorati va fidokorligi uchun 4-darajali Avliyo Georgiy xochi ordeni bilan taqdirlangan.

1917-yil yanvar oyida Chanishev Qozon harbiy bilim yurtiga oʻqishga yuboriladi. Mart oyida Sovet Ittifoqi Kommunistik Partiyasi safiga qoʻshiladi. May oyida kollejni tugatgach, Qozon shahrida joylashgan 240-piyoda polkiga rota komandiri lavozimiga tayinlanadi. Oʻsha yilning avgust oyida esa armiya safidan praporshik unvoni bilan demobilizatsiya qilinadi, shundan soʻng Qozon porox zavodida Qizil gvardiya otryadi boshligʻi, noyabr oyida esa Qozon harbiy okrugi boshqaruvi komissari lavozimiga tayinlanadi.

1918-yil avgust oyida Ufa shahrida Taʼsis majlisining kontrrazvedka qoʻmitasi tomonidan hibsga olinadi va bir muddat qamoqxonada hayot kechiradi. Ozodlikka chiqqanidan keyin Chanishev dekabr oyidan boshlab Qozon harbiy komissarligida faoliyat olib boradi.

1919-yil aprel oyidan boshlab Chanishev batareya qoʻmondoni va harbiy komissari, 1-alohida Volga miltiq brigadasi artilleriya batalyoni harbiy komissari boʻlib xizmat qiladi va admiral Aleksandr Kolchak qoʻmondonligi ostida dushman qoʻshinlariga qarshi janglarda ishtirok etadi. Keyinchalik Fargʻona vodiysida Madaminbek va Shermuhammadbek qoʻmondonligidagi bosmachi otryadlariga, shuningdek, Monstrov Konstantin Ivanovich qoʻmondonligidagi qurolli tuzilmalarga qarshi janglarda ham faollik koʻrsatadi.

1920-yil may oyida Chanishev 6-alohida otishma brigadasining harbiy komissari lavozimiga tayinlanadi.

Urushlar davri

1923-yil sentyabr oyida Chanishev 19-piyoda diviziyasi harbiy komissarining yordamchisi lavozimiga tayinlanadi, soʻngra Qizil Armiya Harbiy Akademiyasida katta ofitserlar malakasini oshirish kurslariga oʻqishga yuboriladi. Keyinchalik, 1924-yilning avgust oyidan boshlab 13-PriVO miltiq korpusining 1-Qozon miltiq diviziyasi 1-oʻqchilar polki (Qozon shahrida joylashgan polk) komandiri va diviziya harbiy komissari, 1926-yil aprel oyida esa shu diviziya komandiri va komissari etib tayinlanadi.

1927-yilda Qizil Armiya Harbiy Akademiyasida katta ofitserlar malakasini oshirish kurslarini oʻtab qaytgach, oradan 2 yil oʻtib, yaʼni 1929-yilda Harbiy-siyosiy akademiya qoshidagi yagona komandirlar kurslarini qayta oʻqib tugatadi.

1932-yil sentyabrida M. V. Frunze nomidagi harbiy akademiyaga oʻqishga yuboriladi, shundan soʻng 1934-yil dekabrida Oʻzbekistonning janubida SSSR-Afgʻoniston davlat chegarasi yaqinida joylashgan Termiz shahridagi 68-togʻ otishma diviziyasi (Oʻrta Osiyo harbiy okrugi) qoʻmondoni va komissari etib tayinlanadi.

1935-yil 26-noyabrda Chanishevga diviziya komandiri unvoni berildi.

1937-yil 17-maydan Chanishev SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi tomonidan tergov ostiga olinadi, lekin 1939-yil dekabr oyida bu ish tugatiladi va Chanishev ozod qilinadi. Shundan keyin u Qizil Armiya safida qayta xizmat qila boshlaydi va 1940-yil aprel oyiga kelib, M. V. Frunze nomidagi Harbiy akademiyaning umumiy taktika kafedrasi katta oʻqituvchisi lavozimiga tayinlanadi.

Urushdan keyingi davr

1946-yil may oyida Chanishev K. E. Voroshilov nomidagi Oliy harbiy akademiyasiga yuboriladi va akademiyadagi tezkor sanʼat kafedrasida katta oʻqituvchi, 1952-yil noyabrida esa oʻsha akademiyaning asosiy kursi boshligʻi lavozimiga tayinlanadi.

1957-yil yanvar oyida general-leytenant Yakub Jangirovich Chanishev nafaqaga chiqadi, shundan soʻng Moskva tatarlarining jamoat hayotida faol ishtirok etadi. Chanishev Asadullayev xonadonini Moskva tatarlariga qaytarish harakatlariga ham rahbarlik qilgan.

Yakub Jangirovich Chanishev 1987-yil 6-noyabrida Moskvada vafot etadi.

Memuarlar

• TSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi nomidagi 1-Qozon miltiq diviziyasining 10 yilligi. — Qozon, Tatizdat, 1932, 7-13-betlar, — 72 b. (Jamlama)
• Oʻtgan sayohatlarni eslash. — Qozon: tatarlar. kitob. nashriyot uyi, 1973-yil .
• Чанышев Я. Д. „По-гвардейски“, . Буг в огне. 

Adabiyotlar

• Kollektiv avtorov. Velikaya Otechestvennaya: Komkori. Voenniy biograficheskiy slovar / Pod obщey redaksiey M. G. Vojakina. — M.; Jukovskiy: Kuchkovo pole, 2006. — T. 1. — S. 430—432. — ISBN 5-901679-08-3.
• Kollektiv avtorov. Velikaya Otechestvennaya: Komdivi. Voenniy biograficheskiy slovar. Komandiri strelkovix, gornostrelkovix diviziy, krimskix, polyarnix, petrozavodskix diviziy, diviziy rebolskogo napravleniya, istrebitelnix diviziy. (Pivovarov — Yasun). — M.: Kuchkovo pole, 2014. — T. 5. — S. 894—896. — 1500 ekz. — ISBN 978-5-9950-0457-8.
• Tatarskiy Ensiklopedicheskiy Slovar. — Kazan, 1999.
• Isxakov V. „Zdravstvuy, general!“ — Ufa, 1984.
• Borsi za schaste narodnoe: Sbornik ocherkov. — Kazan. Tatarskoe kn. izd-vo, 1967.
• Tatarstan: Illyustrirovannaya ensiklopediya. — Kazan: GU „Institut Tatarskoy ensiklopedii AN RT“, 2013. — S.773.