Alice Munro

Alice Munro
Ganwyd	Alice Ann Laidlaw  10 Gorffennaf 1931  Wingham
Bu farw	13 Mai 2024  Port Hope
Dinasyddiaeth	Canada
Alma mater	Prifysgol Gorllewin Ontario
Galwedigaeth	llenor, sgriptiwr, nofelydd, awdur storiau byrion, newyddiadurwr
Adnabyddus am	Too Much Happiness, Dear Life, Something I've Been Meaning to Tell You
Arddull	stori fer
Prif ddylanwad	John Updike
Priod	James Munro, Gerald Fremlin
Gwobr/au	Gwobr Lenyddol Nobel, Gwobr Lyfrau Trillium, Urdd Ontario, Gwobr Ryngwladol Man Booker, ‎chevalier des Arts et des Lettres, Gwobr Genedlaethol Cylch y Beirniaid Llyfrau, Gwobr Marian Engel, Gwobr Lenyddol WH Smith, Gwobr PEN/Malamud, Gwobr Rea am y Stori Fer, Gwobr O. Henry, Gwobr Ysgrifennwr y Gymanwlad, Gwobr Molson, Gwobr y Llywodraethwr Cyffredinol am ffuglen Saesneg, Gwobr y Llywodraethwr Cyffredinol am ffuglen Saesneg, Gwobr y Llywodraethwr Cyffredinol am ffuglen Saesneg, Gwobr O. Henry, Cymrawd o'r Gymdeithas Frenhinol a Llenyddol, Gwobr Scotiabank Giller, Gwobr Scotiabank Giller, Atwood Gibson Writers' Trust Fiction Prize, Lorne Pierce Medal

Llenores o Ganada a ysgrifennai straeon byrion yn yr iaith Saesneg oedd Alice Ann Munro (gynt Laidlaw; 10 Gorffennaf 1931 – 13 Mai 2024). Enillodd Wobr Lenyddol Nobel yn 2013 am iddi "feistroli'r stori fer gyfoes". Adlewyrchir ei phlentyndod yn ei straeon, a leolir gan amlaf mewn trefi bychain yng Nghanada, a phroblemau perthynas a gwrthdaro moesol yw'r themâu cyffredin. Fe'i ystyrir yn un o oreuon llên Canada ac un o'r awduron straeon byrion gwychaf yn llenyddiaeth Saesneg fodern. Cafodd ei chymharu'n aml ag Anton Chekhov.

Ganwyd Alice Ann Laidlaw yn nhref Wingham, Ontario, yn ferch i ffermwr cadnoaid ac athrawes. Mynychodd Prifysgol Gorllewin Ontario i astudio newyddiaduraeth, a newidiodd ei gradd i Saesneg yn yr ail flwyddyn. Priododd ei chyd-fyfyriwr James Munro ym 1951, a chawsant tair merch, a bu farw un ohonynt ar ddiwrnod ei genedigaeth. Ym 1963, ar ôl byw yn Vancouver am nifer o flynyddoedd, symudant i Victoria, British Columbia, ac agorant siop lyfrau, a chawsant merch arall ym 1966. Yn y 1950au a'r 1960au, cyhoeddodd Alice ei straeon mewn sawl cylchgrawn a chyfnodolyn llenyddol, a darlledwyd nifer ohonynt ar radio'r CBC. Cyhoeddwyd ei llyfr cyntaf, Dance of the Happy Shades, ym 1968.

Chwalodd ei phriodas gyntaf ym 1972, a dychwelodd Alice i Ontario. Am gyfnod bu'n addysgu ysgrifennu creadigol ym Mhrifysgol York, Toronto, a chafodd ei phenodi'n llenores breswyl ei hen goleg, Prifysgol Gorllewin Ontario, ym 1974–75. Priododd Gerald Fremlin ym 1976, a symudant i Clinton yn Swydd Huron, ardal ei phlentyndod. Adeg hon, dechreuodd ei pherthynas hir â The New Yorker. Lledaenodd ei henw yn y 1980au, a chyhoeddwyd ei straeon mewn cylchgronau rhyngwladol: Atlantic Monthly, GQ, Granta, a'r Paris Review. Yn y 1990au a'r 2000au ymddangosodd ei gwaith yn y London Review of Books, American Scholar, Harper's, New Statesman, a Virginia Quarterly Review. Rhwng 1968 a 2014, cyhoeddwyd pedair cyfrol ar ddeg o straeon byrion ganddi, a saith casgliad ychwanegol. Enillodd Wobr y Llywodraethwr Cyffredinol teirgwaith a Gwobr Giller dwywaith, a Gwobr Ryngwladol Man Booker yn 2009. Hi oedd y drydedd fenyw ar ddeg i ennill Gwobr Lenyddol Nobel, a'r cyntaf o Ganada (os na chyfrif Saul Bellow, a dreuliodd ei wyth mlynedd gyntaf yng Nghanada cyn symud i'r Unol Daleithiau). Rhoes y gorau i ysgrifennu oddeutu amser ei Gwobr Nobel, a dioddefai o ddementia am ddeuddeng mlynedd olaf ei hoes. Bu farw Alice Munro mewn cartref nyrsio yn Port Hope, Ontario, yn 92 oed.

Darllen pellach

• Harold Bloom (gol.), Alice Munro (Bloom's Modern Critical Views) (Efrog Newydd: Bloom's Literary Criticism, 2009).
• Isla Duncan, Alice Munro's Narrative Art (Efrog Newydd: Palgrave Macmillan, 2011).
• Brad Hooper, The Fiction of Alice Munro: An Appreciation (Westport, Connecticut: Praeger, 2008).
• David Staines (gol.), The Cambridge Companion to Alice Munro (Caergrawnt: Cambridge University Press, 2016).
• Robert Thacker (gol.), Alice Munro: Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage, Runaway, Dear Life (Llundain: Bloomsbury Academic, 2016).
• Robert Thacker, Alice Munro's Late Style: "Writing is the Final Thing" (Llundain: Bloomsbury Academic, 2023).