Agawa amerykańska

Agawa amerykańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	agawa
Gatunek	agawa amerykańska
	Nazwa systematyczna
	Agave americana L.; Sp. pl. 1:323. 1753
Synonimy
	Agave rasconensis Trel. ex Standl.; Agave zonata Trel.;
	Agave rasconensis Trel. ex Standl.; Agave zonata Trel.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Agawa amerykańska (Agave americana L.) – gatunek roślin zielnych należących do rodziny szparagowatych. Pochodzi z południowo-wschodniego i północnego Meksyku, jest uprawiana i zdziczała w krajach o cieplejszym klimacie (w Afryce, Australii, Nowej Zelandii, Makaronezji i w Europie nad Morzem Śródziemnym)^[3]. W klimacie umiarkowanym uprawiana jako roślina doniczkowa.

Morfologia

Pokrój: Największy gatunek wśród agaw. Tworzy znacznych rozmiarów rozetę liści bezłodygowych.
Łodyga: Krótka i mięsista. W czasie kwitnienia łodyga wydłuża się wynosząc kwiatostan na wysokość do 10 (14) m.

Liście: Zebrane w rozetę liściową. Mięsiste, bardzo sztywne, włókniste, zakończone ostro kolcem. Także wzdłuż krawędzi uzbrojone w kolce. Przystosowane do gromadzenia wody na okres suszy. Pokryte są silnym nalotem woskowym, dlatego są niebieskawo- lub szarozielone (u odmian ozdobnych z podłużnymi, jasnymi pasami). Osiągają długość od 1 do 2,3 m, szerokość 12–30 cm i grubość do 8 cm. Młode liście stojące pionowo, starsze wyginają się w kształcie litery S. Na pędzie kwiatostanowym wykształcają się liście łuskowate.

Kwiaty: Jak inne agawy, także i ten gatunek jest hapaksantem – kwitnie tylko raz w swoim życiu, po czym zamiera. Ze środka rozety liściowej wyrasta podczas kwitnienia pęd zwieńczony kwiatostanem składającym się z tysięcy, żółtawych, 6-krotnych, rurkowatych i pachnących kwiatów. Kwiaty osiągają do 10 cm długości. Po przekwitnięciu z torebek nasiennych wysypują się nasiona i roślina ginie. Oprócz nasion zostaje po niej zwykle kilka lub kilkanaście mniejszych, potomnych rozet, które wcześniej wyrastają u podstawy rośliny.

Owoce: Pękające trzema klapkami, podłużne torebki, z licznymi nasionami.

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Uprawiana na całym świecie, w klimacie chłodniejszym także jako roślina pokojowa.

Roślina lecznicza

Surowiec: Liście, sok. Zawiera witaminy, kwasy organiczne, składniki mineralne, olejek eteryczny, saponiny sterydowe^[5].
Działanie i zastosowanie: Okłady z liści stosowane są jako środek uśmierzający bóle reumatyczne. Natomiast wyciśnięty z nich sok używany jest w leczeniu zatruć pokarmowych; napar z liści w przypadku braku łaknienia, dolegliwościach wątroby, chorobach jelit, płuc, przeziębieniach, grypie^[5]; zaś nalewka alkoholowa to łagodny środek przeczyszczający, stosowany także w niestrawności i wzdęciach, a pomocniczo również w żółtaczce i czerwonce.

Agawa amerykańska to przede wszystkim roślina włóknodajna. Otrzymywane z niej powrozy i sieci są bardzo mocne. Włókna służą również do wyrobu worków, mat, a resztki roślinne wykorzystywane są do produkcji papieru. Pod względem jakości ustępuje sizalowi – włóknom agawy sizalowej.

Inne zastosowania

Kwiatostan zawiera dużo cukrów i witamin. Meksykanie wytwarzają z niego alkohol zwany pulque, który jest ich napojem narodowym. Napój ten wytwarza się jeszcze z kilku innych gatunków agaw.

Zmienność

Podgatunki i odmiany agawy amerykańskiej:

A. americana var. marginata Trel. – liście żółto lub biało obrzeżone. Popularna w uprawie
A. americana var. americana
A. americana var. expansa
A. americana var. latifolia
A. americana var. medio-picta
A. americana var. oaxacensis
A. americana ssp. protamericana
A. americana var. striata

Uprawa

W Polsce jest uprawiana jako roślina pokojowa. Wymaga dużo światła, powinna stać blisko południowego okna, a latem najlepiej rośnie wystawiona na balkon czy do ogrodu. W uprawie mieszkaniowej rośnie wolno, kwitnie rzadko, ale niektóre rośliny po kilkunastu latach uprawy mogą zakwitnąć (po przekwitnięciu zamierają). Temperatura pokojowa jest dla rośliny wystarczająca, zimą zaś najlepiej przenieść ją do chłodniejszego (5-10 °C), ale dobrze oświetlonego pomieszczenia. Podczas lata podlewa się obficie, zimą rzadko. Ostre kolce na dużych liściach można obciąć, by nie raniły. Usuwa się też (nożyczkami) obeschłe liście. Nawozi się słabo, dwukrotnie w czasie sezonu wegetacyjnego. Rozmnaża się z sadzonek i odrostów korzeniowych, a także przez nasiona. Roślina rzadko jest atakowana przez szkodniki i choroby, zagrażają jej tylko miseczniki.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-05] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
↑ Agave americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b DanutaD. Rybak DanutaD. (red.), Atlas. Rośliny lecznicze, Warszawa 1993: ARKADY, s. 55, ISBN 83-213-3634-5 .

Bibliografia

JarosławJ. Rak JarosławJ., Pielęgnowanie roślin pokojowych, Warszawa: „Multico”, 1996, ISBN 83-7073-089-2, OCLC 830126564 .
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1964.
Rohwer J. G. 2002. Atlas roślin tropikalnych.Bertelsmann Media Sp z o.o. Warszawa. ISBN 83-7311-378-9

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-05] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].

[iucn-4] Agave americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[:0-5] DanutaD. Rybak DanutaD. (red.), Atlas. Rośliny lecznicze, Warszawa 1993: ARKADY, s. 55, ISBN 83-213-3634-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]