Przejdź do zawartości

Zofia Radwańska-Paryska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zofia Radwańska-Paryska
Ilustracja
Z mężem Witoldem w Dolinie Mięguszowieckiej
Data i miejsce urodzenia

3 maja 1901
Warszawa

Data i miejsce śmierci

24 października 2001
Zakopane

Zawód, zajęcie

botaniczka, taterniczka, pisarka

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons

Zofia Bronisława Wanda Elwira Radwańska zwana Kejsi (ur. 3 maja 1901 w Warszawie[1], zm. 24 października 2001 w Zakopanem) – botaniczka, taterniczka, pisarka. Żona i współtowarzyszka pracy Witolda Henryka Paryskiego. W 1945 została pierwszą ratowniczką TOPR, a w 1948 pierwszą kobietą – przewodnikiem tatrzańskim.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w Warszawie jako najstarsze (z szóstki) dzieci Ryszarda Stanisława Jana Radwańskiego (1873–1948) artysty malarza i Leokadii Maksymiliany Karwowskiej (1879–1945). Ukończyła studia botaniczne i geograficzne na Uniwersytecie Warszawskim, w 1933 przedstawiła pracę doktorską dotyczącą badań nad żyworodnością roślin w Polsce[2].

Od 1921 bywała corocznie w Tatrach (od początku jako czł. PTT), uprawiając intensywnie turystykę (często samotnie). Wprowadzała w Tatry wiele osób, organizując dla nich wycieczki i propagując poznanie i ochronę przyrody tatrzańskiej. Od roku 1923 zaczęła intensywnie uprawiać wspinaczkę i narciarstwo wysokogórskie, stając się w następnym dziesięcioleciu jedną z czołowych polskich taterniczek. Wspinała się w towarzystwie wybitnych wspinaczy owych czasów, m.in. Tadeusza Pawłowskiego, Witolda H. Paryskiego (przyszłego męża), Stanisława Grońskiego, Henryka Mogilnickiego, Stanisława Motyki, Stefana i Tadeusza Bernadzikiewiczów, Tadeusza Orłowskiego, Macieja Zajączkowskiego, Wawrzyńca Żuławskiego, dokonując wielu bardzo trudnych, w tym szeregu pierwszych przejść w Tatrach polskich i słowackich[2]. Związała się w tym czasie z pracą w Klubie Wysokogórskim, biorąc udział (jako jedyna w latach międzywojennych kobieta) w klubowych wyprawach wspinaczkowych w Alpy: w roku 1937 (jako pierwsza Polka weszła wówczas m.in. na Grandes Jorasses, Matterhorn i Monte Rosę) i 1938 (w Wysokich Taurach. W 1939 r. pojechała jako kierownik wyprawy narciarskiej w Dolomity (m.in. narciarskie wejście na Marmoladę).

W 1938 osiadła w Zakopanem na stałe, najpierw (jak za poprzednich pobytów) mieszkając wśród zaprzyjaźnionych górali, a po wojnie kolejno na Antałówce i na Kozińcu. W latach 30. XX w. była jedną z czołowych polskich taterniczek i alpinistek. W Tatrach dokonała licznych przejść dróg klasycznych o nadzwyczajnym stopniu trudności (m.in. wschodnią i zach. ścianą Kościelca, pd.-wsch. i pd. ścianą Zamarłej Turni, pn. ścianą Mnicha). Przez wiele lat była członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego[3].

Była przeciwniczką powstania kolei linowej na Kasprowy Wierch i do końca życia nigdy z niej nie skorzystała[4].

Została pochowana w mogile obok męża na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (sektor P-II-58)[5].

Grób Witolda Paryskiego i Zofii Radwańskiej-Paryskiej na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

W 2002 roku Akademickie Koło Przewodników Tatrzańskich w Krakowie przyjęło Zofię i Witolda Henryka Paryskich za swoich patronów[6]. Zofia Radwańska-Paryska jest patronką XV Beskidzkiej Drużyny Harcerek „Przełęcz” i 22 Warszawskiej Drużyny Harcerek „Jaworzyna”[7], od 2011r. jej imię nosi 23 Kielecka Drużyna Harcerek[8] oraz od 2015 roku także 3 Podgórska Drużyna Harcerek "Róża Wiatrów" (z Krakowa). Odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9][10].

Ważniejsze publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Skalne drogi w Tatrach Wysokich (1938) – współautorstwo z Tadeuszem Pawłowskim,
  • Badania nad żyworodnością roślin na terenie Polski (1933; praca doktorska),
  • Zielony świat Tatr (1953, 1963),
  • Mozaika tatrzańska (1956),
  • Polskie nazwy góralskie roślin Tatr i Podtatrza (1962),
  • Roślinność synantropijna we florze Tatr (1963),
  • Materiały do rozmieszczenia dendroflory Tatr i Podtatrza (1975),
  • Rośliny tatrzańskie (1988),
  • Brat Cyprian z Czerwonego Klasztoru i jego zielnik (1985),
  • Zielnik Brata Cypriana z Czerwonego Klasztoru (1991),
  • Słownik gwarowy góralskich nazw roślin z Tatr i Podtatrza (1992),
  • Wielka encyklopedia tatrzańska (1995; wyd. 2 rozszerzone 2004) – współautorstwo z Witoldem H. Paryskim.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Na podstawie aktu urodzenia, dostępnego w Archiwum Państwowym w Toruniu, Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek U 864/1901 (skan 218). Wspomniany akt urodzenia sporządzono we Włocławku 9 września 1901 roku, ale wg zapisów dokumentów - Zofia urodziła się 3 maja 1901 r. w Warszawie.
  2. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Dr Zofia Radwańska-Paryska. 90 rocznica urodzin [w:] ”Tatry” nr 2/1991, s. 8-9
  3. ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL–1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
  4. ↑ Tomasz Skrzydłowski, Przewodnik przyrodniczy po Tatrach Polskich, wyd. 3. zaktualizowane, poprawione i uzupełnione, Zakopane: Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, 2017, s. 162, ISBN 978-83-944666-9-5, OCLC 1036638841 [dostęp 2019-06-22].
  5. ↑ Józef Nyka: Zofia Radwańska-Paryska. Głos Seniora, 2001–10. [dostęp 2010-02-24].
  6. ↑ Z dziejów AKPT – Historia Koła. [dostęp 2010-02-24].
  7. ↑ Web Server's Default Page [online], jaworzyna.zhr.pl [dostęp 2019-07-11] (ang.).
  8. ↑ 23 KDH-ek im. Zofii Radwańskiej-Paryskiej [online], jazzorco.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  9. ↑ Witold Henryk Paryski: człowiek - instytucja. W stulecie urodzin największego tatrologa. nieznanetatry.pl. [dostęp 2015-10-30].
  10. ↑ M.P. z 2000 r. nr 6, poz. 134

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zofia_Radwańska-Paryska&oldid=73142577”