İzmir (il)

İzmir
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
İl merkezi	İzmir
İdare
• Vali	Süleyman Elban
Yüzölçümü
• Toplam	11891 km²
Nüfus
• Toplam	4.113.072
• Kır	-
• Şehir	4113072
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	232
İl plaka kodu	35
Resmî site T.C. İzmir Valiliği

İzmir, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi İzmir olan ilin nüfusu 2023 yılı sonu itibarıyla 4.479.525 kişidir. Yüzölçümü bakımından ülkenin yirmi üçüncü büyük ilidir. Etrafı Aydın, Balıkesir, Manisa illeri, Ege Denizi ve Ege Adaları ile çevrilidir.

Coğrafya

Ana madde: İzmir coğrafyası

Kent merkezinin Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan çekilen görüntüsü.

İzmir ilinin yüzölçümü 11.891 km²'dir. Türkiye Cumhuriyeti'nin en batı kısmında Ege Denizi'ne kıyısı olan bir ildir. Kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde Aydın illeri ile komşudur. Dikili ilçesinin tam karşısında Yunanistan'ın Kuzey Ege Adaları coğrafi bölgesinin Midilli ili ve hem ilin hem coğrafi bölgenin yönetim merkezi olan Midilli şehri yer almaktadır.

İzmir'in uçaktan çekilen görüntüsü

İzmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay akış gösterir. Diğer küçük akarsular arasında Güzelhisar Çayı ve Meles Çayı yer alır. İlde önemli büyüklükte bir göl yoktur. Göl sayılabilecek su birikintileri arasında en büyükleri Gölcük Gölü, Belevi Gölü, Çakalboğaz Gölleri ve Karagöl'dür. Madra Dağları, Yunt Dağları, Yamanlar Dağı, Nif Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları il sınırları içerisinde yer alır. İlin en yüksek noktası, Bozdağlar'ın Birgi yakınlarında bulunan 2.159 metre yüksekliğindeki tepesidir. Şehrin rakımı 2 metredir. Ama dağ eteklerine kurulu bazı semtleri 300-350 metreye kadar ulaşmaktadır.

İl bitki örtüsü yönünden Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Akdeniz bitkilerinin birçok türü bulunmaktadır. Yüzyıllarca aşırı otlatma, yangın ve tarla açma gibi nedenlerle ormanların ortadan kalktığı yerlerde, maki bitkileri bulunmaktadır. Maki florasına ardıç, pırnal, kermes meşesi, zeytin, çitlembik, sakız, akçakesme, tespih, katırtırnağı gibi kuraklığa dayanıklı ağaçlar girer. Ormanlar il içerisinde 475.779 hektarlık bir alanı kaplar. Ormanların kapladığı alan, il arazisinin %40'ıdır.

Depremsellik

İzmir ve çevresinde şehri etkileyen irili ufaklı çok sayıda fay hattı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri şehrin tam altından geçen, Güzelbahçe ve Pınarbaşı semti arasında uzanan İzmir fayı ve şehrin çevresinde bulunan Seferihisar, Tuzla, Manisa, Kemalpaşa, Dağkızılca, Gediz, Güzelhisar, Gülbahçe fayları ve Ege Denizi'nde bulunan Midilli ile Sisam faylarıdır. İzmir şehri bu faylardan dolayı depremsellik açısından oldukça aktif bir bölgededir. Yılda birkaç kez büyüklüğü 3 ila 5 arasında değişen hissedilir tektonik ve çöküntü depremleri olabilir. Ortalama 10-20 yılda bir ise büyüklüğü 5 ila 6,5 arasında değişen orta ölçekli depremlerden etkilenir. Tarihte de sık sık şiddetli depremlere maruz kalmıştır.

İzmir'de günümüzdeki en büyük depremlerden biri 30 Ekim 2020 tarihinde yaşanmıştır. İzmir depreminin büyüklüğü konusunda farklı ölçümler belirtilmiştir. İçişleri Bakanlığı'na bağlı AFAD, büyüklüğü 6.6 olarak açıklarken, Kandilli Rasathanesi büyüklüğü resmi raporlarında 6.9 olarak veriyor. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) ise depremin aletsel büyüklüğünü 7 olarak açıkladı.

Çevre sorunları

Öncelikle nükleer atıkları İzmir'de özellikle de Gaziemir'de büyük bir tehlike yaratmaktadır. Normal düzeyin 219 katı oranında radyasyon yayan radyoaktif atıklar İzmir için büyük bir tehlike yaratmaktadırlar. İzmir'de sanayi kaynaklı hava kirliliği özellikle Aliağa ilçesinde yoğunluk göstermektedir. Yine il merkezinde özellikle Bornova ilçesinde bulunan sanayi kuruluşları çimento fabrikaları, demir ve demir dışı maden döküm tesisleri, gıda üretimi yapan işletmeler, taş ocakları hava kirliliğine katkısı olan sanayi kuruluşlarındandır. İzmir'de hava kirliliği özellikle kış aylarında artmaktadır. Ocak, Şubat, Mart ve Aralık aylarında hava kirliliği hassas, kalan aylarda ise orta olarak ifade edilmektedir.

Özellikle eski yıllarda İzmir Körfezi'nin kokması büyük bir problemdi. Bu problem büyük ölçüde giderilmiş olsa da hala bazen devam etmektedir. İzmir'de altın ve nikel madenciliği yapılır ve bu madencilikler kullanılan başta siyanür olmak üzere çeşitli kimyasal maddelerin kullanımı çevreyi olumsuz yönde etkilemekte, toprağın, yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesine dolayısıyla tarımsal verimliliğin düşmesine, çevre ve insan sağlığının, ekosistemin bozulmasına neden olmaktadır. Nikel madenciliği su kaynakları ve verimli tarım arazileri üzerinde ciddi çevresel riskler yaratıyor.

Nüfus

Ana madde: İzmir demografisi

İzmir il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark
1927	532.009	2	—
1935	596.850	2	+%12,1
1940	640.107	2	+%7,2
1950	768.411	3	+%20,0
1960	1.063.490	3	+%38,4
1970	1.427.173	3	+%34,1
1980	1.976.763	3	+%38,5
1990	2.694.770	3	+%36,3
2000	3.370.866	3	+%25,0
2010	3.948.848	3	+%17,1
2020	4.394.694	3	+%11,3
2022	4.462.056	3	+%1,5

1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre İzmir merkezde yaşayan kişi sayısı 207.548 kişidir. İzmir'de yaşayan Türk sayısı 79.288 kişi olup nüfusun %38'ini teşkil etmekteydi. Rumlar %26, Osmanlı tebaasında olmayan yabancılar %25, Yahudiler %7, Ermeniler ise nüfusun %3'ünü teşkil etmekteydi. İzmir'deki nüfusun %55'i Hristiyan, %38'i Müslüman ve %7'si Museviydi.

Kentin nüfusu 1970-1985 arasında çok artmıştır. 1945 yılına kadar Türkiye'nin ikinci büyük şehriydi. TÜİK verilerine göre İzmir aldığı göç en çok 186.000 kişiyle Manisa, 130.000 Mardin, 126.000 Erzurum, 120.000 Konya, 84.000 Aydın, 83.000 Afyonkarahisar ve diğer illerin nüfuslarına kayıtlı önemli bir nüfus vardır. Diğer şehirlerden önemli oranlarda göç almıştır.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nin 2022 verilerine göre 4.462.056 kişilik nüfusuyla İzmir, Türkiye'nin en kalabalık üçüncü ilidir. İlin en fazla nüfusa sahip ilçesi 522.404 kişiyle Buca olup ardından 479.338 kişi ile Karabağlar ve 454.470 kişi ile Bornova gelmektedir. En az nüfusa sahip ilçesi ise 12.030 kişilik nüfusu ile Beydağ'dır. Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu ilçe 13.844,8 kişi ile Konak'tır. Nüfusu en çok artan ilçe %4,6 ile Seferihisar iken nüfusu en çok azalan ilçe ise -%1,3 ile Beydağ'dır. İlin net nüfus artışı 36.267 kişi seviyesindedir. Yıllık nüfus artış hızı %0,8 ile Türkiye ortalamasının üzerindedir. Nüfus yoğunluğu km² başına 375,2 kişidir. İl nüfusunun 2.246.340'ını kadınlar, 2.215.716'sını ise erkekler oluşturmaktadır.

Ekonomi

Ana madde: İzmir ekonomisi

Gökdelenler bölgesi

İzmir ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺233,5 milyar ile ülkenin üçüncü büyük ilidir. Kişi başına düşen gelirde ise ₺54.047 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında İzmir 300 şehir arasında Makao'nun ardından 2. sırayı aldı. İzmir 2013'teki listede 6. sırada yer almaktaydı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul 3, Bursa 4 ve Ankara 9. sırada yer almıştır. Yine bu rapora göre İzmir'deki 2014 yılındaki işsizlik oranı %6.6 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre İzmir, elde ettiği 0,770 puanla Ankara'nın ardından ikinci sırada yer aldı.

Aliağa Limanı ve İzmir Limanı, sırasıyla Türkiye'nin konteyner hacmi bakımından altıncı ve yedinci, kargo tonajı bakımından üçüncü ve on üçüncü büyük limanlarıdır.

İzmir, üç büyükşehir içerisinde kendine yetecek elektrik enerjisini üretebilen tek şehirdir. İlde 3.992 MW kurulu güce sahip elektrik santrali bulunmaktadır.

Sanayi

Sanayi sektörü, 1950’li yıllardan bu yana İzmir’de temel ekonomik faaliyet olarak, kentin biçimlenmesinde belirleyici etkenlerden biri olmuştur.

İzmir'de özellikle Aliağa, Menemen, Torbalı ve Gaziemir ilçelerinde sanayi gelişmiştir. Gaziemir’de bulunan Ege Serbest Bölgesi (ESBAŞ) ile Menemen’de bulunan İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ) kentin 2 önemli serbest bölgesidir. Özellikle ESBAŞ, Türkiye'nin en büyük ticaret hacmine sahip serbest bölgelerinden birisi olup, İzmir ekonomisine istihdam ve ihracat bakımından ciddi katkı sağlamaktadır. Ege Serbest Bölgesi 1990 yılından bu yana faaliyette olup günümüz itibarıyla Avrupa’nın en başarılı serbest bölgelerinden birisi olarak gösterilmektedir. İzmir’in Menemen ilçesi sınırlarında yer alan İzmir Serbest Bölgesi, Aliağa limanlar bölgesine 26 km. uzaklıkta olup inşası devam eden ve tamamlandığında dünyanın en büyük on limanından birisi olacak Çandarlı Limanı’na da yakın bir mesafededir.

Ayrıca İzmir'in doğu tarafından bulunan Kemalpaşa'daki sanayi bölgeleri de büyük öneme sahiptir. İzmir-Ankara karayolu boyunca gelişimi devam eden bu alanda ilk sıralarda makine imalatı, demir çelik yan sanayi olmak üzere mermer-seramik, plastik, gıda ve kimyasal maddelerin imalatında da kümelenmeler vardır. Bornova küçük sanayi sitelerinin bu yönlü yer değiştirmeleri, İzmir’de sanayinin zamanla doğu yönünde gelişen bu sanayi aksını daha önemli hale getirecektir.

Kültür

Müzeler

Ana madde: İzmir'deki müzeler listesi

İzmir'de 10 tanesi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletilen toplamda 29 müze bulunmaktadır.

Turizm

Çeşme deniz manzarası

Çeşme'de bulunan klasik Rum ve Türk mimarisi evlerinden bir görünüm

Urla'da bulunan eski tarihi evler.

Alaçatı'da bulunan klasik Rum mimarisi evlerinden bir görünüm

Foça'da bulunan tarihi evler.

Murat Köşkü

İzmir'e 2021 yılında toplam 1 milyon 36 bin turist gelmiştir.

Özellikle Alsancak ve Çeşme ilçelerinde yoğunlaşan tur operatörleri, oteller ve araç kiralama firmaları bulunmaktadır. Çeşme, iç ve dış turizm açısından ülkenin sayılı merkezlerinden biridir. Yarımadanın ilk antik yerleşim yeri olan Ildırı (Erythrai), Çeşme'de yer almaktadır. Çeşme'nin en çok ziyaret edilen tarihî eseri II. Bayezid'ın yaptırdığı kale bugün müze olarak kullanılmaktadır. 1529 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan iki katlı kervansaray, tipik Osmanlı dönemi kervansaraylarından biridir. Çeşme'ye bağlı bir mahalle olan ve tarihî taş evleri ile yılın 360 günü rüzgâr alması sebebiyle rüzgâr sörfüne elverişli plajları ile ünlü olan Alaçatı da, 704 kilometrekarelik alanında birçok eğlence mekânı ve oteli barındırmasıyla İzmir'in önemli tatil beldelerinden biridir. İzmir'in Selçuk ilçesinin üç kilometre güneybatısında yer alan ve UNESCO Dünya Miras Listesi’nde bulunan İzmir Efes Antik Kenti, Selçuk ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Efes Antik Kenti ise ve yılda ortalama 1,5 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir. Foça, sayıları giderek azalan akdeniz fokunun yaşam alanlarından biridir. Ayrıca akdeniz fokları kentte her yıl yaz aylarında düzenlenen festivallerin de önemli bir sembolü haline gelmiştir. Urla'da 2015 yılından beri her yıl bahar aylarında Urla mutfağının tanıtıldığı Enginar Festivali düzenlenmektedir. Buna ek olarak Urla'ya bağlı Özbek Mahallesinde her yıl Mart Dokuzu Ot Bayramı yapılmaktadır.

Fuarcılık

Ayrıca bakınız: İzmir Enternasyonal Fuarı

Kültürpark

İlk defa 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi'yle birlikte Mustafa Kemal Atatürk tarafından açılışı yapılan İzmir Enternasyonal Fuarı (İEF), her yılın Eylül ayında İzmir'in kurtuluş günü olan 9 Eylül tarihini içine alacak on günlük bir zaman dilimi içinde Kültürpark'ta düzenlenen Türkiye'nin en köklü, en tanınmış ve en kapsamlı fuarıdır. Ancak İEF, esasında, Kültürpark alanında düzenlenen ve çoğu zaten uluslararası nitelikli otuz yedi ihtisas fuarından sadece bir tanesidir. Ancak uluslararası nitelikli ihtisas fuarlarının çoğu 25 Mart 2015 tarihi itibarıyla Gaziemir ilçesinde hizmete giren Fuar İzmir'de yapılmaya başlanmıştır.

2003-2004 yılları arasında İEF'te düzenlenen WWE adlı organizasyonda, Batista, Triple H, Rey Mysterio Jeff Hardy Matt Hardy ve Undertaker'a ev sahipliği yapmıştır. İzmir, dünyanın en büyük organizasyonlarından biri olan Expo'yu düzenlemek için başvurmuş ve "Daha iyi bir dünya için yeni yollar ve herkes için sağlık" teması ile Expo 2015 fuarı için resmî adaylardan biri olmuştur. Ancak 31 Mart 2008 tarihinde, 151 BIE delegesinin katılımıyla Paris'te gerçekleştirilen oylama sonucunda, Expo 2015'in İtalya'nın Milano kentinde yapılmasına karar verilmiştir. Benzer şekilde Expo 2020 için de aday olmuş ancak seçilmemiştir. Uluslararası Bahçe Bitkileri Üreticileri Birliği (AIPH), Expo 2026 etkinliğinin "Uyum İçinde Yaşamak" temasıyla 1 Mayıs-31 Ekim 2026 tarihleri arasında İzmir'de gerçekleştirilmesine karar vermiştir.

Mutfak

Türkiye'nin zeytinlerinin yetiştiği Ege Bölgesi, zeytinyağlı yemekleri ve mezeleri ile ünlüdür. Ancak İzmir'in mutfak kültüründe rafine bir mutfak kültürü yoktur. Çünkü İzmir mutfağında Osmanlı yemek geleneklerinin yanı sıra, Musevi, Ermeni ve Rum yemekleri de görülür.

Ege'nin bilinen balıklarının yanı sıra, İzmir mutfağının en önemli özelliği otlar ve zeytinyağlı yemeklerdir. Deniz börülcesi, ıspanak, cibez otu, arapsaçı, ısırgan otu gibi çeşitli otla yapılan salataları meşhurdur. Bunun yanında İzmir köftesi, midye dolması ve boyozu ünlüdür.

Sanat

Şehirde yer alan kültür merkezlerine Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi ve yapımı devam eden İzmir Opera Binası örnek verilebilir.

İzmir Avrupa Caz Festivali, 1993 yılından beri yapılan festival İzmir Kültür Sanat Eğitim Vakfı tarafından düzenlenmektedir.

Şehirde İzmir Devlet Tiyatrosu, İzmir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları, Konak Kent Tiyatrosu, İzmir Sanat Tiyatrosu, Sahne Tozu Tiyatrosu, Ege Sanat Atölyesi, İzmir Tiyatro, Güzel Sanatlar Oyuncuları, Duvara Karşı Tiyatro Topluluğu, Ege Üniversitesi Tiyatro Topluluğu gibi tiyatro sahnesi ve grupları yer almaktadır.

Spor

Ana madde: İzmir'de spor

Spor kulüpleri

1. Halkapınar Spor Salonu
2. Karşıyaka Spor Salonu

2022-23 sezonu sonunda Göztepe 1. Lig'de kalmıştır. Altay ve Altınordu 1. Lig'de yer alırken Menemenspor da 1. Lig'e yükselmiştir. Karşıyaka 3. Lig'de mücadele ederken Bucaspor ve Bergama Belediyespor, BAL'a düşmüştür. İzmir'in 3. Lig'de iki, BAL'da beş, kadınlar liginde iki takımı daha vardır.

İzmir Profesyonel Futbol Ligi 1929 ile 1959 arasında oynanmış ve İzmir'in o zamanki en yüksek derecedeki futbol turnuvası olmuştur. Turnuvayı kazanan takımlar Altay, Altınordu, Göztepe, İzmirspor, Karşıyaka, Üçok, Doğanspor ve Kayagücü'dür. Altay, 14 şampiyonluk ile bu turnuvanın en çok kazananıdır. Turnuva 1959'da Millî Lig kurulunca devam edilmemiştir.

Türkiye çapında Göztepe, Türkiye Futbol Şampiyonası'nı 1 kere şampiyon olurken; Altınordu 3 kere ikincilik, Altay 2 kere ikincilik, İzmirspor ise 1 kere ikincilik başarısı göstermiştir. Türkiye Kupası'nda ise Altay ve Göztepe 2 kere şampiyonluk yaşamıştır. Süper Lig'de Altay 2 kere ve Göztepe 1 kere 3.lük başarısı göstermiştir.

2018-19 sezonu sonunda İzmir'de basketbol erkekler Süper Lig takımı Pınar Karşıyaka'dır. 1. liglerde üç takımdan Bayraklı Belediyesi, 2. Liglerde dört takımdan Bornova Belediyesi lig üçüncüsü olmuşlardır. Ege Ünv.Gençlik erkek takımı 2. Lig'e yükselmiştir. Federasyon Kupası'nda Petkim Spor üçüncü olmuştur.

2018-19 sezonu sonunda İzmir'de voleybol erkekler süper ligi takımı Arkas dördüncü olmuştur. 1. Lig'deki yedi takımından Bornova Anadolu Lisesi ve İzmir Özateş Spor küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımından Saint Joseph 1. Lig'e çıkarken Belevi Gençlerbirliği ihraç edilmiştir. Bölgesel lige sekiz takımı katılmıştır.

2018-19 sezonu sonunda hentbol takımlarından Göztepe ve İzmir BŞB (kadın-erkek) takımları Süper Lig'de kalırken Karşıyaka Belediyesi küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımdan 1970 Vefa Gençlik S. 1. Lig'e çıkarken Atatürk TEML GSK ligden çekilmiştir.

2020-21 TFF 1. Lig sezon sonunda 26 Mayıs 2021 tarihinde Atatürk Olimpiyat Stadyumu'nda oynanan TFF 1. Lig Play-off finalinde Altay ve Altınordu karşı karşıya gelmiştir. Maçın 89. dakikasında Marco Paixão'nun golü ile Altay maçı kazanmış ve Süper Lig'e çıkmıştır. Günümüzde Göztepe ve Altay Süper Lig'de İzmir'i temsil eden iki takımdır. 18 yıl sonra (2002-2003) sezonundan sonra Süper Lig'de aynı anda iki İzmir takımı mücadele etmektedir.

Spor tesisleri

51.337 kişilik İzmir Atatürk Stadyumu İzmir'in en büyük, Türkiye'nin 3. büyük stadyumudur.

Önemli stadyumları: İzmir Atatürk Stadyumu (51.295), Gürsel Aksel Stadyumu (20.040), Alsancak Stadyumu (15.000), Tire Gazi Mustafa Kemal Atatürk Stadyumu (15.000) Yeni Buca Stadyumu (13.500), Bornova Aziz Kocaoğlu Stadyumu (6.041)

Önemli spor salonları: İzmir Halkapınar Spor Salonu (10.000), Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu (6.500), İzmir Atatürk Spor Salonu (6.000), Bornova Atatürk Spor Salonu (2.500), Aliağa Enka Spor Salonu (2.500), Celal Atik Spor Salonu (1.700)

Diğer önemli spor tesisleri: Ülkü Park, Atatürk Açık Olimpik Havuzu (2.500), Ege Üniversitesi Prof. Dr. Sermed Akgün Kapalı Yüzme Havuzu (2.000), Şirinyer Hipodromu (3.200), Buz Sporları Salonu (1.750), Ege Üniversitesi 20 Mayıs Atletizm Tesisleri (3.000), Bozdağ Kayak Merkezi (1000 kişi/saat)

İzmir, sahip olduğu 500 km uzunluğundaki bisiklet yollarıyla Kasım 2019'dan beri EuroVelo Akdeniz Rotası'nın bir parçasıdır.

Uluslararası organizasyonlar

• 1971 yılında Akdeniz Oyunları'na ev sahipliği yapmıştır.
• 2005 Dünya Üniversite Yaz Oyunları, 11-21 Ağustos tarihleri arasında İzmir'de düzenlendi. Oyunlar; 10 zorunlu ve 4 isteğe bağlı spor dalında gerçekleştirildi. Organizasyondaki güreş, okçuluk, tekvando ve yelken dalları bu organizasyonda İzmir kentinin önerisiyle oyunlara dahil olan spor dallarıdır.
• 2-7 Eylül 2005'te, Avrupa Bayanlar Basketbol Şampiyonası eleme müsabakaları yapılmıştır.
• 4-9 Temmuz 2006'da, Avrupa Eskrim Şampiyonası müsabakaları yapılmıştır.
• 14-23 Temmuz 2006'da, 20 yaş altı Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası, İzmir'de gerçekleştirilmiştir.
• 28 Ağustos-2 Eylül 2010'da, 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası D Grubu maçları İzmir'de oynanmıştır.

Yönetim

Ana madde: İzmir'in ilçeleri

İzmir ilinin ilçeleri

Merkezi yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur. İzmir, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.

İzmir Valisi, 1969 Kırşehir doğumlu Süleyman Elban'dır. 9.08.2023/376 sayılı kararla Adana Valisi iken atanmıştır.

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler İzmir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Ayrıca bakınız: İzmir'de 2024 Türkiye yerel seçimleri

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır. Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde) Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.

1967 Van doğumlu Cemil Tugay (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %48,97 oy oranıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmiştir. Tugay, daha önce Karşıyaka Belediye Başkanıydı.

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç farklı parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 28'i CHP ve birer belediye başkanı da AK PARTİ ve MHP'lidir.

İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 176’dır (Büyükşehir Belediye Başkanı, 30 ilçe belediye başkanı ve 145 üye) CHP 115, AK Parti 47, İYİ Parti ve MHP yedişer üyeye sahiptir.

2023 Türkiye genel seçimleri sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisinde İzmir'i temsil eden 28 milletvekilinden 14'ünü CHP, 8'ini AK Parti, 3'ünü İYİ Parti, 2'sini YSP/HDP ve 1'ini de MHP kazanmıştır.

6 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 30 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.294 mahalle bulunmaktadır.

Eğitim

Ege Üniversitesi ana giriş kapısı ve bilim meşalesi

Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dekanlığı

Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan İzmir'de çeşitli sayılarda okul öncesi eğitim kurumu, ilköğretim ve orta dereceli eğitim veren okul vardır. Türkiye'nin en eski liselerinin ve özel eğitim kurumlarının arasında yer alan İngilizce eğitim veren Özel İzmir Amerikan Koleji (American Collegiate Institute) ve Fransızca eğitim veren Özel İzmir Saint-Joseph Lisesi (Lycée Saint-Joseph d'Izmir) ve yine Fransızca eğitim veren bir lise olan İzmir Özel Tevfik Fikret Lisesi (Lycée de Tevfik Fikret) İzmir'in Konak ilçesinde bulunmaktadır. Bunun yanında 1983 yılında eğitim vermeye başlayan ve Ege Üniversitesi kampüsü içerisinde bulunan İzmir Fen Lisesi Türkiye'nin en eski 3. fen lisesidir. Ayrıca İzmir'de 2020 itibarıyla aktif olan 11 üniversite bulunmaktadır. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurt dışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir.

İzmir'de eğitim veren üniversiteler ise şunlardır:

• Devlet: Dokuz Eylül Üniversitesi, Ege Üniversitesi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir Bakırçay Üniversitesi
• Vakıf: İzmir Ekonomi Üniversitesi, İzmir Tınaztepe Üniversitesi, Yaşar Üniversitesi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi
• Meslek Yüksek Okulu: İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu, Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu, Rüştü Ünsal Polis Meslek Yüksekokulu
• Fen Liseleri: İzmir Fen Lisesi, İzmir Buca Fen Lisesi, İzmir Çiğli Fen Lisesi, İzmir Bergama Yusuf Kemalettin Perin Fen Lisesi, İzmir Menemen Şehit Ahmet Özsoy Fen Lisesi, İzmir Ödemiş Ayhan Kökmen Fen Lisesi, İzmir Tire Belgin Attila Çallıoğlu Fen Lisesi
• Anadolu Liseleri: Atatürk Anadolu Lisesi, Bornova Anadolu Lisesi, Fatma Saygın Anadolu Lisesi, Cihat Kora Anadolu Lisesi, Cem Bakioğlu Anadolu Lisesi, Çimentaş Anadolu Lisesi, Hayrettin Duran Anadolu Lisesi, Övgü Terzibaşıoğlu Anadolu Lisesi, Güzelbahçe 60.Yıl Anadolu Lisesi, Nevvar Salih İşgören Anadolu Lisesi, 15 Temmuz Şehitler Anadolu Lisesi, Yunus Emre Anadolu Lisesi, Sema Karhan Anadolu Lisesi, Reha Midilli Anadolu Lisesi, Emlakbank Süleyman Demirel Anadolu Lisesi, Atakent Anadolu Lisesi, Karşıyaka Anadolu Lisesi, Gazi Anadolu Lisesi, Şemikler Anadolu Lisesi, Adnan Menderes Anadolu Lisesi, Mehmet Ali Lahur Anadolu Lisesi, Behçet Uz Anadolu Lisesi, Kazım Dirik Anadolu Lisesi, TOKİ Karşıyaka Belediyesi Anadolu Lisesi, Sıdıka Rodop Anadolu Lisesi, Karataş Anadolu Lisesi
• Meslek Liseleri: Nedim Uysal Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Zeki Şairoğlu Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Suzan Divrik Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Havva Özişbakan Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Necip Demir Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, 75.Yıl Çiğli Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Göztepe Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Küçükyalı Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Konak Mithatpaşa Anadolu Lisesi

2017 yılı verilerine göre İzmir okuma yazma bilen oranı, yüksekokul veya fakülte mezunu oranları bakımından Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir.

Medya

İzmir'de ilk gazete 1821'de yayımlanmaya başlayan Fransızca bir gazeteydi. Türkçe hazırlanan ilk gazete ise 1868'de yayımlandı. Şehirde ayrıca Rumca, İbranice ve Ermenice gazeteler yayımlanmaktaydı. Günümüzde İzmir'de ulusal televizyon kanalları, radyolar ve gazeteler dışında yerel yayın yapan kitle iletişim araçları da vardır. İzmir'den yayın yapan 4 televizyon kanalı, 24 yerel radyo istasyonu ve 23 yerel gazete bulunmaktadır.

Televizyon kanalları

• TRT Belgesel | ULUSAL TV
• Ege Üniversitesi TV | YEREL TV (Sadece internet üzerinden yayın yapıyor.)
• Bir TV | YEREL TV
• Ege TV | YEREL TV

Yerel radyo kanalları

• Lider FM - 87.5 MHz
• Radyo Kordelya - 88.5 MHz
• Radyo 35 - 89.0 MHz
• İmbat FM - 90.0 MHz
• Radyo Ege - 92.7 MHz
• Can Radyo - 93.3 MHz
• Batı Radyo - 93.6 MHz
• Radyo İzmir - 94.5 MHz
• Ege FM - 95.4 MHz
• Romantik Türk - 103.4 MHz
• Kordon FM - 96.5 MHz
• Radyo Pause - 107.9 MHz
• Yıldız FM - 105.3 MHz
• Buca FM - 101.8 MHz
• Radyo Ege Kampüs - 100.8 MHz
• İmbat Slow - 107.6 MHz
• İmbat Haber - 94.2 MHz
• Aktif FM - 91.7 MHz
• Radyo Sahil - 95.0 MHz
• Bergama Best FM - 97.8 MHz
• Bergama Süper FM - 95.6 MHz
• Radyo Dijital - 89.3 MHz
• Radyo Çağrı - 97.5 MHz
• Radyo Remix - 90.0 MHz (Ödemiş)

Ulusal gazeteler

• Yeni Asır

Yerel gazeteler

• Ege Telgraf
• Ekonomik Çözüm
• Gözlem
• Haber Ekspres
• Selçuk Haber
• Ticaret
• Yenigün
• İz Gazete
• 9 Eylül
• Küçük Menderes
• Büyük Tire
• Ege
• Ege Olay
• İlkses
• Torbalı Ege
• Büyük Torbalı
• Ege'de Yedigün
• Yeni Bakış
• Yeni İzmir
• Aliağa Ekspres
• Bakırçay Postası
• Yeni Kiraz
• Ödemiş Kent

Altyapı

Sağlık

İzmir'de yirmi bir tane devlet hastanesi mevcuttur. Bayraklı'da 780 milyon euro bedelle İzmir Bayraklı Şehir Hastanesi yapımı tamamlanmıştır.

Ulaşım

Ana maddeler: İzmir'de ulaşım ve İzmir'de toplu taşıma

İzmir'e kara, hava, deniz ve demir yolu ile ulaşılabilir. Kara yolu ile Türkiye'nin her yerinden otobüs ile ulaşılabilir. Hava yolu ile Adnan Menderes Havalimanı'ndan Türkiye'nin ve dünyanın birçok noktasına uçak seferleri vardır. Demiryolu ile Basmane'den Tire, Ödemiş, Aydın, Nazilli, Denizli, Balıkesir, Bandırma, Uşak, Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Burdur, Isparta, Eskişehir, Konya ve Ankara'ya gün içerisinde karşılıklı tren seferleri vardır.

Kent içi toplu ulaşım İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yetki ve sorumluluğundadır. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs-vapur-metroda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen İzmirim Kart adlı elektronik bir kart İzmir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.

İzmir ili karayolu haritası

• Belediye Otobüsleri

Otobüs hizmetleri Büyükşehir Belediyesi bünyesinde olan Eshot Genel Müdürlüğü ve İZULAŞ (İzmir Ulaşım) ek olarak da taşımacılık kooperatiflerini tek çatı altında toplayan İZTAŞIT arasında yapılmaktadır. 2019 yılından itibaren İZTAŞIT projesi devreye girmiş, bünyesindeki araçlarla şu anda sadece Seferihisar, Kiraz, Menemen, Foça, bölgesinde hizmet vermektedir. Bunların yanında öğrenci kartıyla binilen 525 Bornova Metro-Ege Üniversitesi Kampüs güzergâhlarında çalışan otobüslerde vardır.

• Metro

Metro istasyonları: İzmir Metrosu'nun M1 hattında; Fahrettin Altay, Poligon, Göztepe, Hatay, İzmirspor, Üçyol, Konak, Çankaya, Basmane, Hilal, Halkapınar, Stadyum, Sanayi, Bölge, Bornova, Ege Üniversitesi ve Evka 3 olmak üzere toplam 17 istasyon bulunmaktadır.

Sefer sıklığı: 06.00 - 00.20 saatleri arasında hizmet veren metronun ortalama 7,5 dakika olan sefer aralığı, yoğun saatlerde "4 dakikada bire" inmektedir. Metro ile en uzun hat olan Fahrettin Altay'dan Evka 3’e 30 dakikada ulaşılmaktadır.

Metro aktarma istasyonları: Bornova ve Üçyol aktarma istasyonlarından otobüs, Halkapınar istasyonunda hem otobüs hem de banliyö (İZBAN), Konak İstasyonu'nda ise hem otobüs hem de vapur bağlantısı vardır. Ayrıca 2013 yılında Hilal İstasyonu'ndan da İZBAN aktarmasına olanak sağlayacak düzenleme tamamlanmıştır.

Aliağa-Tepeköy arasında sefer yapan İZBAN treni

Fahrettin Altay-Halkapınar arasında sefer yapan bir ESHOT otobüsü

Alsancak Garı. 1858'de Punta Garı adıyla hizmete giren gar, Kemer Tren İstasyonu'ndan sonra ülkenin en eski ikinci tren istasyonudur.

Körfez'de işleyen vapurlar.

• Banliyö

İzmir'de banliyö sistemi İZBAN A.Ş tarafından yürütülmektedir. Banliyö hattı Aliağa-Selçuk arasında kuzey-merkez-güney yönünde konuşlanmıştır. Hattın toplam uzunluğu 136 km.dir. Banliyö sistemi içerisinde 41 adet modern istasyon ve metro standardında trenlerle taşımacılık yapılmaktadır. Kuzey hattı sırasıyla; Aliağa, Biçerova, Hatundere. Merkez Hattı ise Menemen, Egekent 2, Ulukent, Egekent, Ata Sanayi, Çiğli, Mavişehir, Şemikler, Demirköprü, Nergiz, Karşıyaka, Alaybey, Naldöken, Turan, Bayraklı, Salhane, Halkapınar, Alsancak, Hilal, Kemer, Şirinyer, Koşu, İnkılap, Semt Garajı, Esbaş, Gaziemir, Sarnıç, Adnan Menderes Havalimanı, Cumaovası. Güney Hattı; Develi, Tekeli, Pancar, Kuşçuburun, Torbalı, Tepeköy, Sağlık, Belevi, Selçuk istasyonlarından oluşur. Hat üzerinde 15 aktarma merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Halkapınar ve Hilal istasyonundan İzmir Metrosuna aktarma yapılabilir.

30 Ağustos 2010 tarihinde Cumaovası-Alsancak-Halkapınar hattı, 5 Aralık 2010 tarihinde Çiğli-Cumaovası hattı, 30 Ocak 2011 tarihinde Aliağa-Cumaovası hattı, 6 Şubat 2016 tarihinde Cumaovası-Tepeköy hattı ve 9 Eylül 2017 tarihinde ise Tepeköy-Selçuk hattı hizmete girdi.

• Tramvay

Çiğli, Karşıyaka ve Konak'ta hizmet veren Tramİzmir hatları 2017, 2018 ve 2024 yıllarında hizmete girdi.

• Vapurlar ve İskeleler

Yolcu vapuru seferleri: "Toplu ulaşımda bütünlük" amacıyla körfez vapurlarının sayısı ve sefer sıklığı arttırılmış, ulaşımda kolaylık ve rahatlık sağlanmıştır. Karşıyaka ve Bostanlı ile Konak arasındaki sefer aralığı 20 dakikaya indirilmiş ve iskeleler yeniden düzenlenmiştir. Alsancak, Bostanlı, Göztepe, Güzelbahçe, Karşıyaka, Karantina, Konak, Pasaport ve Üçkuyular olmak üzere 9 iskeleden sefer yapılmaktadır.

Araba vapuru seferleri: Üçkuyular ve Bostanlı iskeleleri arasında sürekli sefer yapan araba vapurları ile şehir içi trafiğine girmeden 25 dakikada ulaşım sağlanmaktadır.Bostanlı’dan ilk sefer, hafta içi ve Cumartesi günleri 07.20’de, Pazar günü 10.00’da; son sefer ise her gün 22.40’dadır. Üçkuyular’dan hafta içi ve Cumartesi 7.20’de, Pazar günleri 10.00’da başlayan seferler 23.20’ye kadar sürmektedir. Üçkuyular ve Bostanlı iskelelerindeki aktarma istasyonlarına otobüslerle kolaylıkla ulaşılmaktadır. Ek seferler konularak Buca heykel ile Bornova Ege Üniversitesi arası sabah 07.00 ile 10.00 akşam 17.00 ile 19.00 arasıdır.

• Gece yarısından sabaha kadar ulaşım hizmeti (Baykuş Seferleri)

24 saat çalışan otobüs hatları koyularak gece yarısından sonra toplu taşım araçları ile ulaşım olanağı sağlanmıştır. Buna göre; Otobüsler Konak’ta Bahri Baba otobüs durağından (Varyant başlangıcı) hareket eder;

910 - Gaziemir-Konak (Gaziemir, Karabağlar, Üçyol, Varyant, Konak)

920 - Çiğli-Konak (Çiğli, Anadolu Caddesi, Serinkuyu, Girne, Altınyol, Konak)

930 - Bornova-Konak (Bornova, Manavkuyu, Yenikent, Liman, Lozan, Montrö, Konak)

940 - Buca-Konak (Buca Adatepe Mah., Buca Üçkuyular, Buca Devlet Hastanesi, Dokuz Eylül Eğitim Fak., Buca Heykel, Menderes Caddesi, Şirinyer, Eşrefpaşa, Varyant, İkiçeşmelik, Konak)

950 - Narlıdere-Konak (Narlıdere, Ata Cad., F.Altay, İnönü Cad., Konak)

Bu otobüsler ilk servislerine Karşıyaka ve Çiğli’den karşılıklı olarak 00.55’te başlarlar ve 1 saat ara ile 05.55’e kadar devam eder.

Vapurlar ise gece son seferlerini, Konak’tan 01.00, Alsancak’tan 01.15, Karşıyaka’dan 00.30’da hareket ederek yapmaktadırlar.

• İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali 1998 yılından bu yana Işıkkent'teki yeni yerinde hizmet vermektedir. İzmir'in ilk şehirler arası otobüs garajı bugünkü 9 Eylül Meydanı yanındaki Dünya Ticaret Merkezi inşaat alanının olduğu yerdir. Zamanla bu otobüs garajı yetersiz kalınca Halkapınar’da Yeni Garaj adı altında otobüs garajı hizmet vermeye başlamıştır. Gelişen İzmir ile paralel Halkapınar'ın şehir içi trafiğinde olması ve artan sefer sayıları göz önüne alınarak Işıkkent’teki yeni yerine geçmiştir. Türkiye'nin dört bir yanından otobüs seferleri vardır.
• Demiryolu ile Basmane Garı'ndan anahat ve bölgesel, Alsancak Garı'ndan ise banliyö tren seferleri düzenlenir.

Ayrıca bakınız

• 2024 İzmir orman yangınları

Dış bağlantılar

• T.C. İzmir Valiliği