Associatie van hondsroos en jeneverbes

Associatie van hondsroos en jeneverbes
	Associatie van hondsroos en jeneverbes
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Rhamno-Prunetea; (klasse van doornstruwelen)
Orde:	Prunetalia spinosae; (sleedoorn-orde)
Verbond:	Carpino-Prunion; (verbond van sleedoorn en meidoorn)
Associatie
	Roso-Juniperetum; Tx. 1974

De associatie van hondsroos en jeneverbes (Roso-Juniperetum) is een associatie uit het verbond van sleedoorn en meidoorn (Carpino-Prunion). Het is een plantengemeenschap die voorkomt op voormalige en extensief begraasde, zandige en voedselarme graslanden, en die gedomineerd wordt door jeneverbesstruiken.

Deze associatie is zeer zeldzaam in Nederland en komt niet voor in Vlaanderen.

Naamgeving en codering

Duits: Hundsrosen-Wacholder-Gebüsch
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r40Ab02

De wetenschappelijke naam Roso-Juniperetum is afgeleid van de botanische namen van de dominante soorten van de associatie, de hondsroos (Rosa canina) en de jeneverbes (Juniperus communis).

Fysiognomie

De associatie van hondsroos en jeneverbes vormt een zeer grillig, open, 2–6 m hoog struweel gedomineerd door jeneverbesstruiken, afgewisseld met andere doorn- en stekelstruiken. Het struweel vormt een mozaïek van hoge en lage bosjes, doorkruist door veepaadjes. Een echte, gestructureerde boomlaag is meestal afwezig.

De kruidlaag is meestal soortenrijk en goed ontwikkeld, net als de moslaag.

Ecologie

De associatie van hondsroos en jeneverbes komt voor op oligtrofe, basenrijke, neutrale tot matig zure, droge tot vochtige zandbodem. Ze wordt vooral aangetroffen langs kleine riviertjes op de overgang van stroomruggen naar hoger gelegen, droge zandgronden, op voormalige of extensief begraasde, oligotrofe weidegronden.

Verspreiding

Het verspreidingsgebied van de associatie van hondsroos en jeneverbes is beperkt tot atlantisch en subatlantisch Europa, van Zuid-Zweden over Denemarken tot in Midden-Duitsland.

In Nederland zijn nog fragmenten van deze associatie te vinden langs de Overijsselse Vecht.

In Vlaanderen komt deze associatie niet voor.

Diagnostische taxa voor Nederland

De associatie van hondsroos en jeneverbes is zeer soortenrijk, doch heeft geen specifieke kensoorten. Ze wordt in de regel gedomineerd door de jeneverbes, samen met andere struiken en kensoorten van de klasse als hondsroos, gewone vlier, eenstijlige meidoorn en sleedoorn.

In de kruidlaag is de liaan heggenduizendknoop dominant. Verder vinden we een combinatie van planten van voedselarme graslanden en droge heiden, zoals zandzegge, schapenzuring en bochtige smele, en stikstofminnende planten als grote brandnetel, gestreepte witbol en drienerfmuur.

De moslaag is in deze vegetatie goed vertegenwoordigd, met als meest algemene soorten gewoon haakmos, groot laddermos, gewoon dikkopmos en boogsterrenmos, doch bevat niet de rijkdom aan levermossen en korstmossen die kenmerkend zijn voor het drogere gaffeltandmos-jeneverbesstruweel.

De associatie omvat een hele reeks differentiërende soorten ten opzichte van de andere associaties van deze klasse, zoals veldzuring, duizendblad, veldbeemdgras, wilgenroosje, gewoon haakmos en boogsterrenmos.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste taxa van de associatie voor Nederland.

Boomlaag

Kentaxon	Diff. soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
		> 50%	zomereik	Quercus robur

Struiklaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kK	100%	hondsroos	Rosa canina
kK	> 70%	gewone vlier	Sambucus nigra
kK	> 70%	eenstijlige meidoorn	Crataegus monogyna
kK	> 70%	sleedoorn	Prunus spinosa
	100%	jeneverbes	Juniperus communis
	> 60%	wilde lijsterbes	Sorbus aucuparia
	> 50%	egelantier	Rosa rubiginosa
	> 40%	Amerikaanse vogelkers	Prunus serotina

Kruidlaag

Diff. soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
	100%	zandzegge	Carex arenaria
	> 90%	heggenduizendknoop	Fallopia dumetorum
	> 90%	gestreepte witbol	Holcus lanatus
	> 90%	schapenzuring	Rumex acetosella
dA	> 80%	veldzuring	Rumex acetosa
	> 70%	bochtige smele	Avenella flexuosa
		grote brandnetel	Urtica dioica
		drienerfmuur	Moehringia trinervia
		gewoon struisgras	Agrostis cappilaris
		grasklokje	Campanula rotundifolia
		zandstruisgras	Agrostis vinealis
		muizenoor	Pilosella officinarum
dA		duizendblad	Achillea millefolium
dA		veldbeemdgras	Poa pratensis
dA		gewone hoornbloem	Cerastium fontanum subsp. vulgare
dA		wilgenroosje	Chamerion angustifolium
dA		smalle stekelvaren	Dryopteris carthusiana
dA		gewone eikvaren	Polypodium vulgare
dA		grasmuur	Stellaria graminea
dA		waterpeper	Persicaria hydropiper
dA		rankende helmbloem	Ceratocapnos claviculata

Moslaag

Diff. soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
dA	> 90%	gewoon haakmos	Rhytidiadelphus squarrosus
	> 80%	groot laddermos	Pseudoscleropodium purum
	> 80%	gewoon dikkopmos	Brachythecium rutabulum
dA	> 80%	rond boogsterrenmos	Plagiomnium affine
		gesnaveld klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
		bronsmos	Pleurozium schreberi
		gewoon gaffeltandmos	Dicranum scoparium
dA		gewoon peermos	Pohlia nutans
dA		gewoon pluisjesmos	Dicranella heteromalla
dA		gewoon kantmos	Lophocolea bidentata
dA		heidefranjemos	Ptilidium ciliare
dA		gewoon knopjesmos	Aulacomnium androgynum

Bronnen, noten en/of referenties

J.Schaminée, K.Sýkora, N.Smits & M.Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
B.De Fré & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 9. Struwelen en mantels. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.