Aromaniaid

Aromaniaid

Enghraifft o'r canlynol	grŵp ethnig
Mamiaith	Aromanian
Crefydd	Eglwysi uniongred
Gwladwriaeth	Gwlad Groeg, Albania, Rwmania, Serbia, Bwlgaria, Gogledd Macedonia
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Grŵp ethnig Romáwns yw'r Aromaniaid sydd yn frodorol i'r Balcanau. Amcangyfrif taw 350,000–3 miliwn ohonynt sydd yn byw mewn cymunedau gwasgaredig ar draws Albania, Bwlgaria, Gwlad Groeg, Gogledd Macedonia, Rwmania, a Serbia. Aromaneg, iaith Romáwns, yw eu hiaith frodorol, ac mae'r mwyafrif ohonynt yn Gristnogion Uniongred Dwyreiniol.

Nid yw hanes gwreiddiau'r Aromaniaid yn sicr, er eu bod yn honni llinach â threfedigaethwyr Rhufeinig. Mae rhai ysgolheigion yn credu eu bod yn disgyn o'r bobloedd frodorol a gawsant eu Lladineiddio dan reolaeth y Rhufeiniaid. Siaredir ffurf ar Ladin ganddynt nes y 9g. Chwaraeant ran bwysig wrth ffurfio Ail Ymerodraeth Bwlgaria yn 1183. Daeth y mwyafrif o'r Balcanau dan reolaeth Ymerodraeth yr Otomaniaid yn 1393. O hynny ymlaen, rheolai'r llwybrau masnach yn ne'r Balcanau gan yr Aromaniaid. Yn ogystal â masnachu, buont yn cadw gwartheg, magu ceffylau, a bugeilio.

Yn hanesyddol, bu'r Aromaniad yn uniaethu â'i bentref, dyffryn, ardal, neu glan. Ni ymddangosodd hunaniaeth genedlaethol ymhlith yr Aromaniaid nes y 19g, a chawsant eu cydnabod yn grŵp ethnig yn 1905. Er iddynt brofi ymwybyddiaeth genedlaethol newydd, cafodd nifer o Aromaniaid eu cymathu gan genhedloedd cyfagos. Ers y 1960au bu adfywiad ieithyddol, diwylliannol, a gwleidyddol ymhlith cymunedau'r Aromaniaid.