Zenzizenzizenzic

Het (Engelse) woord zenzizenzizenzic (niet noodzakelijk te vertalen in het Nederlands), is een verouderde wiskundige term voor de achtste macht van een getal.
Voorbeeld. De zenzizenzizenzic van $2$ is het getal $256=2^{8}=((2^{2})^{2})^{2}$ .

Geschiedenis en etymologie

Recorde: *Whetstone of Witte*
pag. 147 (onderaan) en 148 (bovenaan) samengevoegd

De term is in Engeland voor het eerst gebruikt door de uit Wales afkomstige wis- en natuurkundige Robert Recorde (1510–1558), die ook het = teken in de wiskunde introduceerde. Beide zaken staan in zijn in 1557 gepubliceerde boek over rekenkunde, waarvan de verkorte titel luidt The Whetstone of Witte.^[1]
Recorde gebruikt als afkorting de drie tekens ƷƷƷ (zzz) en hij geeft daarbij als toelichting "Doeth represent a square of squares squaredly, or a ..." (Stelt voor een kwadraat van een kwadraat op zijn kwadraats, of een ...).

Het heeft tot het midden van de 16e eeuw geduurd voordat in de wiskunde speciale tekens werden gebruikt voor wiskundige bewerkingen en terminologie. Tot die tijd werden in gedrukte tekst woorden (of omschrijvingen) gebruikt. Bij het oplossen van vergelijkingen (de meest beoefende vaardigheid, toen) werd de onbekende ‘x’ geschreven als ‘cos’ (van het Italiaanse cosa = ding). In Nederland sprak men dan ook lange tijd van de “regel van coss” (Latijn: regula cosae; Duits: Coß), en ook wel van de cossische kunst (de koopmansrekenkunde).^[2]
Fibonacci gebruikte in zijn Liber Abaci (1202) voor de vierde macht al de uitdrukking censo di censo (censo staat voor kwadraat; uit het Latijnse census), en censo werd weer zenzo en zenzus in het Duits. In Engelse literatuur werd zenzic gebruikt voor kwadraat en zenzizenzic voor de vierde macht. De achtste macht werd daar dus zenzizenzizenzic.

Literatuur

D.J. Becker (2010): Het rekenen meester., in: Euclides, jrg. 86, nr. 2; pp. 71-75. Via: Faculteit Bètawetenschappen, Universiteit Utrecht.
(en) J.J. O'Connor, E.F Robertson (2012): Adam Ries (1492–1559). Op: Mac Tutor History of Mathematics archive - biografie van Adam Ries.
(en) –––: Adam Ries - Coss.
W.P. Berlinghoff, F.Q Goevêa (2016): Wortels van de wiskunde. Utrecht: Epsilon Uitgaven; hoofdstuk 8. (ISBN 9789050411561)

Bronnen

(en) The Galileo Project - Robert Recorde. Via: Rice University.
(en) J.J. O'Connor, E.F Robertson (2012): Robert Recorde (1510–1558). Op: Mac Tutor History of Mathematics archive - biografie van Robert Recorde.
H. Brougham et al. (1843): Penny Cyclopedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge, vol. 27; pag. 727 (Zenzo, Zenzic).
Carl B. Boyer (1968): A History of Mathematics. New York (UAS): John Wiley & Sons, Inc.; 2e druk (1991), pp. 289-291
K. Vervloesem (2008): QED – weblog over wiskunde en computers.
I. Smeets (2011): Zenzizenzizenzic en andere notatie. In: de Volkskrant (11 juni 2011).

Noten

↑ Robert Recorde (1557): The whetstone of witte, whiche is the seconde parte of Arithmetike: containyng thextraction of Rootes: The Coßike practise, with the rule of Equation: and the woorkes of Surde Nombers., London: Jhon Kyngstone; “Zenzizenzizenzike” op pag. 147/148; “Gelijkteken” op pag. 238.
↑ (en) Wikiproof – Definition : Cossist

[1] Robert Recorde (1557): The whetstone of witte, whiche is the seconde parte of Arithmetike: containyng thextraction of Rootes: The Coßike practise, with the rule of Equation: and the woorkes of Surde Nombers., London: Jhon Kyngstone; “Zenzizenzizenzike” op pag. 147/148; “Gelijkteken” op pag. 238.

[2] (en) Wikiproof – Definition : Cossist

[1]

[2]