Anhydrit
| Anhydrit | |
 | |
| Cheemsch Tohopensetten |
CaSO2 |
| Mineralklass | waterfre’e Sulfiden 7.AD.30 (na Strunz, 9. Oplaag) 28.3.2.1 (na Dana) |
| Kristallsystem | orhtorhombisch |
| Klöör | ahn Klöör, witt, röötlich (roor), vigelett, blauig, bruun |
| Streekklöör | witt |
| Mohshard | 3 bit 3,5 |
| Dicht (g/cm³) | 2,8-3,0 |
| Gleem | Glas-, Perlmuttgleem |
| Transparenz | dörsichtig bit dörschienen |
| Brook | spletig, uneven |
| Splitten | goot |
| Indruck | körnige, massige Aggregaten, roor prismaatsche Kristallen |
| faken Kristallflachen | |
| Tweeschenbilden | |
| Kristalloptik | |
| Breektall | α=1,569–1,573 β=1,574–1,579 γ=1,609–1,618 |
| Dubbelbreken (optisch Utrichten) |
Δ=0,040-0,045, tweeassig, positiv |
| Pleochroismus | |
| Winkel/Dispersion vun de optischen Assen |
2vz ~ |
| annere Egenschoppen | |
| Phaaswesseln | |
| Smöltpunkt | 1450 °C |
| cheemsch Verhollen | swoor in Water to lösen (2 g/l bi 25C) |
| lieke Mineralen | |
| Radioaktivität | nich radioaktiv |
| Magnetismus | nich magneetsch |
| sünnerlich Kennteken | |
Anhydrit (vun’t greeksche anhydros: „ahn Water“; ok Anhydritspat oder Calciumsulfat, Karstenit) is en faken Mineral ut de Mineralklass vun de waterfre’en Sulfaten ahn frömme Anionen, dat in’t orthorhombische Kristallsystem mit de cheemschen Formel CaSO4 kristalliseert un tomeist groffkörnige, massige Aggregaten billt. Mitünenr billt sik ok prismaatsche Kristallen in de Klören witt, vigelett, bruun, röötlich oder blauig.
Sünnere Egenschoppen
[ännern | Bornkood ännern]Anhydrit-Kristallen laat sik an dree Flachen in’n rechten Winkel toenanner goot splitten un künnt dordör vun den anners vun buten bannig glieken Gips ünnerscheden, in den Anhydrit bi’t Inlagern vun Water övergeiht.
Wenn Anhydrit duersom ünner Inwirken vun Fuchtigkeit steiht, nimmt he Water op un vergröttert dorbi sien Volumen üm 50 %. He wannelt sik dorbi to Gips, quellt op un kann dordör bannige Kräft utöven bit hen to’n Sprengen. Disse Vörgang warrt as Soltverweddern beteken
In’n Bargbo künnt opquellen Anhydritschichten de Stollen drang maken oder de Steenschichten, de anleegt, sprengen. In’n Extremfall kann dat ok to’n Anböhren vun Bodden föhren, as dat to’n Bispeel jüst in Staufen in’n Breisgau passeert. In Reinform is Anhydrit dorüm as Bostoff nich to bruken.
- Angelit – Hannelsbeteken för en dörschienen, grau-blau-vigeletten Anhydrit-Kristall
- Vulpinit – körnig Aggregat
Billn un Vörkamen
[ännern | Bornkood ännern]Anhydrit is en Sedimentsteen, nipp un nau en Evaporit, dat faken ut Seewater as Resultat bi’t Verdampen tostannen kummt. De Temperatur mutt dorbi höger as 35 °C wesen. Bi sietere Temperaturen billt sik Gips. As dat Mineral swoor waterlöslich is, kann sik dat direkt ut överhitt Seewater aflagern, oder tohopen mit Gips un Halit bi’t Verdampen tosatennen kamen. Begleitmineralen sünd Gips(spat) un/oder Calcit.
Wenn Anhydrit korte Tiet mit Fuchtigkeit in Kuntakt kukmmt, nimmt dat Mineral keen Water op. Wenn de Fuchtigskeitskuntakt aver anduert, wannelt he sik langsom in Gips üm. Op den dormit verbunnen Volumentowass mutt bi’n Bargbo acht warrn, wenn Anhyritschichten dör Kuhlenwater „anwasst“, den Bodden anböhrt oder de Stollen drang maakt (Dwargenlöcker, Quellhöhlen). Ok in’n Tunnel- oder Stratenbo muut dorop acht geven warrn.
Bedüdene Fundsteden sünd to’n Bispeel Ellrich, Niedersachswerfen, Staßfurt un Wateln in Düütschland, Sardinien in Italien, Touissit in Marokko, Naica/Chihuahua in Mexiko, Tsumeb in Namibia, Wienern an’n Grundlsee (Steirisch Salzkammergut) in Öösterriek, Wieliczka in Polen, Simplon un dat Gotthardmassiv in de Swiez, Mežica in Slowenien as ok Idaho un Pennsylvania in de USA.
Anhydrit kann aver ok dör Brennen vun Gips entstahn. Bi Temperaturen üm 100 °C blifft en beten Water in’n Gips torüch un en Halfhydrat entsteiht. Bi noch högere Temperaturen geiht dat hele Kristallwater ut den Steen rut un Anhydrit blifft torüch.
Bruuk
[ännern | Bornkood ännern]In Form vun Pulver warrt Anhydrit to Kleevstoff för Fliesen verarbeit, man dorför mutt en „Anstöter“ bigeven warrn, wat tomeist Kaliumsulfat (K2SO4), oder ok Kalk (CaO) is. De Anstöter, de en Andeel vun 3 bit 15 % hett, maakt dat Inlagern vun’t Water gauer, wobi sik de Anhydrit in Gips ümwannelt. De Ümwanneln löpt aver blots to ruchweg 65 % af, wobi de Gips för’n gau Drögen sorgt un dat Anhydrit as Gerüst för de hoge Fastigkeit. Solke Anhydritbinner sünd luftharden nich hydraulische Binnmiddels ut natürlichen oder künstlichen Anhydrit. In jemehr physikaalschen oder cheemschen Egenschoppen sünd se mit Gips to verglieken. Calciumsulfatbinner warrt to’n Bispeel in’n Huusbo insett.
Pulveriseert Anhydrit is en Bestanddeel vun’n Zement un warrt bito ok bi de Produkschoon vun Swevelsüür un Porenbeton bruukt.
De Varietät Angelit warrt butendem as Smucksteen verwennt.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Petr Korbel, Milan Novák: Mineralien Enzyklopädie, Nebel Verlag GmbH, Eggolsheim, 2002, S. 137 (Anhydritspat), ISBN 3-89555-076-0
