Zdziechów (wieś w powiecie szydłowieckim)
51°16′30″N 20°54′18″E/51,275000 20,905000| wieś | |
.jpg?lang=pl) Fragment drewnianej zabudowy wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-500[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSZ |
| SIMC |
0639647[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu szydłowieckiego  | |
Położenie na mapie gminy Szydłowiec  | |
| 51°16′30″N 20°54′18″E/51,275000 20,905000[1]
| |
Zdziechów – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim, w gminie Szydłowiec[6][5].
Zdziechów zajmuje 415,7690 ha powierzchni. Wieś leży w gminie i powiecie Szydłowiec. Od północy graniczy z gminą Orońsko, od północnego wschodu z gminą Jastrząb. Przez Zdziechów – Mętków przebiega DW735 Jedlanka – Szydłowiec.
Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa radomskiego.
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Mikołaja w Wysokiej[8].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0639653 | Działy | część wsi |
| 0639660 | Lesica | część wsi |
| 0639676 | Mętków | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś Zdziechów była ojczystym siedliskiem Zdziechowskich i ich dziedzictwem do 1602. Wieś była własnością Mikołaja Zdziechowskiego w 1508 roku[9]. To właśnie od nazwiska pierwszego dziedzica zamieszkującego na tym terenie pochodzi nazwa miejscowości. Niegdyś wieś znajdowała się w innym miejscu, położona była nieco na południe od obecnej lokalizacji. Zdziechów zamieszkiwało w tym czasie 24 gospodarzy. W wyniku przeprowadzonej komasacji wsi i pól dworskich przeniesiono wieś bardziej na północ. Podczas komasacji, drogą losowania, rozdzielono między 24 gospodarzy obrane i wymierzone działki, tworząc w ten sposób trzy grupy liczące sobie po osiem gospodarstw. Można powiedzieć, iż dokonano wówczas pewnego podziału Zdziechowa na trzy kolonie, które przybrały nieoficjalne, aczkolwiek powszechnie używane nazwy, które obecnie brzmią: Lesica, Działy i Metków[10].
W XV wieku teren ziemi szydłowieckiej obejmował obok dóbr dziedziców Szydłowca także wsie przynależne do biskupów krakowskich, opatów wąchockich oraz mniej liczne wsie szlacheckie. Najpoważniejszy obszar zajmowały dobra biskupie skupione w XV w. w kluczu bieszkowskim (obejmującym miasto Jastrząb i 12 wsi) oraz dobra klasztoru wąchockiego z miastem Wierzbicą i okolicznymi wsiami. Poza tym na zachodzie i północy ziemi szydłowieckiej rozsiały się poza szydłowieckimi inne boczne linie Odrowążów – Chlewiccy, Wysoccy, Białaczowscy. Tam też mieli dość liczne wsie Rawiczowie (wśród nich Lasotowie – Zdziechowscy)[11]
W latach 1602 – 1610 hrabstwo szydłowieckie powiększyło się o zakupione wsie: Jankowice, Świniów, Wysoka i Zdziechów[12].
W 1775 roku Zdziechów posiadał 25 dymów. Osadę w 1787 zamieszkiwało 81 ludzi. Dochód Zdziechowa w 1789 roku wynosił 1249 zł 24,5 gr[13].
Po Trzecim Rozbiorze Polski Zdziechów znalazł się w zaborze austriackim – dystrykcie radomskim, prowincji Galicji Zachodniej. Po przyłączeniu do Księstwa Warszawskiego północnych terenów Galicji w wyniku wojny 1908 r. z Austrią, Wieś należała do departamentu radomskiego. Po klęsce Napoleona i utworzeniu w 1815 roku Królestwa Polskiego Zdziechów wszedł do obwodu opoczyńskiego w województwie sandomierskim (od 1837 roku w guberni radomskiej). Od roku 1842 Szydłowiec należał do powiatu opoczyńskiego, a od 1866 roku do koneckiego[14].
17 maja 1828 roku księżna Anna Sapieżyna, ostatnia właścicielka miasta i zamku w Szydłowcu, sprzedała Skarbowi Państwa (Królestwa) dobra szydłowieckie, w skład których wchodziły: miasto, 22 wsie (w tym Zdziechów) i folwarki, kuźnie, fryszerki i młyny, za kwotę 2,554,454 zł[15].
Po transakcji zamiany tych dóbr na posiadłości rządowe podzielono całą ekonomię szydłowiecką na 3 oddzielne dzierżawy:
- Podzamcze i Marywil,
- Wysoka i Zdziechów,
- Szydłówek i Sadek.
W Zdziechowie znajdowało się wówczas 28 gospodarstw. Była to wieś o średniej liczbie osad. Osady te jednak były liczne. Przykładowo, u Łukasza Kalety było 13 osób. Ogółem Zdziechów liczył 209 ludzi (40 mężczyzn, 49 kobiet, z dzieci: 50 synów, 49 córek, ze służby: 15 parobków i 6 dziewek). W Orońsku i Zdziechowie odnotowano najwięcej służby. Wieś i folwark Zdziechów posiadały: 430 mórg chełmińskich i 211 prętów gruntów dworskich oraz 768 mórg i 166 prętów gruntów włościańskich. Zdziechów był jedną z 24 wsi pańszczyźnianych, wchodzących w skład hrabstwa. Wieś zamieszkiwało 12 rolników 2 czynszowników i aż 16 czynszowników (z 37 zamieszkujących wszystkie wsie dóbr szydłowieckich w 1826 roku.
Charakterystyczną cechą Zdziechowa było, że wszyscy rolnicy posiadali równo po 3 morgi łąki oraz że w ogóle nie posiadali ogrodów. Czynszownicy ze Zdziechowa byli najlepiej uposażeni ze wszystkich mieszkańców dóbr szydłowieckich. Dotyczy to zarówno wielkości gruntów, liczby budynków (tylko w Zdziechowie i Orońsku rolnicy posiadali odrębną oborę i chlew), jak i stanu inwentarza żywego (4 konie, 79 wołów, 53 krowy, 73 sztuki „młodzieży” – jałówek i cieląt, 70 świń i 113 owiec)[16]. W roku 1858 między wsiami Chustki i Zdziechów wybuchł spór graniczny, dotyczący prawa użytkowania pastwiska położonego pomiędzy tymi miejscowościami, zwanego Błotnikiem[17].
W Zdziechowie kopiący fundamenty pod stodołę dworską, dokopali się żelaznych drzwi do lochu, który miał łączyć z podziemiami zamek szydłowiecki[18].
Religia
[edytuj | edytuj kod]W kaplicy odbywa się jedna msza w tygodniu, w niedzielę o godzinie 8.45
Kapliczka
[edytuj | edytuj kod]Kapliczka Marianka znajduje się na pograniczu wsi Zdziechów i Świniów.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]W Zdziechowie znajduje się publiczna szkoła podstawowa. Rok 1934 jest oficjalną datą założenia Powszechnej Szkoły Podstawowej w Zdziechowie[19] 8 września 1934 roku odbyło się poświęcenie szkoły poprzedzone uroczystą mszą świętą w kościele w Wysokiej. Poświęcenia szkoły dokonali ks. proboszcz Stanisław Krajewski oraz ks. prefekt Jan Sawicki, pełniący wówczas posługę w parafii św. Mikołaja w Wysokiej[20]. Nauczaniem religii w szkole zajmowali się miejscowi duszpasterze. W pierwszych latach istnienia szkoły na religię dojeżdżał z plebanii w Wysokiej ksiądz proboszcz Stanisław Krajewski. W latach 1935–1936 naukę religii w szkole objął ks. prefekt Jan Sawicki, zaś w latach 1936-1937 ksiądz Jan Trojnar. Od roku 1937 nauką religii w szkole zajął się ksiądz Mieczysław Kiełbasa[21].
Rolnictwo
[edytuj | edytuj kod]W latach 1959–1974 w Zdziechowie Lesica mieściło się kółko rolnicze[22].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]W Zdziechowie Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Szydłowcu obsługuje ujęcie wody i eksploatuje wodociągi.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160750
- ↑ Wieś Zdziechów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1601 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Jacek Pielas, Drobna własność szlachecka w rejonie Szydłowca w XVI–XVII wieku, w: Z dziejów powiatu szydłowieckiego, red. M. Przeniosło, Szydłowiec 2009, s. 70.
- ↑ Opis Powiatu Radomskiego przez ks. Franciszka Siarczyńskiego w rękopisie, pozostały wydał Tymoteusz Lipiński, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1847.
- ↑ T. Palacz, Ziemia szydłowiecka..., s. 2.
- ↑ Z. Guldon, Osadnictwo hrabstwa szydłowieckiego od XVI do początku XIX wieku, w: Hrabstwo szydłowieckie Radziwiłłów, materiały sesji popularnonaukowej, pod red. Z Guldona, Szydłowiec 1994, s. 9
- ↑ Z. Guldon, Osadnictwo..., s. 14 –15
- ↑ Tamże, s. 38
- ↑ Tamże, s. 44
- ↑ . Piwek, Stan posiadania i powinności włościan w dobrach szydłowieckich w latach 1826 – 1828, w: Hrabstwo szydłowieckie..., tab. 1, s. 96; tab. 2, s. 97; tab. 3
- ↑ Archiwum Państwowe w Radomiu (dalej jako: APR), Zarząd dóbr Państwowych w Radomiu (dalej jako: ZDP) – Rząd Gubernialny Radomski, Wydział Państwa, Sekcja Ekonomiczna, sygn. 11141, Akta Rządu Gubernialnego Radomskiego tyczące się sporu granicznego pomiędzy dobrami Zdziechów w Ekonomii Szydłowiec a prywatnymi Chustkami (zobacz również aneks nr 2)
- ↑ J. Wiśniewski, Dekanat konecki, Radom 1913.
- ↑ ASPZ, Kronika
- ↑ Archiwum Parafii Rzymskokatolickiej w Wysokiej
- ↑ APRW, Kronika parafialna
- ↑ Archiwum Państwowe w Radomiu
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdziechów (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 552.
