Zamek w Międzygórzu
50°44′27″N 21°32′57″E/50,740833 21,549167 nr rej. A.520 z 31.03.1971 i z 14.06.1977[1]
| |
 Ruiny zamku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Zniszczono |
XIX wiek |
| Pierwszy właściciel |
Kazimierz Wielki |
Położenie na mapie gminy Lipnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opatowskiego  | |
| 50°44′27″N 21°32′57″E/50,740833 21,549167
| |
Zamek w Międzygórzu - ruiny zamku królewskiego z połowy XIV wieku, usytuowane we wsi Międzygórz w województwie świętokrzyskim, na prawym brzegu doliny Opatówki. Zamek, przebudowany w XVI i XVII wieku, został zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, później odbudowany. Ostatecznie został wysadzony w powietrze w XIX wieku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Teren, na którym zbudowano zamek, należał do majątku królewskiego. Około 2. połowy XIV w. król Kazimierz Wielki rozpoczął wznoszenie zamku królewskiego[2][3]. W 1370 roku król Kazimierz przekazał zamek wraz z wsią Międzygórz swojemu synowi z nieprawego łoża Janowi herbu Topór piszącemu się Zaklika, późniejszemu kanclerzowi koronnemu[4]. Później własność jego synów Jana i Zakliki piszących się z Międzygórza oraz ich siostry Katarzyny[2]. Przez prawie cały XV wiek w rękach rodu Zaklików, którzy zaczęli nazywać się Międzygórskimi. Po Jakubie Zaklice, około 1499 zamek odziedziczył jego syn Hieronim Zaklika. On to mieszkając w Czyżowie i Wojsławicach, przed 1508 rokiem sprzedał Międzygórz Mikołajowi Kijańskiemu herbu Strzemię[2]. Około 1578 roku własność Stanisława Niedrwickiego herbu Ogończyk, a po nim jego syn Andrzej Niedrwicki, podkomorzy ziemi sanockiej i potem kasztelan połaniecki[2]. W XVII wieku jako właścicielka zamku występuje Anna z Lubomirskich Sapiehowa. W 1793 roku zamek był opisany jako opuszczony i niezamieszkały[2]. W tym czasie zamek pozostawał własnością W. Potockiego, który w tym samym roku odstąpił go Wojciechowi Jawornickiemu herbu Gozdawa[2]. Do 1845 roku pozostawał w rękach Jawornickich[5]. Według rodzinnej legendy jeden z rodu Jawornickich wysadził jego pozostałości w powietrze (podobna historia dotyczy zamku w Ossolinie). W 1845 majątek z ruinami kupił Franciszek Dutreppi[5]. W 1892 r. dobra, na terenie których leżał zamek, zostały podzielone i odtąd należały do Mieczysława Cichowskiego, którego spadkobiercy byli właścicielami folwarku Międzygórz do 1944 r.[5]
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Zamek gotycki
[edytuj | edytuj kod]Zamek zbudowano na cyplu Góry Zamkowej o wysokości względnej 17 metrów, wrzynającym się w dolinę rzeczki Opatówki vel Łukawki. Od reszty wzniesienia cypel odcinała fosa. Prawdopodobnie już w XIV wieku była to budowla na rzucie prostokąta, być może w obrysie takim jak mury obwodowe zamku z XVI w. Zamek zbudowano z kamienia łamanego z wykorzystaniem cegły. Wjazd do zamku prawdopodobnie znajdował się od strony południowo-wschodniej przez most nad fosą, a następnie przez bramę w murze w skrzydle południowo-zachodnim. Nie jest wykluczone, że wjazd mógł prowadzić przez wieżę bramną.
Zamek Renesansowy
[edytuj | edytuj kod]W drugiej połowie XVI w., zapewne z fundacji Stanisława Niedrzwickiego herbu Ogończyk, przypuszczalnie na murach średniowiecznych wzniesiono renesansowy zamek na rzucie prostokąta o powierzchni ok. 1100 m². Była to zapewne budowla mająca trzy skrzydła, dwukondygnacyjna, podpiwniczona. Być może zamek zdobił mur attykowy[4]. Całość zabudowań cechowała się regularnym kształtem[6].
W XVII w. nastąpiła przebudowa zamku. Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. zamek został uszkodzony przez wojska szwedzkie. Prawdopodobnie obiekt później został odbudowany i był użytkowany do XVIII wieku.
Stan obecny
[edytuj | edytuj kod]Do dzisiaj zachowały się ślady murów obwodowych zamku oraz fragmenty ścian budynków mieszkalnych do wysokości pierwszej kondygnacji. Budynki noszą ślady tynków[2]. Pod budynkami zachowane są zagruzowane piwnice. W poziomie przyziemia zachowane strzelnice, przesklepione odcinkowo, a ponad nimi fragmenty prostokątnych otworów okiennych w rozglifionych, przesklepionych wnękach.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- M. Gosztyła, M. Proksa, Zamki Polski południowo-wschodniej, Przemyśl 1997, s. 76-78
- J. Fijałkowski, Zamek w Międzygórzu Opatowskim - surowce skalne użyte w budowie murów, [w:] Informator Towarzystwa Przyjaciół Górnictwa i Hutnictwa Przemysłu Staropolskiego, Kielce 1979, s. 18-32
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 37 [dostęp 2015-11-26].
- ↑ a b c d e f g Dariusz Kalina, Pozostałe zamki i rezydencje królewskie na terenie dawnego woj. sandomierskiego, [w:] Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Kielce: Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2005, s. 228-232, ISBN 978-83-921638-1-7 [dostęp 2025-01-03] (pol.).
- ↑ M. Gosztyła, M. Proksa, Zamki Polski południowo-wschodniej, Przemyśl 1997, s. 76-78
- ↑ a b Adam Wagner, Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. T. 1, Warszawa: Bellona, 2019, s. 977-978, ISBN 978-83-11-13123-1 [dostęp 2025-01-03] (pol.).
- ↑ a b c ruiny zamku - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2025-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-29].
- ↑ Zamek w Międzygórzu atrakcją turystyczną miejscowości.
| powiat buski[A] |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| powiat jędrzejowski |
| ||||||
| powiat kazimierski |
| ||||||
| powiat kielecki, Kielce |
| ||||||
| powiat konecki |
| ||||||
| powiat opatowski |
| ||||||
| powiat ostrowiecki |
| ||||||
| powiat pińczowski |
| ||||||
| powiat sandomierski |
| ||||||
| powiat skarżyski |
| ||||||
| powiat starachowicki |
| ||||||
| powiat staszowski |
| ||||||
| powiat włoszczowski |
|
