İçeriğe atla

Bornova

Koordinatlar: 38°28′11″K 27°13′16″D / 38.46972°K 27.22111°D / 38.46972; 27.22111
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Metro istasyonu için Bornova (İzmir Metrosu) sayfasına bakınız.
Bornova
İlçe
İzmir'deki konumu
İzmir'deki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlİzmir
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamFatih Genel[1]
 • Belediye başkanıÖmer Eşki (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam220 km²
Rakım50 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam445.232
 • Kır
-
 • Şehir
446.927
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu35000
İl alan kodu0232
İl plaka kodu35

Bornova, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Buca, batısında Konak ve Bayraklı, kuzeybatısında Karşıyaka ve Menemen ilçeleri, kuzeyinde Manisa ili bulunmaktadır.

Yamanlar Dağı'nın eteğinde, 38 derece kuzey enlem ve 27 derece doğu boylamı üzerinde yer alır. İzmir kent merkezinin 8 km kuzeydoğusunda, İzmir Körfezi'nden 3 km doğudadır. Belediye teşkilatı 1882 yılında kurulmuş, 1957 yılında ilçe hâline gelmiştir. Yüzölçümü 220 km²'dir.

Ege Üniversitesi'nin ana kampüsü ve üniversite ile aynı adı taşıyan, Türkiye'nin en büyük hastanelerinden biri olan Ege Üniversitesi Hastanesi bu ilçede bulunmaktadır. Ayrıca Yaşar Üniversitesi'nin Selçuk Yaşar Yerleşkesi de Bornova Ağaçlıyol mevkiindedir.

İki büyük askerî birliğin yanı sıra, İzmir-İstanbul, İzmir-Ankara, İzmir-Aydın ve İzmir-Çanakkale karayolu ağlarının merkezinde bulunması, 2000 yılında metronun Bornova'ya uzanması ve İzmir Otogarı'nın ilçe içinde konuşlandırılmış olması ve Bornova-Kavaklıdere-Işıkkent üçgeninin sanayi bölgesi olarak saptanması ve 4 sanayi sitesinin yerleşim alanı içinde bulunması, Bornova'nın gelişimine bugün ve gelecekte etki yapacak unsurların başında gelmektedir. Kavaklıdere, Çiçekli, Kayadibi ve diğer semtleriyle İzmir'in akciğeri konumunu sürdürmektedir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bornova'nın ünlü yapılarından tarihî Peterson Köşkü

İsmi Osmanlı kayıtlarında Birunabad olarak geçmiş ise de, Farsça "dış, harici" anlamına gelen "birun" kelimesinin, genellikle yer isimlerinde bir özel isimle birlikte kullanılan "-abad" takısı (İslamabad, Haydarabad gibi) ile pek uyuşmaması, Birunabad'ın başka bir ismin tahrif edilmiş veya uyarlanmış şekli olabileceğini düşündürmektedir. İsmin başlangıçta "Burunova" şeklinde geçtiği de öne sürülmüştür. Bornova Osmanlı devrinin sonlarına kadar bir Hristiyan yerleşimi olarak kaldı. Evliya Çelebi Seyhatnamesinde İzmir'e geldiğinde Bornova'dan da bahseder; "Ama Burun-âbâd bunlardan mahsullü, sümüklü, murdar, mebrum kazadır, zira cümle halkı uğursuz Rum'dur."[4]

Bornova'nın çekirdeği bugün Erzene mahallesi diye anılan mahallenin Hükûmet Konağı'nın arkasında kalan ve eski adı Havuzbaşı olan kısmıdır. Tarihi 1800'lere varan iki katlı ve bahçeli Rum evlerine hâlâ rastlanabilen (ve çoğu yenileme ve yeniden değerlendirilmeye muhtaç) Erzene, 1924 Nüfus Mübadelesi'nden sonra, önce Kavalalılar ve Giritlilerce iskan edilmiş, 1950 sonrasında da Yugoslavya göçmenlerini barındırmıştır. Ayrıca Erzene'nin yanıbaşında başlangıcından beri bir Roman mahallesi bulunmuştur. Kavalalılar, o dönemde tarım arazisi olan Bornova ovasında tütüncülükle, Giritliler sebze meyvecilikle, Yugoslavyalılar ise bölgedeki mensucat fabrikalarında işçilik yaparak Türkiye ekonomisine ilk adımlarını atmışlardır.

Bornova, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ve özellikle 1865'te Halkapınar çıkışlı bir demiryolu hattının buraya uzatılmasıyla, İzmir'in zengin Levanten ailelerinin tercih ettiği bir yerleşim mekanı olmuştur. İzmir merkezinden daha ferah ve serin havası ve 1980'li yıllara kadar İzmir ile arasında varlığını sürdüren mandalina bahçelerinin nezih ortamı, İngiliz konsolosluğu rezidansının ve çoğu İngiliz kökenli pek çok ailenin muhteşem konaklarının Bornova'da inşa edilmesi sonucunu doğurmuştur (İtalyan ve Fransız kökenli Levantenler daha ziyade Buca'yı tercih etmişlerdir).

Bornova'da Bornova Futbolcu Heykeli Türkiye'de ilk futbol oynanan yerde bulunur.
Türkiye'de ilk futbol oyunu 1877 yılında burada oynanmıştır yazılmıştır.
Türkiye'de ilk futbol takımı Football Club Smyrna (İzmir Futbol Kulübü) Bornova'daki anıtı

Anekdotik bazda, Türkiye'deki ilk futbol maçı 1890 yılında İzmir'e gelen İngiliz denizcilerle İzmirli gençler arasında Bornova'da, ülkemizdeki ilk atletizm yarışmaları da 1895'te yine Bornova'da gerçekleşmiştir.

Bornova Askeri Gazinosu
Forum Bornova; Ege Bölgesinin ve İzmir'in ilk açık hava alışveriş merkezidir.
Küçükpark'ta duran adam heykeli. Heykeldeki kitapta Atatürk'ün Gençliğe Hitabesi yer alır.[5]

İzmir'in kurtuluş günü olan 9 Eylül 1922'de Türk ordusu İzmir'e Bornova'nın üst kısmındaki Belkahve Geçidi mevkiinden girmiş, Nif'te (Kemalpaşa) gecelediği 8 Eylül akşamının gecesinde muzaffer orduların komutanı Mustafa Kemal Paşa, Belkahve'ye çıkıldığında ayakların altında bütünüyle uzanan İzmir'i ilk kez buradan görmüştür.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bornova'nın yüzölçümü 220 km2'dir.[2] İlçenin doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Buca, batısında Konak ve Bayraklı, kuzeybatısında Karşıyaka ve Menemen ilçeleri, kuzeyinde Manisa ilinin Yunusemre ilçesi bulunmaktadır.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1960[6] 52.019 25.015 27.004
1965[7] 70.261 30.445 39.816
1970[8] 89.321 33.273 56.048
1975[9] 120.487 45.096 75.391
1980[10] 160.113 60.397 99.716
1985[11] 204.669 200.603 4.066
1990[12] 278.300 272.860 5.440
2000[13] 396.770 391.128 5.642
2007[14] 476.153 470.211 5.942
2008[15][a] 399.023 392.631 6.392
2009[16] 409.009 402.453 6.556
2010[17] 419.070 412.275 6.795
2011[18] 418.837 411.910 6.927
2012[19] 423.063 416.007 7.056
2013[20] 426.490 426.490 veri yok
2014[21] 431.149 431.149 veri yok
2015[22] 435.162 435.162 veri yok
2016[22] 438.549 438.549 veri yok
2017[22] 442.839 442.839 veri yok
2018[22] 445.232 445.232 veri yok
2019[22] 450.992 450.992 veri yok
2020[22] 446.927 446.927 veri yok
2021[22] 452.867 452.867 veri yok
2022[22] 454.470 454.470 veri yok
2023[22] 447.553 447.553 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçedeki spor tesisleri arasında Bornova Aziz Kocaoğlu Stadyumu, Buz Sporları Salonu ve Ülkü Park bulunur.

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar Belediye Başkanı Parti Oy oranı (%)
2024 Ömer Eşki Cumhuriyet Halk Partisi 49,66
2019 Mustafa İduğ Cumhuriyet Halk Partisi 57,56
2014 Olgun Atila Cumhuriyet Halk Partisi 49,70
2009 Kamil Okyay Sındır Cumhuriyet Halk Partisi 48,83
2004 Süleyman Sırrı Aydoğan Cumhuriyet Halk Partisi Meclis oylaması ile seçildi[23]
2004 Aziz Kocaoğlu Cumhuriyet Halk Partisi 33,70
1999 Cengiz Bulut Demokratik Sol Parti 46,01
1994 Aysel Bayraktar Demokratik Sol Parti 22,35
1989 Ali Sözer Sosyaldemokrat Halkçı Parti 45,58
1984 Cengiz Bulut Anavatan Partisi 34,79
1977 Süleyman Sırrı Aydoğan Cumhuriyet Halk Partisi 51,13
  • İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ahmet Piriştina'nın 2004 Haziran ayında ani ölümü üzerine, Meclis oylaması yapılarak yine aynı yıl Bornova Belediye Başkanlığı yapan Aziz Kocaoğlu İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığına getirildi.[24] Bornova Belediye Başkanlığına ise Bornova Belediye Meclis üyeleri oylaması ile CHP'li isim Süleyman Sırrı Aydoğan seçildi.[23]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ege Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi'ne ev sahipliği yapan ilçede, aralarında Bornova Anadolu Lisesi, İzmir Fen Lisesi, Suphi Koyuncuoğlu Anadolu Lisesi, Yunus Emre Anadolu Lisesi, Cem Bakioğlu Anadolu Lisesi, Kars Halil Atilla İlkokulu, 9 Eylül İlkokulu, Özel Ege Lisesi ve Mazhar Zorlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi'nin de olduğu ortaöğretim kurumları hizmet vermektedir.

İlçede, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 37 anaokulu, 43 ilkokul, 35 ortaokul, 26 lise, 1 rehberlik ve araştırma merkezi, 2 mesleki eğitim merkezi ve 1 tane halk eğitim merkezi bulunmaktadır.[25]

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nin gelişmesi, Ege ve yurt çapında ün kazanması da Bornova'yı bir çekim merkezi haline getiren bir başka etkendir.

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

İzmir Çevre Yolu ve İzmir-Gebze Otoyolu ilçeden geçmektedir. İlçede İzmir Metrosunun altı istasyonu mevcuttur. İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali de ilçede yer almaktadır. İlçede dört Bisim istasyonu bulunmaktadır.[26]

Kültür Varlıkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana yapılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi
Bornova Kültür ve Sanat Merkezi
Sarı Köşk (Eski Ziraat Mektebi)
Levanten evi[27]

Hanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çarşı Han[32]
  • Ağa Mustafa Bey (Rıza Bey ) İş Hanı[33]

Tarihi Camiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kiliseler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinagoglar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Algranti Sinagogu
  • Levi Sinagogu

Anıtlar ve Heykeller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ege Üniversitesi Hastanesi Atatürk Heykeli
Bornova Dokuz Eylül Şehitliği (1922)
Bornova Kadın ve Yaşam Anıt Parkı Anıtı

Kardeş kentler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Türkiye'deki şehirlerin kardeş şehirleri listesi

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bazı mahalleler Bayraklı ilçesine bağlandığından nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2020. 
  2. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  4. ^ Seyit Ali Kahraman. "1. Cilt". Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine. Yapı Kredi Yayınları. s. 99. 
  5. ^ "Küçükpark'ta duran adam heykeli". Bornova Belediyesi. 
  6. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  7. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  20. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  21. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015. 
  22. ^ a b c d e f g h i
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Bornova Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "İzmir Bornova Nüfusu". nufusune.com. 
  23. ^ a b "Bornova'nın yeni belediye başkanı Sırrı Aydoğan". CNN Türk. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  24. ^ "İzmir'in yeni başkanı Aziz Kocaoğlu". arsiv.ntv.com.tr. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  25. ^ "Okullar ve Diğer Kurumlar". www.meb.gov.tr. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2024. 
  26. ^ "İstasyonlar". Bisim. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  27. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024. 
  28. ^ A.Ş, ÜNİBEL. "Belhomme (Wolf) Köşkü (Atatürk Kitaplığı)". www.visitizmir.org. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  29. ^ A.Ş, ÜNİBEL. "İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi". www.visitizmir.org. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  30. ^ A.Ş, ÜNİBEL. "Bornova Belediyesi Bornova Kent Arşivi ve Müzesi Dramalılar Köşkü". www.visitizmir.org. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  31. ^ "Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi". etnografyamuzesi.ege.edu.tr. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  32. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  33. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  34. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  35. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  36. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 14 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  37. ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  38. ^ a b c d e f "İzmir'in 5 kıtada 130 kardeşi var". Yeni Asır. 12 Aralık 2014. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018. 
Genel

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Bornova ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Karşıyaka, Menemen Yunusemre (Manisa)
 
Bayraklı Kuzey Kemalpaşa
Batı   Bornova    Doğu
Güney
Konak Buca
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bornova&oldid=34161076" sayfasından alınmıştır