Ош

Ош

Еджыд ош

Ошъяс паськалӧм

Пещераын олысь ош

Ош (латин Ursidae, рочӧн медведь) — тайӧ вына вӧрса пемӧс. Пемӧслӧн латин ним — Ursidae.

Оласног да паськалӧм

Пармаын олӧ сӧмын ӧти сикас ош — руд ош (рочӧн «бурый медведь»). Тушаыс сылӧн кыз яя да ыджыд, кузьтаыс кык метр кымын, сьӧктаыс 250 килограмм, а медся гырысьясыслӧн овлӧ тонна джынйӧдз. Юрыс паськыд, синмыс ичӧтик, голяыс дженьыд да кыз. Кокыс вит чуня, гырысь гыжъяса. Бӧжыс дженьыд да тшӧкыд лёзь гӧн пытшсьыс оз и тыдав. Укшаль пертаса вывтырыс кыпалысь шошаа да увлань копыртӧм юра, льӧбйыс кокни вӧраса. Оланінсӧ бӧрйӧ лыска пуяса пемыд вӧръясысь, кыті визувтӧны шоръяс да ёльяс. Радейтӧ сук да улис туруна вӧрпытшса эрдъяс. Тапикасьӧ-ветлӧдлӧ надзӧникӧн, тэрмасьтӧг да ньӧти шытӧг. Повзьӧмвывсьыс чеччалігтыр пышйӧ, бӧр кокъяссӧ водзӧ шыблалӧмӧн. Бура уялӧ да кокньыда кавшасьӧ пу вылӧ. Эмӧсь кӧ ошъяс, пыр и казялан налысь ветланінсӧ: чашйӧм сісь мыръяс серти, путкылялӧм пӧрӧм пуяс да колодаяс серти, пузувтӧм кодзувкоткаръяс серти, кӧмтӧм мортлӧн кодь кок туйясыс серти.

Вотӧстӧм тшыг гожӧмъясӧ ошлӧн оз чӧжсьы колана мында госыс, сы вӧсна сійӧ оз вермы унмовськӧдчыны да тӧвбыд шӧйтӧ вӧрӧд. А тшӧг ошъяс пырӧны гуӧ лым усьӧм водзвылын. Поздысьӧны вужля берд гуранӧ либӧ сулалысь гырысь пуяс улӧ. Гу пыдӧсас вольсалӧны небыд лыска вожъяс, кос турун. Узьӧмсьыс палялӧны да гусьыс петӧны рака тӧлысь помын либӧ сёрӧнджык. Кӧлысьыс ошъяслӧн овлывлӧ кӧч тӧлысьын, Семен лун гӧгӧрын. Чуалігас некымын ай вӧтлысьӧ ӧти энь бӧрся. Найӧ чорыда тышкасьӧны, вермысьыслы и вичмӧ пӧлыс. Нӧбасян кадыс ошлӧн кыссьӧ сизим тӧлысь чӧж. Вайсьӧ гуын тӧвйигас, урасьӧм либӧ рака тӧлысьӧ. Кызвыныслӧн чужӧ кык пи. Ошпиян быдмӧны ньӧжйӧ, мамыс нёньӧдӧ найӧс квайт тӧлысь чӧж. Батьыс оз тӧждысь котырыс вӧсна, тӧвйӧ торйӧн, аслас гуын. Пияныс оз эновтны мамсӧ куим арӧсӧдз, тырвыйӧ верстяммӧны 10–20 арӧс тыригӧн. Видзан ошъяс пиысь пӧ кодсюрӧ овлывлӧма 47 арӧсӧдз. Ош — видзчысьысь, сюсь пеля да ныриса вӧрпа, ылысянь кылӧ мортӧс да оз лӧсьӧдчы сылы паныд. Пияна ошкӧд ӧти туй вылӧ веськалігӧн мамыс сувтӧ бӧр кок вылас да равзӧмӧн зільӧ повзьӧдны-вӧтлыны кортӧм «гӧсьтӧс».

Ошкӧс кыйны позьӧ сӧмын лицензия серти. Вылӧ донъявсьӧны сылӧн яйыс да куыс, зэв колана пытшкӧс госыс, сӧптыс.

Сёян

Ош абу писка пемӧс, пӧткӧдчӧ веж турунӧн, гумъя быдмӧгъяслӧн коръясӧн, юмов вужъясӧн. Радейтӧ чӧсмасьны лёльӧясӧн да кодзувкотъясӧн, мазі позъясысь перъялӧм маӧн, чериӧн. Сёйлывлӧ и кулӧм пемӧсъясӧс. Арланьыс, кор воӧ-кисьмӧ зӧр, «гӧститны» волывлӧ ыбъяс вылӧ. Вӧрын кӧ нуръясянторйыс абу тырмымӧн, ошъяс уськӧдчывлӧны гортса пода вылӧ, джагӧдӧны вӧвъясӧс, мӧсъясӧс.

Рӧдвуж кывъясын

«Ош» кыв абу зэв важся, миянысь ӧтдор сійӧн вӧдитчӧны нӧшта перым да язьва комияс, мукӧд рӧдвуж войтырлӧн асланыс нимъяс: удмуртъяс шуӧны «гондырӧн», суомияслӧн сійӧ «karhu», эрзя-мокшалӧн — «овто», марияслӧн — «маска».

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.