Łużna

Łużna
	wieś
	; Łużna, widok z północnej strony.
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Łużna
Liczba ludności (2021)	3254
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-322
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0449800
	Położenie na mapie gminy Łużna Łużna
	Położenie na mapie Polski Łużna
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Łużna
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Łużna
	49°42′43″N 21°03′13″E/49,711944 21,053611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łużna – wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim. Miejscowość, leżąca w dolinie Łużnianki, jest siedzibą gminy Łużna oraz parafii św. Marcina Biskupa. Przez Łużną przebiega droga wojewódzka nr 977.

W roku 2021 we wsi mieszkało 3254 osób, z czego 50.1% stanowiły kobiety, a 49.9%- mężczyźni.^[3]

Historia

Wacław Potocki

Właścicielem Łużnej był Wacław Potocki. Pierwotnie był arianinem, a po przejściu na katolicyzm zezwolił na wznowienie działalności parafii katolickiej oraz oddał jej kościół, który przez pewien okres był zborem braci polskich. Tu powstało wiele z jego dzieł. 9 lipca 1696 zmarł w ukochanej Łużnej.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku podaje, że Łużna dzieliła się na Dolną i Górną. Samą wieś opisuje następująco: Ta ludna wieś (...) w okolicy podgórskiej (...) urozmaiconej niewielkiemi lasami i przerżniętej licznemi potokami, liczy 2194 mk (mieszkańców) (...) Dla rozległości zabudowań noszą części wsi osobne nazwy (...) (pisownia oryginalna). Istniały wtedy w Łużnej: parafia rzymskokatolicka, kościół parafialny, szkoła ludowa i karczma na Podlesiu. Autor wspomina również o warunkach rolnych wsi zauważając, że gleba jest średnio urodzajna, a lasy przeważnie jodłowe. W tym okresie duża część miejscowości należała do Juliana Skrzyńskiego, do którego należało łącznie 1555 morgów ziemi (na 3422 morgów).

Bitwa o wzgórze Pustki

Na terenie Łużnej odbyła się część Operacji Gorlickiej – Bitwa o wzgórze Pustki. Na Pustkach znajdowały się okopy rosyjskie. Ukryte w lesie przetrwały ogień artyleryjski i pozwoliły armii rosyjskiej stawić opór. Wojska austro-węgierskie i niemieckie zdobyły wzgórze, lecz poniosły duże straty w ludziach. W wyniku walk wieś została zniszczona.

Spis powszechny z 1921

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 września 1921 w Łużnej mieszkało 2298 osób (1045 mężczyzn i 1253 kobiet). 2297 osób deklarowało narodowość polską, a 1 narodowość inną niż 4 główne narodowości^[a]. 2252 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 7 greckokatolickiego, 1 innego chrześcijańskiego^[b] i 38 mojżeszowego. W Łużnej było wówczas 438 budynków mieszkalnych i 9 innych zamieszkałych budynków^[4].

Przynależność państwowa i administracyjna

Łużna należała:^[5]

XIV w^[c] – 1772 I Rzeczpospolita, województwo krakowskie, powiat biecki^[6]
1772–1918 Monarchia Habsburgów (do 1867) Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii:
- 1773–1782 cyrkuł pilzneński, dystrykt Biecz (do 1777 lub 1782)
- 1782–1854 cyrkuł jasielski
- 1854–1918 powiat jasielski, następnie gorlicki
od 1918 Polska:
- 1920–1945 województwo krakowskie, powiat gorlicki^[d]
- 1945–1975 województwo rzeszowskie, powiat gorlicki (w latach 1954–1972 wieś była siedzibą gromady Łużna)
- 1975–1998 województwo nowosądeckie
- od 1999 województwo małopolskie, powiat gorlicki

Kościół św. Marcina
Odbudowana kaplica na cmentarzu wojennym nr 123
Cmentarz wojenny nr 120

Turystyka

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[7]

kościół parafialny pw. św. Marcina
cmentarz wojenny nr 120 z czasów I wojny światowej
cmentarz wojenny nr 122 z czasów I wojny światowej
cmentarz wojenny nr 123 z czasów I wojny światowej – największy pod względem zajmowanej powierzchni cmentarz wojenny z I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Na cmentarzu znajduje się drewniana kaplica z oryginalną architekturą góralską nawiązującą do stylu starosłowiańskiego. Od 2016 roku cmentarz posiada znak dziedzictwa europejskiego^[8].

Inne:

historyczne centrum wsi Łużna objęte jest strefą ochrony jako teren zabytkowych zespołów i obiektów kulturowych
pomniki na nagrobkach na cmentarzu parafialnym

Szlaki piesze

od szosy Gorlice – Tarnów do cmentarzy nr 122 i 123 na wzgórzu Pustki (szlak cmentarny)

Wydarzenia

W Łużnej corocznie od 2010 roku odbywa się impreza w formie pikniku naukowego z oprawą artystyczną pod nazwą Pogórzańskie Atrakcje Naukowe^[9]. Odbywa się ona we wrześniu w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Łużnej i na stadionie sportowym w centrum miejscowości. Patronat nad wydarzeniem objął wójt Gminy Łużna oraz rektorzy krakowskich uczelni publicznych. Od 2012 partnerem przedsięwzięcia jest Województwo Małopolskie.

Organizacje

Organizacje państwowe

W Łużnej siedzibę ma leśnictwo Łużna, należące do nadleśnictwa Gorlice. Leśnictwo Łużna zarządza lasami państwowymi w gminach Łużna i Moszczenica oraz w części gminy wiejskiej Gorlice i miasta Gorlice (na zachód od drogi krajowej nr 28 z wyłączeniem Szymbarku; w tym w Gorlicach granicę stanowi droga w jej starym przebiegu, przed oddaniem do użytku obwodnicy)^[10].

Organizacje społeczne

W Łużnej założono pierwszy na terenie powiatu gorlickiego i ówczesnego województwa rzeszowskiego (do którego wtedy administracyjnie należała Łużna) Klub Honorowych Dawców Krwi „Fratres”, istniejący do dziś^[11].

W Łużnej działa klub sportowy LKS Łużna, którego piłkarze występują obecnie w lidzie okręgowej (grupa Nowy Sącz)^[12]. W klubie istnieje również sekcja podnoszenia ciężarów.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Łużna^[13]^[14]
części wsi	Blich, Bołdówki, Dół, Górki, Granice, Krzysztosiówki, Lisiaki, Łąki, Podbrzezie, Poddaństwo, Pogwizdów, Podlesie, Pola, Pustki, Strzylawki, Wesołów, Wyszanka, Zaborówka, Zadziele

Osoby związane z miejscowością

Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Łużną.

Wacław Potocki – podczaszy krakowski (1678–1685), jeden z głównych twórców barokowych w Polsce, właściciel Łużnej
Edward Wójcikiewicz (1888–1958), porucznik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari

Zobacz też

Pustki

Uwagi

↑ 4 główne narodowości podane w Skorowidzu to polska, rusińska, niemiecka i żydowska.
↑ Innego niż katolickie i ewangelickie.
↑ Tj. od momentu powstania.
↑ W latach 1939–1945 de facto Generalne Gubernatorstwo, dystrykt krakowski, powiat jasielski.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74257
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Wieś Łużna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-08-03] (pol.).
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. Tom XII. Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 13.
↑ Dzieje Polski. Atlas ilustrowany. redakcja: dr Witold Sienkiewicz, Elżbieta Olczak.
↑ Instytut Historii PAN: Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008. ISBN 978-83-7543-071-4.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
↑ zde.luzna.pl.
↑ Strona Główna.
↑ Mapa interaktywna. Bank Danych o Lasach. [dostęp 2019-11-15]. (pol.).
↑ Strona Główna Stowarzyszenia.
↑ Ludowy Klub Sportowy Łużna. 90 minut. [dostęp 2018-10-08]. (pol.).
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

Linki zewnętrzne

Jan Klimek: Łużna i jej spółdzielczość (1938) w bibliotece Polona

[uwaga2-4] 4 główne narodowości podane w Skorowidzu to polska, rusińska, niemiecka i żydowska.

[uwaga3-5] Innego niż katolickie i ewangelickie.

[uwaga1-8] Tj. od momentu powstania.

[uwaga4-10] W latach 1939–1945 de facto Generalne Gubernatorstwo, dystrykt krakowski, powiat jasielski.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74257

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Wieś Łużna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-08-03] (pol.).

[6] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. Tom XII. Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 13.

[7] Dzieje Polski. Atlas ilustrowany. redakcja: dr Witold Sienkiewicz, Elżbieta Olczak.

[9] Instytut Historii PAN: Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008. ISBN 978-83-7543-071-4.

[11] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[12] zde.luzna.pl.

[13] Strona Główna.

[14] Mapa interaktywna. Bank Danych o Lasach. [dostęp 2019-11-15]. (pol.).

[15] Strona Główna Stowarzyszenia.

[16] Ludowy Klub Sportowy Łużna. 90 minut. [dostęp 2018-10-08]. (pol.).

[Dz.U._29/2013-17] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-18] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[2]

[1]

[3]

[a]

[b]

[4]

[5]

[c]

[6]

[d]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]