Zelków

Zelków
	wieś
	; Krzyż wotywny w Zelkowie z 1898
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zabierzów
Wysokość	około 400 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1054
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-082
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344030
	Położenie na mapie Polski Zelków
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Zelków
	Położenie na mapie powiatu krakowskiego Zelków
	Położenie na mapie gminy Zabierzów Zelków
	50°09′39″N 19°47′55″E/50,160833 19,798611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zelków – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów. Jest jednym z 23 sołectw tej gminy^[3].

Wieś królewska w tenucie ojcowskiej w powiecie proszowskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[4].

W roku 2021 we wsi mieszkały 1054 osoby, z czego 50,4% mieszkańców stanowiły kobiety, a 49,6% mężczyźni^[5].

Części wsi

Tablica pamięci mieszkańców Zelkowa wywiezionych na przymusowe roboty do Niemiec w latach 1939–1945, odsłonięta 2 września 2019 przy ul. Tadeusza Kościuszki, 50°09′41,8″N 19°48′22,0″E/50,161600 19,806100

Integralne części wsi Zelków^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0344053	Gacki	przysiółek
0344047	Wyźrał	część wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1402. W 1581 Zelków należał do starostwa ojcowskiego^[8]. W 1635 został nadany Janowi Wizemberkowi z Czajowic. W 1794 Maciej Rysakowski z ówczesnego przysiółka Wyźroł, zginął w bitwie pod Racławicami. W 1870 wieś liczyła 420 mieszkańców. W 1890 we wsi znajdowały się 2 karczmy^[9]. W czasie zaborów Zelków leżał przy granicy z Rosją. Granica przebiegała przez Wąwóz Zelkowski i Dolinę Kluczwody, u których wylotu są zaznaczone dawne miejsca słupów granicznych. W 1923 powstała szkoła. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego. W 1999 ze względu na niż demograficzny szkoła zawiesiła swoją działalność do 2010, kiedy to została otwarta jako niepubliczna. Na pamiątkę dwukrotnego (1972 i 1978) pobytu kardynała Karola Wojtyły w Zelkowie wzniesiono przed budynkiem szkolnym pomnik Jana Pawła II autorstwa Władysława Dudka, ucznia Mariana Koniecznego, poświęcony 25 września 1999 roku przez kardynała Franciszka Macharskiego. W XXI wieku wieś rozrasta się, głównie poprzez napływ mieszkańców pobliskiego Krakowa^[10].

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zelkowem.

Turystyka

Wieś położona jest na wzniesieniu Wyżyny Olkuskiej, pomiędzy Doliną Bolechowicką i Doliną Kluczwody. Od północy sąsiaduje z Wierzchowiem, od południa z leżącymi poniżej niej Bolechowicami. Wszystkie te tereny znajdują się na obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Położenie miejscowości sprawia, że jest wygodnym punktem do zwiedzania tych dolin, szczególnie najbliższych: Bolechowickiej, Kobylańskiej i Doliny Będkowskiej. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również dalszych z tych dolin: Doliny Szklarki, Racławki i Eliaszówki.

Szlak turystyczny:

żółty – z Ojcowskiego Parku Narodowego przez górną część Doliny Kluczwody, Zelków, Dolinę Bolechowicką, Karniowice, Będkowice, Dolinę Będkowicką, Dolinę Szklarki, rezerwat przyrody Dolina Racławki do Paczółtowic.

Szlaki rowerowe:

czerwony – zataczający pętlę szlak z Bolechowic przez Zelków, górną część rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody, Wierzchowie, Bębło, Dolinę Będkowską (w dół), Łączki, Kobylany, Dolinę Kobylańską (w górę), Las Krzemionka, Dolinę Bolechowicką (w dół) do Bolechowic.

niebieski – szlak brzozowy z Zabierzowa przez Ujazd, Gacki, Zelków, Las Krzemionka, Dolinę Kobylańską, Karniowice do Bolechowic.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160847
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1602 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Pucek ↓.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
↑ Wieś Zelków w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-18] (pol.).
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, hasło „Zelków”, Warszawa: nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, s. 565 [dostęp 2020-03-06] .
↑ Hapanowicz Piotr, Piwowarski Stanisław, Monografia Gminy Zabierzów, Zabierzów: Urząd Gminy Zabierzów, 2009, s. 127, ISBN 978-83-913222-2-2
↑ Kozera 2011 ↓.

Bibliografia

PiotrP. Hapanowicz PiotrP., StanisławS. Piwowarski StanisławS., Monografia Gminy Zabierzów, Kraków ; Zabierzów: wyd. Urząd Gminy Zabierzów, 2009, ISBN 978-83-913222-2-2, OCLC 751142908 .
Julian Kozera: Kronika Zelkowa 1900-2000. Kraków: Wydawnictwo AA, 2011. ISBN 978-83-7864-028-8.
Krzysztof Pucek: Sołectwa gminy Zabierzów. portal gminy Zabierzów. [dostęp 2017-07-20].
źródło historyczne o populacji Zelkowa w XIX wieku
Rozkład jazdy autobusów do Zelkowa (mpk.krkow.pl)

Linki zewnętrzne

Zelków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 565 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160847

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1602 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[CITEREFPucek-3] Pucek ↓.

[4] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.

[5] Wieś Zelków w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-18] (pol.).

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT

[8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, hasło „Zelków”, Warszawa: nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, s. 565 [dostęp 2020-03-06] .

[9] Hapanowicz Piotr, Piwowarski Stanisław, Monografia Gminy Zabierzów, Zabierzów: Urząd Gminy Zabierzów, 2009, s. 127, ISBN 978-83-913222-2-2

[CITEREFKozera2011-10] Kozera 2011 ↓.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]