Jump to content

Ժորժ Շարպակ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ժորժ Շարպակ
ֆր.՝ Hersz Georges Charpak[1]
Ծնվել էօգոստոսի 1, 1924(1924-08-01)[2][3][4][…]
Դուբրովիցա, Սարնիի պովյետ, Պոլեսիեի վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն[5]
Մահացել էսեպտեմբերի 29, 2010(2010-09-29)[2][6][7][…] (86 տարեկան)
Փարիզի 5-րդ շրջան, Փարիզ[1]
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա և  Լեհաստան
Մասնագիտությունֆիզիկոս, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և հետազոտող
Հաստատություն(ներ)CERN[8][5] և Գիտական հետազոտությունների ազգային կենտրոն
Գործունեության ոլորտտարրական մասնիկների ֆիզիկա
ԱնդամակցությունՖրանսիական գիտությունների ակադեմիա[9], ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[10], Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Ազգային բժշկական ակադեմիա
Ալմա մատերՍենտ-Լուիսի լիցեյ, Փարիզի լեռնահանքային բարձրագույն դպրոց, École de Physique des Houches? և Փարիզի համալսարան
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան[8] (1955) և բակալավրիատ (1941)
Տիրապետում է լեզուներինֆրանսերեն[5]
Եղել է գիտական ղեկավարPhilippe Coulon?[11]
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Dominique Vidal?
Երեխա(ներ)Nathalie Charpak?
 Georges Charpak Վիքիպահեստում

Ժորժ Շարպակ (ֆր.՝ Geoges Charpak, ընտանիքում և ծանոթների շրջանում՝ Գրիշա Շարպակ[18], օգոստոսի 1, 1924(1924-08-01)[2][3][4][…], Դուբրովիցա, Սարնիի պովյետ, Պոլեսիեի վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն[5] - սեպտեմբերի 29, 2010(2010-09-29)[2][6][7][…], Փարիզի 5-րդ շրջան, Փարիզ[1])[19], ֆրանսիացի ֆիզիկոս, 1992 թվականի ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր է դարձել «Տարրական մասնիկների դետեկտորների, մասնավորապես՝ բազմալար համաչափ խցիկների գյուտի և մշակման համար»։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ մանկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժորժ Շարպակը (ծնունդով՝ Գրիշա Խարպակ)[20] ծնվել է Դուբրովիցայի Վոլինյան մի բնակավայրում (նախկինում՝ Լեհաստանում, այժմ՝ Ուկրաինայի Ռովնոյի մարզում), հրեաների ընտանիքում։ Երեք տարեկան հասակում նրա ընտանիքը (հայիը՝ Մոթլ Խարպակ, հետագայում՝ Մորիս Շարպակ և մայրը՝ Հանա Շապիրո, հետագայում՝ Աննա Շապիրո)[21][22][23] հեռացել է Լեհաստանից և հաստատվել Հայֆայում (Ենթամանդատային Պաղեստինում, որտեղ նրա հայրը ճանապարհային աշխատանքներում քարտաշ էր)[24][25]։ 1931 թվականին ընտանիքը Լեհաստանով տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ ավելի վաղ հաստատվել էին հոր ազգականները։ Նրա Charpak ազգանունը ֆրանսերեն արտասանությամբ սկսել է հնչել Շարպակ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կեղծված փաստաթղթերով՝Ժորժ Շարպենտյե (Georges Charpentier) անվամբ Ժորժ Շարպակը ծնողների հետ փախել է գերմանական զավթիչներից ազատ Ֆրանսիայի հարավային շրջան[26], որտեղ մասնակցել է Դիմադրության շարժմանը, և 1943 թվականին Վիշի իշխանությունների ռեժիմը նրան բանտարկել է։ 1944 թվականին նա ուղարկվել է Դախաուի նացիստական համակենտրոնացման ճամբար, որտեղ մնացել է մինչև իր ազատագրվելը՝ 1945 թվականը[27]։ 1945 թվականին Մոնպելյեի լիցեյում ուսումն ավարտելուց հետո նա ընդունվել է Ֆրանսիայի ամենահեղինակավոր տեխնիկական կրթական հաստատությունը՝ Փարիզի լեռնամետալուրգիական դպրոց (ֆր.՝ École des Mines)։ Հաջորդ տարի նա հաստատվել է Ֆրանսիայում՝ որպես ֆրանսահպատակ քաղաքացի։

Փարիզի լեռնամետալուրգիական դպրոցն ավարտելուց հետո 1948 թվականին Շապրակը ստացել է լեռնամետալուրգի բակալավրի աստիճան և սկսել է աշխատել Ֆրանսիայի Գիտական հետազոտությունների ազգային կենտրոնում։ 1954 թվականին միջուկային ֆիզիկայի ոլորտում Քոլեջ դե Ֆրանս (ֆր.՝ Collège de France) հաստատությունում, որտեղ նա աշխացել է Ֆրեդերիկ Կյուրիի լաբորատորիայում, ստացել է գիտությունների դոկտորի աստիճան։ 1959 թվականին նա միացել է Ժնևում Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կենտրոնի (ՄՀԵԿ, ֆրանսերեն՝ CERN) հետազոտողների անձնակազմին, իսկ 1984 թվականին միաժամանակ դարձել է Փարիզի Ֆիզիկայի և քիմիայի խորացված ուսումնասիրության դպրոցի պրոֆեսոր։

1985 թվականին Շապրակը դարձել է Ֆրանսիայի Գիտությունների ակադեմիայի անդամ։ 1992 թվականին նրան շնորհվել է Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ՝ «Տարրական մասնիկների դետեկտորների գյուտի և, մասնավորապես՝ բազմալար համաչափ խցիկների գյուտի և ստեղծման համար»։

Շապրակը միջուկային էներգիան խաղաղ նպատակներով օգտագործելու ակտիվ կողմնակիցներից է եղել։ Ստորագրել է 1992 թվականին հրապարակված Նախազգուշացում մարդկությանը (անգլ.՝ World Scientists' Warning to Humanity) մանիֆեստը[28]։ Նա Միջուկային գիտնականների տեղեկագիր (Bulletin of the Scientists) լրագրի հովանավորների խորհրդի անդամ է եղել։

Փոքր եղբայրը՝ Անդրե Շարպակը (ֆր.՝ André Charpak, ծնվ. 1930 ) ֆրանցիացի ռեժիսոր և կինոդերասան է։

Պարգևներ և ճանաչում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Fichier des personnes décédées mirror
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Georges Charpak, Physics Nobel Winner, Dies at 86 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2010. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Encyclopædia Britannica
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Nobelprize.org — Nobel Foundation.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 https://www.lemonde.fr/archives/article/1973/02/12/m-georges-charpak-recoit-te-grand-prix-de-physique-pour-l-annee-1973_2569903_1819218.html
  9. ↑ https://www.lemonde.fr/archives/article/1992/10/16/les-prix-nobel-physique-georges-charpak-france-le-traqueur-de-particules_3893549_1819218.html
  10. ↑ Notable Names Database — 2002.
  11. ↑ Agence bibliographique de l'enseignement supérieur (France) Système universitaire de documentation (ֆր.) — Montpellier: ABES, 2001.
  12. ↑ https://www.lemonde.fr/archives/article/1993/01/02/legion-d-honneur_3925198_1819218.html
  13. ↑ The Nobel Prize in Physics 1992 — Nobel Foundation.
  14. ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
  15. ↑ https://eps-hepp.web.cern.ch/hepp-prize-awards.php
  16. ↑ https://comihistocnrs.hypotheses.org/2706
  17. ↑ https://cavavub.be/nl/eredoctoraten
  18. ↑ «Charpak: «Collégien, mon niveau de physique ne dépassait pas le zéro»». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 23-ին.
  19. ↑ «Скончался лауреат Нобелевской премии по физике Жорж Шарпак» (ռուսերեն). ՌԻԱ Նովոստի. 2010 թ․ սեպտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  20. ↑ Georges Charpak était une particule à très haute énergie
  21. ↑ La vie a fil tendu (автобиография), стр. 16
  22. ↑ «Приборкувач мирного атома». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  23. ↑ Григорій Шарпак — Лауреат Нобелівської премії
  24. ↑ La mort du physicien Georges Charpak (некролог)
  25. ↑ Биографические данные
  26. ↑ Georges Charpak Biography
  27. ↑ Շարպակի ընտանիքի մյուս անդամները տեղահանվել և մահացել են Օսվենցիմում (История семьи Рени Столяр-Шарпак, тёти физика Արխիվացված 2013-04-21 Wayback Machine)
  28. ↑ «World Scientists' Warning To Humanity» (անգլերեն). stanford.edu. 1992 թ․ նոյեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 1998 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 1-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժորժ Շարպակ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժորժ_Շարպակ&oldid=9740126» էջից