Atletismu
Esti artículu necesita wikificase. |
Atletismu | ||
---|---|---|
[editar datos en Wikidata] |
L'atletismu ye consideráu'l deporte cola forma entamada más antigua. Abarca numberoses disciplines arrexuntaes en carreres, saltos, llanzamientos, pruebes combinaes y marcha.
L'atletismu procede del griegu atletes, que vien definise como “aquella persona que compite nuna prueba determinada por un premiu”, ensin escaecer tampoco que dicha pallabra griega, del vocablu aethos ye sinónimu de “esfuerciu”.
Ye l'arte de superar el rendimientu de los adversarios en velocidá o en resistencia llamáu tamién fondu, en distancia o en grandes altores. El númberu de pruebes, y les mentalidaes, yá seyan individuales o en grupos, varió col tiempu. L'atletismu ye unu de los pocos deportes practicaos universalmente, yá seya ente aficionaos o en competiciones de tolos niveles. La simplicidá y los pocos medios necesarios pa la so práutica espliquen esti ésitu.
La primer referencia histórica del atletismu remontar al añu 776 e. C. en Grecia, con una llista de los atletes ganadores d'una competencia. Dientro del atletismu atopamos diverses modalidaes de pruebes. Asina, tán les carreres a cuerpu (velocidá, media distancia, fondu, saltu de valles, campu al traviés, relevos…), los saltos de llonxitú o altor, los llanzamientos (pesu, xavalina, martiellu…), la marcha atlética, y les pruebes combinaes. Estes postreres tamién se conocen como decatlón y, como'l so propiu nome indica, componer de diez pruebes: trés de llanzamientu, trés de saltos y cuatro de carreres.
La disciplina foi desenvolviéndose a lo llargo de los sieglos, dende les primeres pruebes hasta la so reglamentación. Los Xuegos Olímpicos son l'eventu internacional más prestixosu y vistu por tol planeta. Celébrense cada cuatro años dende 1896 y l'atletismu ye la disciplina más importante nellos. Dende 1982, l'Asociación Internacional de Federaciones d'Atletismu (IAAF), l'organismu responsable de la regulación de la disciplina, flexibilizó les sos normes p'acabar col periodu amateur de la disciplina. El primer Campeonatu Mundial d'Atletismu entamar en 1983 y tienen llugar cada dos años dende 1991.
Les carreres dientro del atletismu clasificar en:
Velocidá
[editar | editar la fonte]Estes son les carreres más curties. En pistes techadas cuérrense sobre alloñes de 50 y 60 m y al campu sobre alloñes de 100, 200 y 400m. Nestes carreres, l'atleta agachar nel puntu de partida, y al soníu del disparu d'un xuez llanzar a la pista y cuerre a máxima velocidá hasta la llinia de llegada, lo fundamental ye una salida rápida. Los atletes algamen la tracción aparcando los pies contra unos bloques individuales de metal o plásticu llamáu estribos, diseñaos fundamentalmente pa suxetar al corredor y tán asitiaos xusto detrás del puntu de partida.
Valles
[editar | editar la fonte]Estes pruebes son carreres d'atletismu nes que los deportistes tienen de superar una serie de diez valles de madera y metal. Les carreres de valles más conocíes, pa homes y muyeres, son los 110 m valles, que se cuerren coles llamaes valles altes; los 200 m (con valles entemedies) y los 400 m, con valles baxes. Media Alloña Aquelles carreres que cubren ente 600 y 3.000 m conócense como carreres d'atletismu de media distancia. Les más conocíes son les de 800m, 1.500m y 3.000m. Sicasí nun ye una modalidá olímpica nin s'apuesta nos campeonatos del mundu.
Llarga Distancia
[editar | editar la fonte]Les carreres mayores a 3.000m considérense pruebes de llarga distancia. Ente les carreres más difíciles de llarga distancia tán los maratones y les de campu al traviés. Estes postreres realicen sobre un terrén tosco y natural. Les carreres de campu al traviés de normal son de 14,5 km. En contraste, la carrera de maratón invariablemente realízase nun circuitu de 41 km. 947 m. La carrera de maratón convertir nun socesu popular a partir de los 70.
Relevos
[editar | editar la fonte]Les de relevos son carreres n'equipos de cuatro componentes nes qu'un corredor percuerre una distancia establecida, depués pasa al siguiente corredor un tubu ríxidu llamáu testigu y asina socesivamente hasta que se completa la distancia total de la carrera. Vale esclariar que'l pase del testigu tien de realizase dientro d'una zona establecida de 18m de llargu.
La prueba de torgues ye davezu sobre una pista de 3.000 m que contién regatos, valles y otres torgues.
Cola
[editar | editar la fonte]Les carreres de marcha realícense de normal sobre trayectos que bazcuyen ente 1.500 m y 50 km. y son principalmente populares n'Europa y Estaos Xuníos. La regla fundamental d'esti tipu de corríes ye que'l talón del pie delanteru tien de permanecer en contautu col suelu hasta que la punta del pie de tres dexe de faer contautu col mesmu.
Historia
[editar | editar la fonte]Antigüedá
[editar | editar la fonte]Correr, caminar, llanzar y saltar son movimientos naturales nel home y, ello ye que'l conceutu d'atletismu remontar a tiempos bien alloñaos, como lo confirmen delles pintures rupestres del Paleolíticu Inferior (6000 e.C.-5500 e.C.) al Neolíticu que demuestren rivalidá ente dellos corredores, saltadores y llanzadores.[1] Les fontes fáense más precises n'Exiptu nel sieglu XV enantes de nuesa yera, cola referencia escrita más antigua, referida a la carrera a cuerpu, topada na tumba d'Amenhotep II (1438-1412 e.C.)[1]Na mesma dómina, la civilización minoica (Creta), tamién practicaba les carreres, según el llanzamientu de xavalina y de discu.[1]
Los primeros alcuentros en Grecia llevar a cabu nel sieglu VIII e. C. Nellos destacaba la prueba llamada stadion, que yera una carrera pedestre de 197,27 metros, equivalentes a 200 vegaes el pie d'Heracles. Esta ye la prueba más antigua de la que se tien rexistru,[2] anque se supón que se practicaba con anterioridá. Poco tiempu dempués apaecieron más pruebes, como'l doble stadion o duálico, la carrera de mediu fondu o hípicu y la carrera de fondu o dólico. Toes estes pruebes son múltiplos de la distancia del stadion.[3]
El pentatlón, que combina la carrera, el saltu, los llanzamientos y la llucha, ye otra disciplina del atletismu introducida nel programa olímpicu enantes del final del sieglu VIII e.C.
Amás de los Xuegos Olímpicos, esistieron otros alcuentros deportivos en distintos polis griegues, que fueron clisaos polos primeres. Non menos de 38 ciudaes griegues celebraron los sos propios xuegos olímpicos (llamaos isolímpicos pa estremalos de los celebraos en Olimpia) y 33 llevaben a cabu Xuegos Píticos.[4]
La civilización romana prauticó l'atletismu en dos versiones distintos a partir del añu 186 e.C. La primera ye d'inspiración etrusca (cursores), ente que la segunda ye una adautación de les disciplines griegues (athletae).[5]L'Estadiu de Domicianu foi construyíu nel añu 86 y dedicóse al atletismu na so variante griega.[5]
Irlanda entamó ente los años 632 y 1169 xuegos qu'incluyíen pruebes desconocíes pa los griegos, como'l saltu con piértiga, llanzamientu de martiellu y una forma de cross-country. Estes disciplines introducir n'Escocia nel sieglu IV y modificáronse hasta tresformase nos Xuegos del monte.[1]
Periodu Clásicu (de la Edá Media al sieglu XIX)
[editar | editar la fonte]Esisten fontes que nos informen de que yá se realizaben carreres n'Inglaterra dende'l sieglu XI.[1]L'entusiasmu yera tal que les autoridaes llocales acutaron un espaciu dedicáu solo a estos concursos en 1154 en Lord.[1]Nes hestories de Havelock el danés en 1275 figura la descripción d'un llanzador de piedres. Per otra parte, según los historiadores, el rei Enrique II d'Inglaterra fixo construyir campos de deportes nes cercaníes de Londres[6]pa la práutica de llanzar el martiellu, la barra y picar y tamién pa xuegos de pelota. Coles mesmes, la mocedá de Londres desafiar en llargues carreres al traviés de la ciudá.
En 1365, el rei Eduardu III promulgó la primera d'una serie de lleis pa prohibir práuticamente toles actividaes deportives, sacante'l tiru con arcu que pudo siguise practicando por razones militares.[1]Les carreres y los saltos figuraben na llista de los deportes prohibíos.[1]Sicasí les competiciones siguieron, como lo demuestra la renovación de les prohibiciones, polo qu'Enrique VIII finalmente dexó les carreres a cuerpu en Londres en 1510.[1]
Enrique VIII fomentó la práutica d'exerciciu diariu, ente que los teóricos de la dómina, como Thomas Elyot, concedieron muncha importancia a los deportes nos planes d'estudios. Nel sieglu XVI, describir por primer vegada xuntes atlétiques nos Xuegos de Cotswold (Cotswold Games), una especie de mitin deportivu» entamáu en Gloucestershire ya inspiráu direutamente nos héroes de l'antigua Grecia.[7]
La competición atlética desenvolvióse abondo nel Reinu Xuníu nel sieglu XVII. Los deportes más populares yeren entós el llanzamientu de martiellu, el saltu d'altor, el saltu de llonxitú y la carrera a cuerpu. Cola apaición del puritanismu, la Ilesia anglicana quixo abolir el deporte, alegando que les competiciones d'atletismu realizaes por toa Inglaterra terminaben, polo xeneral, n'engarradielles y enfiles. En reacción al puritanismu, el rei Xacobu I afaló a los sos súbditos a que prauticaren deporte dempués de los oficios del domingu pela tarde.[8]Tamién promovió'l deporte por aciu la publicación del Book of Sports.[9]
Los primeros corredores profesionales apaecieron n'Inglaterra a finales del sieglu XVII. Esti corredores yeren ambulantes y midíense a los campeones llocales en concursos remunerados.[1]
N'España, el Korrikolaris, vieno siendo practicáu dende la Edá Media. Ye una carrera a cuerpu de llarga distancia, realizada ente dos corredores.
Nel restu del mundu, una de les carreres medievales más antigües fuera de les islles britániques yera la que se celebraba en Roma a mediaos del sieglu XV. El programa reproducía los de los atletes griegos y los atletes pertenecíen a la griega, esto ye, desnudos.[1]La Olimpiada de la República foi una competición deportiva celebrada en 1796, 1797 y 1798 en París. La prueba reina d'esti intentu de rehabilitación de los Xuegos Olímpicos yera una carrera a cuerpu. Esti eventu marcó la transición ente'l deporte del Antiguu Réxime y el deporte moderno, como lo demuestra l'usu del sistema métricu nel deporte per primer vegada. Amás, per primer vegada tamién nel deporte, les carreres fueron cronometraes utilizando dos relós marinos de guerra.[10]
Sieglu XIX
[editar | editar la fonte]La primer xunta d'atletismu modernu n'Inglaterra celebrar en 1825 en Newmarket Road, cerca de Londres.[1]Siguíen faltando numberoses pruebes, pero so la influyencia de les pruebes de la Lord's Cricket Ground apostaes dende 1826 y de Tara n'Irlanda (1829), el programa foise espandiendo.[1]Les primeres 100 yardes con torgues apostar nel Colexu Eton en 1837.[11]En 1849, l'exércitu británicu creó competiciones pal arsenal de Londres en Woolwich. En 1850 ufiertóse una corneta de plata como premiu al ganador del mayor númberu de pruebes. El capitán Wilmot ganó la edición de 1850, y esi mesmu añu creóse la primer pista d'atletismu n'Inglaterra. El Exeter College d'Oxford celebró la so primer xunta en 1850, qu'en 1856 convertir na primer competición de la Universidá d'Oxford.[12]La primer competición d'atletismu ente Oxford y Cambridge celebrar en 1864.[13]En 1866 crear n'Inglaterra la primer versión d'una federación nacional d'atletismu. Escluyir d'ella automáticamente a tolos deportistes profesionales y tamién a los obreros y artesanos con cuenta de solo pudieren pertenecer a ella los gentlemen.[1]Les carreres profesionales realizar al marxe d'estes ríxides pruebes y, sicasí, axuntaben a un numberosu públicu. P'abrir l'atletismu a les clases sociales menos favorecíes crear en 1886 la Amateur Athletic Association.[1]
En Francia, les carreres a cuerpu tuvieron premios n'especie a partir de 1853.[14]A mediaos de 1880, y d'acordies cola visión social del deporte n'Inglaterra, George St. Clair y Ernest Demay llanzaron una campaña de «purificación» del atletismu francés y consiguieron la prohibición d'estes carreres profesionales. En respuesta, crear en París la Unión de Sociedaes Profesionales d'Atletismu.[15]La Unión de Sociedaes Franceses de Deportes Atléticos, federación polideportiva fundada'l 20 de payares de 1887 polos Clubes parisinos Racing Club de Francia y Stade Francés, sobremanera fixo fincapié na so voluntá de lluchar contra la profesionalización del deporte. El USFSA, que ye'l responsable de la renovación de los Xuegos Olímpicos, impunxo esta visión como modelu de competición mientres enforma tiempu. En 1888 entamó'l primer campeonatu de Francia d'atletismu con cuatro pruebes nel programa: 100 m, 400 m, 1.500 m y 120 m valles. René Cavally ganó dos títulos en 1888 sobre 100 y 400 m.
Nel restu del mundu, los Estaos Xuníos fueron un importante centru de desarrollu del atletismu. El Olympic Club en San Francisco fundar en 1860,[16]y el New York Athletic Club fundar en 1868.[17]L'Asociación Atlética Intercolegial fundar en 1876, y foi quien entamó la primer competición en suelu americanu.[1]Alemaña viose influyida en 1874 por un grupu d'estudiantes d'inglés de la Universidá de Dresde qu'importó les pruebes ingleses.[1]
Alemaña entamó'l so primer campeonatu nacional en 1891. El campeonatu australianu celebrar en 1893,[18]dempués d'entamar en Sydney un Inter Colonial Meet el 31 de mayu de 1890.[19]
En Bélxica, el primer campeonatu nacional apostáu en 1889 llindar a dos pruebes: los 100 metros y la milla.[20]
Colos entamos del cronometraxe llétricu en 1892 n'Inglaterra y la renovación de los Xuegos Olímpicos, l'atletismu entró na era moderna.
Era Moderna
[editar | editar la fonte]Del Amateurismu al Profesionalismu
[editar | editar la fonte]Ente que'l deporte amateur foise entamando adulces, apostar en dambos llaos del Atlánticu munches carreres profesionales. Alcuentros históricos qu'enfrentaron a los meyores clubes norteamericanos y británicos del sieglu XIX. Per otra parte, inspiraos na prueba del steeplechase, establecer en ciertes carreres d'Atletismu apuestes de pronósticos sobre carreres, apostaes principalmente en pistes de yerba de dalgunos hipódromos.[21]A imaxe de los grandes duelos de boxéu, los promotores norteamericanos contrataron a los meyores atletes del momentu con cuenta de desafiar a otros campeones n'alcuentros de frente y remunerados.
El barón Pierre de Coubertin foi l'arquiteutu de la creación de los Xuegos Olímpicos modernos que la so primer edición celebrar en 1896 n'Atenes, onde, poques gracies, l'atletismu figuró ente les pruebes. Trató entós, ente otres coses, de poner fin a la práutica del dineru nel deporte, especialmente n'atletismu, en favor del espectáculu deportivu» amateur. Acabante crear en 1912, la Federación Internacional d'Atletismu, establez na so Constitución el principiu del amateurismo, a imaxe del credo del Comité Olímpicu Internacional que protexe la pureza de la competición amateur sobre la carrera profesional.
EL norteamericanu Jim Thorpe foi unu de los primeros atletes sancionaos por violar la norma de amateurismo. Poco dempués de ganar dos títulos olímpicos nos Xuegos de 1912, foi descalificáu pa tola vida y viose obligáu a devolver les sos medayes por recibir remuneración d'un equipu de béisbol local. Otru atleta topáu culpable d'amateurismo marrón, el francés Jules Ladoumègue tamién foi descalificáu pa tola vida pola Federación francesa, que fizo d'él un exemplu, en respuesta al creciente poder del deporte profesional en Francia. El fútbol convertir en profesional nesti mesmu periodu. La reacción del públicu francés foi inequívoca: boicotió l'atletismu, que s'enfrentó entós a una grave crisis en Francia mientres los años 1930.
Mientres más de mediu sieglu, el amateurismo siguió siendo la norma fundamental d'atletismu competitivu. Munchos especialistes nun duldar depués n'abandonar les sos disciplines pa xunise a equipos profesionales, como clubes de fútbol americanu o de béisbol de los Estaos Xuníos, o a equipos de rugbi n'Europa.
En 1982, la IAAF abandonó'l conceutu tradicional del amateurismo tomando conciencia del tiempu y los recursos necesarios pa formar y caltener a los deportistes d'élite.[22]A partir de 1985 destínense fondos específicamente pa la formación del atleta.
Anguaño, los atletes son trabayadores freelance. Los sos principales ingresos provienen en parte de los honorarios percibíos nes diverses xuntes, en función de les sos resultaos. Los ingresos adicionales provienen de patrocinadores y mecenes, y varien dependiendo de la popularidá del deportista. Per otra parte, dellos atletes reciben una remuneración del so club. Asina, n'Estaos Xuníos, la Santa Mónica Track Club tien como norma compensar a dalgunos de los sos titulares, como por casu Carl Lewis.[23] La remuneración d'un atleta d'élite ye aleatoria y depende del estáu de forma y del rendimientu. Apocayá creáronse verdaderos «conxuntos» de carreres qu'integren a los meyores atletes y entrenadores; como por exemplos el sistema de xestión de los fondistas africanos o la estructura de la HSI,[24] una verdadera multinacional de les carreres de velocidá de los Estaos Xuníos.
La globalización del atletismu
[editar | editar la fonte]Mientres la primer metá del sieglu XX, la práutica del atletismu foi esencialmente prerrogativa de los Estaos Xuníos y les naciones d'Europa occidental como'l Reinu Xuníu, Francia o los países nórdicos destacaron nes pruebes de resistencia. Dende 1930, los atletes afro-americanos sobresalieron sobre los europeos nes carreres de velocidá, como Eddie Tolan, el primer home de color campeón olímpicu nos 100 m nel añu 1932.[25] Dempués de la Segunda Guerra Mundial, dellos atletes veníos de les colonies europees llegaron a destacar nel so nuevu país d'adopción, ente que delles naciones del hemisferiu sur remanecieron a nivel mundial, como por casu Nueva Zelanda. En 1950, los países comunistes inverten nos deportes olímpicos pa reafitar la so esistencia y demostrar el so poder. El mundu del deporte ye entós bipolar y esisten dos bloques rivales: los países occidentales y los países del Bloque del Este. Los años 1960 y 1970 carauterizar pol surdimientu de les naciones del Caribe, como los velocistes de Xamaica, pero sobremanera pola llegada de los corredores del África negra y d'África del Norte na media y llarga distancia. L'etíope Abebe Bikila ye'l pioneru, al convertise nel primer africanu en ganar el maratón olímpicu (en 1960), ente que Francia allinia yá a corredores de fondu orixinarios de los países del Magreb dende los años 1920. Alain Mimoun ganó'l maratón cuatro años primero que Bikila.
Dende los años 1980, l'atletismu faise cada vegada más universal y sigue la evolución xeopolítica mundial. El númberu de federaciones nacionales y el númberu de llicencies aumenta significativamente nos países en víes de desarrollu. Otra manera, la práutica de la competición deportiva enllancar nos países desenvueltos, en parte por cuenta del so nivel d'esixencia en términos d'entrenamientu, y tamién pola creciente diversidá de la ufierta deportiva y d'ociu.[26] Anguaño, l'atletismu ye'l deporte competitivo más universal. Apocayá, los atletes de naciones con poblaciones pequeñes llegaron al visu del deporte. Mientres los Campeonatos del Mundu de 2003, Kim Collins, esprínter de Saint Kitts y Nevis ganó la prueba de los 100 m. En términos más xenerales, l'ésitu de la mayoría de los atletes de la zona del Caribe deber a qu'estudien n'universidaes d'Estaos Xuníos qu'ufierten meyores condiciones de formación que los sos países d'orixe.
Dende mediaos de 1990, dellos atletes, na so mayoría africanos, optaron pola expatriación y el cambéu de nacionalidá. Asina, en 1995, el corredor de 800 m Wilson Kipketer puede considerase como un precursor, al escoyer la nacionalidá danesa. El COI prohibió-y competir nos Xuegos Olímpicos de 1996, pero más tarde l'ex kenyanu foi asonsañáu por dellos de los sos compatriotes. En 2003, Stephen Cherono se nacionalizó en Qatar y agora llámase Saif Saaeed Shaheen. Otru exemplu, el medayista olímpicu Bernard Lagat escoyó en 2005, pa siguir la so carrera, la ciudadanía norteamericana. Esta fuga de talentos, xustificada polos atletes pola falta de reconocencia nos sos países d'orixe, ye sobremanera una manera d'entrar en codalosos contratos coles federaciones o patrocinadores.[27]Na actualidá, estaos del Golfu Pérsicu, como Qatar o Baḥréin, ufierten unes bones condiciones financieres a los sos nuevos ciudadanos y prometen a los atletes nuevos financiar la so educación y garantizar el so futuru.[28]
Pruebes
[editar | editar la fonte]El términu atletismu toma una variedá d'actividaes arrexuntaes en dos categoríes principales: l'atletismu al campu y en pista cubierta, qu'entienden: carreres, saltos, llanzamientos, pruebes combinaes, y pruebes fuera del estadiu como la marcha atlética, maratón, cross y otres carreres en ruta de distancies variables.
Carreres | Marcha | Saltu | Llanzamientu | Pruebes combinaes | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Carreres de velocidá | Mediu fondu | Fondu | Saltos | Relevos | ||||
60 m[30] 100 m 200 m 400 m |
800 m 1500 m 3000 m[30] |
5000 m 10 000 m Campu al traviés Mediu maratón Maratón |
60 m valles[30] 100 m valles 110 m valles 400 m valles 3000 m torgues |
4 x 100 m 4 x 400 m |
20 km 50 km |
Llonxitú Triple saltu Altor Piértiga |
Peso Discu Martiellu Xavalina |
Pentatlón[30] Heptatlón Decatlón |
Carreres a cuerpu
[editar | editar la fonte]Velocidá
[editar | editar la fonte]De toles actividaes deportives, les carreres de velocidá son les más practicaes, y nos Xuegos Olímpicos fueron incluyíes dende'l so empiezu. Consisten en percorrer un curtiu espaciu (dende 100 m hasta 400 m) nel menor tiempu posible.
Los 100 m ye la carrera más curtia nel calendariu d'actividaes al campu. Ye tamién una de les más antigües yá que s'atoparon nicios d'esta carrera nel sieglu XV e. C., si basamos en Homero y los poetes griegos. La distancia orixinal empecipiada polos británicos foi de 110 yardes (100,52 m) y dempués 100 yardes (91,44 m,) hasta que'l metro convertir na norma oficial.[31] A principios de sieglu, el periodista George Prade definió los 100 m como «l'aristocracia en movimientu».[32]Según él, ye necesariu pocu entrenamientu pa llograr bones resultaos, una y bones la velocidá ye innata nel atleta. Colos años, los 100 m sustituyeron al maratón como prueba reina del atletismu pol aumentu del númberu de competidores y l'interés qu'amenó ente los espectadores.
La carrera de 200 m actual ye similar a la llonxitú del estadiu na Antigua Grecia.[33](«Stadion» lliteralmente significa la llonxitú del estadiu). D'ella deriva la milla inglesa y nel so orixe corríase sobre 220 yardes. Mientres enforma tiempu executada en llinia recta, los 200 m con curva en pista de 400 m fueron oficialmente reconocíos en 1958.[34]Los especialistes d'esta prueba tienen de combinar la velocidá básica d'un velocista de 100 m con una capacidá d'aceleración envalorada en 130-140 m.
Los 400 m tien el so orixe nel doble estadiu (384 m), prueba realizada na antigüedá. Corrida nel Reinu Xuníu como un cuartu de milla (440 m), la prueba considérase como de velocidá y resistencia, na midida na que esixe, amás de fuercia físico, resistencia a la fatiga y al dolor, y una xestión óptima del ritmu de carrera. Los atletes que cuerren los 400 m de llonxitú estremar en dos categoríes, los velocistes puros, coles carauterístiques de los de 200 metros y los de resistencia, con carauterístiques de los corredores de 800 m. Anguaño, la gran mayoría de los especialistes tienen una morfoloxía similar a la de los atletes de distancies curties.
Carreres de fondu y de media distancia
[editar | editar la fonte]Les carreres de media distancia llámense asina porque s'apuesten en distancies entemedies ente les de velocidá y les de fondu (de 800 a 3000 m). De toles pruebes reconocíes pola IAAF, solo les de 800 m y les de 1500 m figuren nel programa de los Xuegos Olímpicos o Campeonatu del Mundu.
Los 800 m fueron orixinalmente les 880 yardes o media milla (804,67 m).[35]Ye la prueba más importante ente la velocidá enllargada de les pruebes de velocidá pura y la resistencia de les pruebes de fondu. Los atletes realicen el primer cuartu de vuelta na so propia cai como nos 400 m, enantes de reintegrarse a la cuerda dempués de 100 m de carrera. Los competidores tienen de demostrar, amás de la so capacidá física, una táctica d'anticipación y habilidá.
Los 1500 m, creación puramente continental, nació escontra 1890 en Francia. Rique nos competidores d'una cierta resistencia, un sentíu tácticu de la carrera y una capacidá de reacción y resistencia na última vuelta. La milla británica (1609,32 m) ta cercana a los (1500 m) y ye hasta la fecha la única disciplina reconocida pola IAAF, definida por una llonxitú non métrica. Otres carreres de media distancia son los 1000 m, los 2000 m) y los 3000 m.
Les carreres de fondu son pruebes que la so alloña ye cimera a 3000 metros. D'invención británica, los 5000 m ye una adautación de los trés milles (4828 m) y los 10 000 m, seis milles (9656 m).[36] Los primeros esperimentos de les pruebes de resistencia tuvieron llugar escontra 1740 en Londres, cuando un atleta corrió la distancia de 17,300 m nuna hora. Estes pruebes realizar na so totalidá na pista del estadiu d'atletismu. La resistencia a la fatiga y el dolor, acomuñada con una bona aceleración final son cualidaes necesaries pa los fondistas.
Carreres en ruta
[editar | editar la fonte]Estes carreres tienen como puntu común que se realicen fuera del estadiu d'atletismu, xeneralmente per carreteres o ente les cais de ciudaes y pueblos.
La maratón nun figuraba nel programa de los Xuegos Olímpicos Antiguos, pero la so lleenda señala a les diverses hestories de la mitoloxía griega, como la historia del soldáu Filípides, que corrió la distancia ente'l campu de batalla hasta la ciudá d'Atenes, a onde llevó la noticia de la victoria. En 1895, el francés Michel Bréal convenció al so amigu Pierre de Coubertin p'aprovechase del mitu y afaelo a los Xuegos Olímpicos modernos. Asina, nos primeros Xuegos de 1896, venticuatro competidores axuntar en Maratón. El pastor griegu Spiridon Louis convertir nel primer ganador d'esta nueva prueba. Nos Xuegos de Londres en 1908, la familia real británica quixo que la carrera empezara nel Castiellu de Windsor y que rematara frente al palcu real del Estadiu Olímpicu. El trayeutu midía precisamente 42,195 quilómetros y darréu convirtióse na distancia del maratón oficial. Esta carrera de resistencia apostar por camín duru, sobremanera peles cais y nun percorríu llanu.
Delles competiciones desenvuélvense sobre alloñes entemedies, como los 21,195 quilómetros de la mediu maratón. El ultrafondo designa la carrera a cuerpu de gran distancia, esto ye, toles distancies cimeres a los 42,195 km de la maratón. Aplicar a carreres en solitariu y a les carreres o («raids») siguientes: 6 hores, 12 hores, 24 hores, 6 díes, ultra-trail, raids per etapes, 100 quilómetros y carreres per etapes.
Campu al traviés
[editar | editar la fonte]El campu al traviés, ye una carrera de fondu apostada nun terrén variáu. Anque esta prueba nun ye olímpica anguaño, si dir en tres Xuegos Olímpicos dende Estocolmo 1912 hasta París 1924, y compitióse en dos modalidaes: individual y por equipos. La distancia va de 3 a 15 km, según grupos d'edá y sexu. La primer carrera d'esti tipu celebrar en Ville d'Avray en 1898, ente los equipos de Francia ya Inglaterra. Otres disciplines como les carreres na naturaleza realizar en montes, montes, desiertos o en cualesquier mediu ambiente natural.
Pasaxe de valles
[editar | editar la fonte]Les carreres de torgues, a diferencia de la mayoría de les disciplines atlétiques, nun tienen raigaños nel deporte antiguo. En realidá, son una invención moderna atribuyida nuevamente a los británicos, quien s'inspiraron nes carreres de torgues de la hípica. La historia de les primeres pruebes oficiales de los 110 metros con valles ta nes carreres de 120 yardes (109,72 metros) con diez obstáculos de 3 pies y 6 pulgaes (1,06 m), que ye l'altor qu'inda s'utiliza güei. Los 110 metros valles, como los 100 metros valles, el so equivalente femenín, ye una prueba de velocidá que consta de diez valles qu'hai que saltar a una distancia de 9,14 m pa los homes y 8,50 m pa les muyeres.[37]
Los 400 metros valles, disciplina relativamente nueva, presentar en Oxford hacia 1860, na forma d'unes 440 yardes. De siguío desenvolvióse en Francia, ente que los británicos y los estauxunidenses refalgar mientres munchos años. Los 400 metros valles ye una de les pruebes más téuniques del atletismu, yá que rique la capacidá física d'un velocista y l'atención al ritmu de carrera, y en particular el númberu de pasos realizaos ente los diez torgues.
Los 3000 m torgues combinen la resistencia col saltu de les valles. Tamién fueron concebíos nun apueste ente los estudiantes, en referencia al deporte ecuestre británicu bien popular a finales del sieglu XIX.[38]Los atletes tienen que percorrer na pista una distancia de 3000 m, y tamién devasar distintes barreres como les valles y la ría. Apocayá, los 3000 m torgues abrir a la participación de les muyeres y la prueba apaeció per primer vegada nel programa olímpicu en 2008.
Relevos
[editar | editar la fonte]Les carreres de relevos tienen el so orixe nes sociedaes antigües, onde la velocidá y resistencia de los corredores pa tresmitir mensaxes d'una ciudá a otra yeren bien importantes.[39]Pero nos Estaos Xuníos la disciplina adquirió popularidá nuna carrera benéfica entamada polos bomberos de Nueva York.[40]Los 4×100 m y 4×400 m consten de cuatro atletes por equipu. L'oxetivu ye cubrir la distancia lo más rápido posible de la que se garantiza la tresmisión d'un cilindru de madera o metal llamao testigu. Los especialistes nestes carreres tienen de combinar la capacidá física del atleta col sentíu de l'anticipación y la coordinación pa la entrega. Les dos carreres de relevos na so forma actual fixeron la so primer apaición olímpica en 1912. L'Ekiden ye una forma de maratón a seis, desenvueltu na década de 1980, de primeres en Xapón.
Marcha atlética
[editar | editar la fonte]La marcha atlética ye una prueba d'orixe británicu que data del sieglu XIX. Ente 1775 y 1800 celebráronse marches de seis díes, amenando un gran entusiasmu popular. El primer campeonatu de marcha tuvo llugar en 1866 sobre siete milles, y 1908 marca l'entamu d'esta disciplina nel programa de los Xuegos Olímpicos sobre 3500 m.[41] La marcha atlética ye una disciplina deportiva na que se debe siempres caminar, nunca correr; esto ye, siquier un pie tien de tar constantemente en contautu col suelu (a güeyu), ente que la pierna de sofitu tien de tar recta (non doblar pola rodía) desque'l pie toca'l suelu hasta que la mesma pase pola vertical del bustu. Les distancies a cuerpu establécense anguaño sobre 20 km y 50 km.
Saltos
[editar | editar la fonte]El saltu con piértiga remontar a les antigües sociedaes griegues, pero desenvolvióse a la fin del sieglu XVIII n'Alemaña mientres les competiciones de ximnasia. Escontra 1850, los miembros del Club de Cricket de Ulverston en Reinu Xuníu decidieron establecer la prueba de «saltu con garrocha». El saltu con piértiga consiste en devasar cola ayuda d'una piértiga una barra tresversal, ensin faela cayer, dempués d'una carrera d'impulsu d'unos trenta metros.[42] Mientres los sieglos, la téunica de saltu y los materiales ameyoraron enforma. Les piértigues de bambú utilizaes nos xuegos de 1900 sustituyir por piértigues de fibra de vidriu en 1956, y dempués poles de fibra de carbonu que son les que s'utilicen anguaño. La prueba tuvo incluyida nos primeros Xuegos Olímpicos en 1896 y nun foi incluyida nel calendariu pa les muyeres hasta los Xuegos de Sydney nel añu 2000.
El saltu de llonxitú esiste en toles competiciones dende l'Antigüedá. Atopamos les buelgues d'esti eventu nos Tailtean Games célticos del sieglu IX.[ensin referencies] Los griegos incluyir yá nel programa de los antiguos Xuegos. La disciplina desenvolver nos países anglosaxones a mediaos del sieglu XIX. El saltu de llonxitú consiste en saltar dende lo más próximo a una «plancha de salida», dempués d'una carrera d'impulsu.[43]
El triple saltu ye una variante del saltu de llonxitú. Tamién nacíu en suelu irlandés, la prueba desenvolver n'América. Como'l so nome indica, el triple saltu ye llevar a cabu una serie de tres saltos dempués del impulsu: en primer llugar sobre un pie, depués un segundu saltu, siempres nes mesmes condiciones que'l primeru, y complétase como en llonxitú.[44]
El saltu d'altor ye d'orixe celta y xermánicu. Dende enantes de 1470 conócense concursos d'altor y trescríbense nos añales de la ciudá d'Augsburg. Incorporar a la competición per primer vegada en 1840 y quedó reguláu en 1865. La regla ye, dempués de tomar impulsu, saltar una barra horizontal lo más alto posible y ensin baltala. Tomar d'impulsu realizar nun solu pie.[45]La téunica de saltu desenvolvióse enforma mientres el sieglu XX. La tisoria y el rodiellu fueron bien utilizaos polos atletes hasta la llegada en 1968 del estilu Fosbury, utilizáu por tolos saltadores anguaño.
Llanzamientos
[editar | editar la fonte]El llanzamientu tien llugar na zona entendida al interior d'un ovalo. El Discóbolu de Mirón simbolizáu pola so famosa escultura del llanzador de discu nel Pentatlón, lléganos dende tempranu como historia real de los llanzamientos de l'antigüedá. El principiu mesmu de llanzar inspirar nel xestu ancestral del cazador.
El llanzamientu de pesu tien el so orixe na mitoloxía griega, onde Homero describe a los llanzadores de piedres. El primer eventu oficial apostar nos Estaos Xuníos en 1876. El pesu que se llanza ye de 16 llibres (7,257 kilogramos), tomando como referencia la bala de cañón, y la téunica de llanzamientu evolucionó ente la posición fixa, al llanzamientu con toma d'impulsu. La idea ye llanzar la bola lo más lloñe posible d'un círculu que tien una llinia asitiada nel área de llanzamientu que nun puede ser devasada pol llanzador.[46]
El llanzamientu de discu ye la prueba atlética meyor descrita polos griegos. Les téuniques pal llanzamientu y los distintos discos esplicar na Ilíada. El solos yera un discu con un furu pol que pasaba una cuerda, ente que el diskos yera planu, fechu de piedra o bronce. La disciplina desenvolver nos Estaos Xuníos a la fin del sieglu XIX. En 1907, el pesu del discu masculín afitar en 2 kg y un diámetru de 22 cm.[47]
Atopáronse rastros de llanzamientu de martiellu nes antigües lleendes celtes que daten de 829 e. C., y mientres la Edá Media, onde'l verdaderu martiellu de ferreru sustituyó a los artes rústicos de l'Antigüedá. Al igual qu'otres disciplines de llanzamientu, el martiellu evolucionó a lo llargo de los sieglos, tantu na forma como nel pesu.[48] Anguaño, pa los homes, la bola d'aceru pesa 7,257 kilogramos (16 llibres) y ta coneutada a un cable d'aceru con un mangu. Autorizaes a competir solo a partir de 1995, les muyeres llancen un martiellu de 4 kg.
La xavalina,[49]ferramienta de caza utilizada poles civilizaciones antigües, y tamién una arma usada por munchos exércitos de l'antigüedá, ta nel orixe de la disciplina de llanzamientu de xavalina. Hércules considérase que foi unu de los primeros llanzadores de xavalina. La prueba figuraba nel programa de los Xuegos Olímpicos Antiguos. Escontra 1780, los escandinavos adoptaron y desenvolvieron la disciplina. La xavalina, inclusive, convertir nun símbolu de la independencia nacional en Finlandia. Les marques fueron aumentáu de manera constante mientres los sieglos, tantu ye asina que la xavalina foi rediseñada delles vegaes na década de 1980 pa controlar la seguridá y amenorgar el tiempu de vuelu. A pesar d'estes midíes, los incidentes siguen produciéndose anguaño. En 2007, los atletes Roman Šebrle y Salim Sdiri fueron algamaos por fuercia por una xavalina mientres les xuntes.[50]
Pruebes combinaes
[editar | editar la fonte]Les pruebes combinaes riquen toles cualidaes necesaries pa la práutica d'atletismu. Dende l'Antigua Grecia, apostáronse competiciones multidisciplinarias pa compensar al home más completu.
El decatlón nació nel sieglu XIX en dellos países europeos primero que los irlandeses esportaren la idea a los Estaos Xuníos. Esperimentar con un campeonatu, n'inglés «all around championship», que constaba de diez pruebes socesives d'atletismu. Avery Brundage, futuru presidente del Comité Olímpicu Internacional, ganó tres veces el concursu nacional d'Estaos Xuníos. Apostáu en dos díes, el decatlón[51]componer de cuatro carreres (100 m, 400 m, 110 m valles y 1500 m), tres saltos (llonxitú, altor y piértiga), según tres llanzamientos (pesu, discu y xavalina). Cada actuación convertir en puntos nuna escala y la suma d'estos puntos determina la clasificación.
Les primeres pruebes combinaes de muyeres celebrar por primer vegada en 1928 so la forma de pentatlón. Añadiéronse dos pruebes adicionales a principios de los años 1980, dando nacencia al heptatlón. Esti postreru componer de tres carreres (100 m valles, 200 m y 800 m), dos saltos (llonxitú y altor) y dos llanzamientos (xavalina y pesu).[52]
Elementos del estadiu
[editar | editar la fonte]Pista y zones de concursu
[editar | editar la fonte]L'estadiu d'atletismu tien que cumplir con ciertes normes pa oficializar les competiciones y los resultaos que nella tienen llugar. Toles instalaciones tán regulaes pola IAAF (dimensiones, pendiente y diseñu). Les competiciones d'atletismu al campu desenvuélvense n'estadios que tienen una pista oval de 400 metros de llargu. Esta distancia evolucionó a lo llargo de los años. Nos Xuegos de 1896 la pista yera de 333,33 m; nos Xuegos de 1900 en París de 500 metros y de 536,45 m (un terciu de milla) en St. Louis en 1904. En 1912 la distancia yera de 383 m; depués de nuevu fueron 500 m nos Xuegos Olímpicos de 1924.
La pista d'atletismu consta de dos llinies rectes paraleles y dos curves idéntiques, y tien de tener ente 6 y 8 «carriles» de 1,22 m d'anchu, y un foso adaptable a la carrera de 3000 m torgues (la ría).[53]En sala, la llonxitú de la pista ye de 200 metros y la curva puede aumentar hasta 18 graos a lo más. El númberu de «carriles» tien de tar ente 4 y 6. Precísase una pista en llinia recta que tea asitiada nel centru de la sala. La testura de la pista d'atletismu evolucionó a lo llargo de los años, siendo de primeres de tierra, más tarde de verde a empiezos del sieglu, y dempués de ceniza, una clase de magre. Los años 1960 carauterizar pola apaición de les superficies sintétiques. En 1967, la empresa 3M creó les primeres pistes de poliuretano. El tartán apaeció per primer vegada nos Xuegos Olímpicos de 1968 en Méxicu. El color coloráu de la pista escoyer pola so resistencia a los rayos UV (ultravioleta del sol).
Les árees de llanzamientos componer d'una zona d'impulsu delimitada per un círculu realizáu con una banda de fierro, que'l so diámetru varia según la disciplina (2.135 m nel pesu y martiellu y 2,50 m pal discu), y que'l so revestimiento pue ser de formigón o asfaltu.[54]El llanzamientu de xavalina realizar nuna pista similar a la pista sintética. El so llonxitú mínimu ye de 36 metros y l'anchor de 4 m. Los atletes nun tienen de triar la llinia o'l círculu de llanzamientu sol riesgu de ver el so llanzamientu invalidáu polos xueces. Los sectores de cayida son de yerba xeneralmente por que el elementu llanzáu pueda dexar una buelga con cuenta de midir la distancia. Ta delimitada per llinies blanques que formen un ciertu ángulu (29° pa la xavalina y 34°9 pa los otros elementos que se llancen). Les zones de saltos tán feches de material sintético. El saltu de llonxitú y el triple saltu tienen una pista de 40 m de llargu y 1,22 m d'anchu, y termina nun foso de receición de (9 m de llargu y 2,75 m d'anchu) rellenu de sable finu. Planchar de salida tán fixes al suelu y cúbrense con plastilina pa comprobar si un atleta trió nella al saltar. La zona de saltu d'altor mide 20×20 m col fin d'instalar el saltador. A lo último, el saltu con piértiga tien un corredor d'impulsu de 40 m de llargu y 1,22 m d'anchu, acabáu nun bancu de cayida.
Material y equipamientu
[editar | editar la fonte]Pruebes | Homes | Muyeres | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pesu de los elementos | |||||||||||||
Pesu | 7,260 kg | 4 kg | |||||||||||
Discu | 2 kg | 1 kg | |||||||||||
Xavalina | 0,800 kg | 0,600 kg | |||||||||||
Martiellu | 7,260 kg | 4 kg | |||||||||||
Altor de les valles | |||||||||||||
100 m valles | - | 0,84 m | |||||||||||
110 m valles | 1,067 m | - | |||||||||||
400 m valles | 0,914 m | 0,762 m | |||||||||||
3000 m torgues | 0,914 m | 0,762 m |
Una competencia d'atletismu rique, pol so eleváu númberu de pruebes, un material importante.[56]Pa les carreres (de 60 a 400 m) ye obligatoriu la presencia de taco de salida, si ye posible coneutaos con un sistema de control de salíes en falsu. Dexen un mayor impulsu y salíes ensin deslizamientos. Amás, los postes de partida tendrán d'indicar les cais atribuyíes a los atletes. P'aprobar les marques, la IAAF rique la presencia d'un anemómetru pa midir y rexistrar la velocidá del vientu,[57]y un sistema de cronometraxe dafechu automáticu a la centésima de segundu.
Pal saltu d'altor y el saltu con piértiga son necesaries colchonetes de receición y postes colos sos soportes correspondientes. Les barres pueden ser de madera, metal o fibra de vidriu. Tienen de montase siempres tacos fitos a los montantes móviles de los saltadores. Los distintos tipos d'elementos pa llanzar —pesos, discos, martiellos y xavalines— tendrán de respetar puramente'l pesu y les dimensiones acordies con distintes edaes y sexos.[58]El «testigu» utilizáu nes carreres de relevos nun tendrá d'entepasar de 50 gramos y 30 cm. Tienen d'utilizase paneles pa informar a los atletes y espectadores de les marques alcanzaes.
La vistimienta típica d'un atleta componer d'un maillot, un short y zapatielles de carreres. Les utilizaes por un velocista nun tienen talón nin arcu llantar, y cunten con 11 crampones que nun tienen d'entepasar los 9 mm de llonxitú.
Xueces y reglamentu
[editar | editar la fonte]Xueces
[editar | editar la fonte]Una prueba d'atletismu ta integrada por diversos xueces encargaos de garantizar el bon funcionamientu de les pruebes y la validez de les marques, velando pola aplicación coherente de la normativa internacional.
Pa les carreres, el xuez-árbitru coordina al xuráu por que se respeten les distintes regles de les competiciones. El xuez de salida ye responsable d'asegurar el correutu entamu de les carreres, especialmente nel allugamientu de los atletes o nel allugamientu na salida.[59]Tamién vixila cualesquier Glosariu d'Atletismu salida en falsu, espulsando al atleta cuando faiga la falta. Los comisarios de carrera tienen de notificar al xuez cualquier interferencia al reglamentu mientres el desarrollu de les carreres, especialmente nos casos d'invasión de la cai próxima nes carreres de velocidá, mal franquéu de torgues, emburriones, o mal trespasu del «testigu».[60]Los xueces de meta determinen la clasificación de los atletes en cruciando la llinia cola primer parte del cuerpu (costazu o torso). El xuráu de la carrera ye secundáu polos cronometrador oficiales que necesariamente tienen que tener una ferramienta pa la midida automática a una centésima de segundu y un anemómetru.
Los concursos de saltos y de llanzamientu tamién son supervisaos pol árbitru. Ta asistíu siquier por cinco xueces responsables de verificar la marca y la validez de la prueba y de la midida al centímetru de la marca del atleta. Una prueba ye válida cuando'l xuez llevanta una bandera blanca, inválida si ye una bandera colorada. A la fin de les pruebes, el xuez va establecer una clasificación definitiva y va acompañar a los ganadores al podiu.
Regles de competición
[editar | editar la fonte]La IAAF promulgó normes estrictes y rigoroses nes competiciones pa garantizar una competencia lleal nes pruebes. Nuna competición oficial, el primer atleta tien de tar rexistráu y apuntando na secretaría pa recibir el so dosal. Cuenta con una zona de calentamientu» pa esi fin y tien de presentase na zona de llamada» a una hora establecida. De siguío, tien de dirixise a la parte de les pruebes colos otros competidores. Los atletes tienen de llevar los sos equipamientos reglamentarios reconocíos pola so federación. Estos equipamientos nun tienen de ser ofensivos y nun tienen d'enzancar el ser vistos polos xueces. Un atleta tien la oportunidá de participar descalzu o llevar calzáu n'unu o en dambos pies.
Nes carreres de velocidá, los atletes cuerren na cai» que se-yos asigna d'un estremu a otru de la prueba y tendrán de salir obligatoriamente de los tacos de salida, onde un xuez de salida da les órdenes de salida siguientes: «a los sos puestos» y ¿«llistos»?, enantes d'efeutuar el disparu de pistola cuando los corredores tán inmóviles.[61]Los competidores nun tienen de camudar de «cai» nin interferir na llinia interior, especialmente nes curves.
A partir de los 800 metros, los atletes empiecen nuna posición de pies, ensin la segunda orde. Mientres la carrera, nun tienen d'atrabancar nin emburriar. Pa los relevos, los atletes tendrán de respetar les zones de tresmisión marcaes na pista y llevar el testigu hasta la llinia de meta. Nes carreres de torgues, los corredores tendrán de pasar percima de les valles y non al aviesu de forma apostada.
Nel saltu d'altor y saltu con piértiga, los montantes de la barra tienen de tar fixos, y l'orde de los competidores rique un sortéu. Cada concursante tien una llende de tiempu y dispón de tres intentos por altor pa devasala. La clasificación realízase considerando l'altor final alcanzada. Nel saltu de llonxitú y triple saltu, tolos atletes tienen tamién tres intentos, de siguío, los ocho meyores puestos tienen otros trés intentos adicionales. El saltu ye validáu polos xueces si'l saltador nun muerde» la llinia nel so intentu y sale del foso de receición per delantre de la buelga dexada nel sable.
Nes competiciones internacionales, un atleta ye un representante d'una federación. Nel casu de cambéu de nacionalidá o de doble nacionalidá, nun puede representar al so nuevu país mientres siquier tres años a partir de la fecha na que representó per última vegada a la primer federación. Un atleta puede ser sometíu a un control antidopaxe a la fin d'una prueba. Nel casu d'un relevu, tolos miembros tienen de sometese al control. Les muestres unviar a un llaboratoriu acreditáu pola AMA. La homologación d'una marca y de un récor ta suxeta a la presencia de los resultaos del exame d'estes muestres nel espediente. Más palantre, si un atleta almite utilizar sustancies prohibíes mientres el periodu en que s'estableciera'l récor, esti retirar de les tables de récor. El competidor tien derechu a apelar. L'apelación tien de ser presentada por un representante del atleta o pol atleta mesmu.
Organización Internacional: IAAF
[editar | editar la fonte]En 1912, darréu dempués de los Xuegos d'Estocolmu nació l'Asociación Internacional de Federaciones d'Atletismu; axuntaba entós a 17 miembros de la Asociación Internacional de Federaciones d'Atletismu.[62] La IAAF dio en l'afitamientu del deporte en tol mundu y al establecimientu de normes estrictes que garantizaren la regularidá de les pruebes. Tamién asegura la validación de los récores mundiales y l'organización de competiciones internacionales.[63] Dende 1999, el senegalés Lamine Diack ye'l presidente d'esta institución que la so sede ta allugada en Mónacu.
La IAAF estremar en seis rexones continentales (África, Asia, Europa, Oceanía, América Central y el norte d'América del Sur) rexíes pola so propia institución. L'Asociación Europea d'Atletismu crear en 1970[64] y agora consta de 50 miembros. Un total de 212 federaciones nacionales tán afiliaes a la IAAF.
Principales competencies
[editar | editar la fonte]Campeonatos internacionales
[editar | editar la fonte]Estes competiciones internacionales celébrense cada cuatro años. Componer de los Xuegos Olímpicos, los Campeonatu del Mundu y los campeonatos continentales, y son entamaos por IAAF, el COI o la federación continental (por casu, la Federación Europea d'atletismu). Solo trés atletes per país pueden competir. Pa escoyer a los meyores atletes, munchos países aplicaron el sistema de mínimos, establecíos según un programa de marques.
Xuegos Olímpicos
[editar | editar la fonte]La principal competición d'atletismu celebra cada cuatro años mientres los Xuegos Olímpicos. L'atletismu ye consideráu'l deporte «rei» de los Xuegos Olímpicos. tuvo presente a partir de 1896 mientres la renacencia de los Xuegos Olímpicos debíos a la iniciativa del Barón Pierre de Coubertin. Tamién ye unu de los cinco deportes que figuraron siempres nos Xuegos Olímpicos,[65] y ye'l qu'inclúi'l mayor númberu de pruebes. Doce títulos daos nos primeros xuegos anovaos, el total de les pruebes programaes nos Xuegos Olímpicos de Beijing en 2008[66] alzar a 47. A les muyeres dexóse-yos competir per primer vegada nos Xuegos de 1928, y foi en contra de la voluntá de Coubertin. Les competiciones suélense realizar nel Estadiu Olímpicu, onde tienen llugar les ceremonies d'apertura y zarru.
Campeonatos del mundu
[editar | editar la fonte]Mientres enforma tiempu desprovistos de l'atención mundial que consideraba siempres a la competición olímpica como l'acontecimientu supremu del atletismu mundial, l'atletismu dedicó'l so gran impulsu a celebrar el so primer Campeonatu del Mundu de Ḥélsinki en xunetu de 1983, una idea de la so entós presidente Primu Nebiolo. Esti acontecimientu apurre un campeón del mundu en cada disciplina. Dende 1991 convertir nuna competición biañal. Al marxe d'esti eventu, el campu al traviés tien el so propiu campeonatu del mundu celebráu añalmente mientres l'iviernu. La prueba na forma d'un cross llargu y un cross curtiu, reconoz a los meyores atletes individuales y al meyor equipu.
El Campeonatu Mundial d'Atletismu en Pista Cubierta tamién tien llugar cada dos años, alternando cola competición celebrada al campu. Una primer edición celebrar en 1985 en París, col nome de Xuegos mundiales indoor, pero'l títulu oficial de Campeonatos del Mundu en sala dar por primer vegada en 1987 n'Indianapolis. Amás, nel 2014 celebróse la primer edición del Campeonatu Mundial de Carreres de Relevos en Nasáu, Les Bahames.
Campeonatos continentales
[editar | editar la fonte]Les federaciones continentales entamen los sos propios campeonatos pa compensar a los sos meyores atletes. Los Campeonatu d'Europa entámense cada cuatro años[67] pola Asociación Europea d'Atletismu ente'l ciclu olímpicu. La primer edición tuvo llugar en 1934 en Turín y la postrera celebrar en 2010 en Barcelona. Dende 1966, el campeonatu de pista cubierta entámase cada dos años. Les otres asociaciones tamién entamen la so propia competición al campu, como'l campeonatu d'África o'l campeonatu d'Asia. Los Campeonatos del Mundu y/o europeos de cross, de marcha, de mediu maratón y de maratón tienen como oxetivu la clasificación por equipos.
Xuntes
[editar | editar la fonte]Amás de los Xuegos Olímpicos, los Campeonatu del Mundu, los Campeonatu d'Europa y los campeonatos nacionales, l'atletismu tamién se practica en forma de xuntes internacionales llamaes «meetings». Basar en compañíes públiques o en patrocinadores privaos, y funcionen por aciu un programa nel que s'amenorguen delles pruebes. Los atletes participantes son convidaos polos organizadores. Les xuntes[68]entamar a nivel internacional, nacional y rexonal, y utilicen el sistema de premios y primes según el rendimientu. Esisten numberoses xuntes atlétiques y tán ordenaes por niveles, dependiendo del prestíu de la competición.[69]
El circuitu de la Lliga de Diamante ye, ensin dulda, la serie de xuntes más prestixosa, porque axunta a los meyores atletes del añu y gocia d'una importante cobertoria mediática (retresmisión televisiva abierta) y premios importantes. Dende 2010, la prueba consiste de 14 xuntes alredor del mundu. Los deportistes que llogren atropar el mayor númberu de puntos en toes estes xuntes faen acreedores al Troféu de diamante más un premiu n'efeutivu.[70]
Otres xuntes, amás de la Lliga de Diamante, son el IAAF World Challenge, que tien llugar dende'l mes de mayu hasta setiembre de cada añu y consiste nun día de competencia en quince distintos partes del mundu con premios n'efeutivu en caúna d'elles pa los distintos eventos;[71][72] tamién esisten campeonatos d'eventos combinaos, maratones, xuntes en pista cubierta, y circuitos de marcha atlética.[73][74]
Campeonatos nacionales y inter-clubes
[editar | editar la fonte]Cada país tien los sos propios campeonatos pa determinar los meyores atletes en cada disciplina. Los campeonatos nacionales tamién sirven como prueba de calificación pa futures competiciones internacionales. Nos Estaos Xuníos, la «O. S. trials» ve competir a los meyores atletes estauxunidenses. Na velocidá, el sistema de seleición suel ser implacable, una y bones delles finales tán al mesmu nivel que les finales mundiales.
Otres competencies
[editar | editar la fonte]Tamién s'entamen concursos por equipos, de cutiu denominar «Copa». Estos inclúin la Copa Continental de la IAAF, qu'axunta a los equipos de los continentes, la Copa mundial de maratón o la Copa del mundu de marcha. A nivel continental, la Copa d'Europa d'Atletismu en Pista ye una prueba por equipos qu'axunta a los ocho meyores equipos del continente dende 1965. Apostada en dos xornaes, reconoz a les meyores naciones europees tocantes a marques femenines y masculines y dexa, a lo último reflexar el valor deportivu real d'un país. La Copa d'Europa celebra cada añu dende 1993,[75] y ye entamada pola EAA.
Los alcuentros internacionales» son enfrentamientos ente los equipos nacionales nun programa atléticu práuticamente completu. Estes pruebes fueron les grandes competiciones dende'l periodu posterior a la guerra hasta la primer edición de los Campeonatu del Mundu, especialmente mientres los años non olímpicos. Les xuntes ente los equipos de los Estaos Xuníos y la Xunión Soviética yeren consideraes de cutiu como'l gran eventu de la temporada d'atletismu. Otres competiciones internacionales, los Xuegos de la Commonwealth, los Xuegos Mediterráneos, o Xuegos de la Francofonía deriven de cutiu d'organizaciones históriques o polítiques. Les Universiaes, los Goodwill Games (agora cayíos en desusu) son competiciones multideportivas entamaes siguiendo'l modelu de los Xuegos Olímpicos.
Grandes nomes del atletismu
[editar | editar la fonte]En 2000, el llibru publicáu pol diariu deportivu francés L'Équipe, 100 campeones nun sieglu de deporte,[76]establecía una clasificación de los 100 atletes del sieglu, na que l'atletismu yera'l deporte más representáu. Per otra parte, en 1999, la IAAF noma a los campeones d'atletismu del sieglu XX.[77]Ente los homes, l'estauxunidense Carl Lewis superó al so compatriota Jesse Owens, ente que la neerlandesa Fanny Blankers-Koen foi premiada ente les muyeres. El 2012 esa mesma institución crea'l Salón de la Fama del Atletismu Salón de la Fama.
Homes
[editar | editar la fonte]Ente los velocistes, el norteamericanu Carl Lewis ye, ensin dulda, l'atleta que marcó la disciplina pola amplitú de la so palmarés. Colos sos nueve títulos olímpicos (ente ellos cuatro en saltu de llonxitú) y ocho campeonatos del mundu, llogró caltener el so dominiu mientres cuasi dos décades.[78]Jesse Owens aseguróse un llugar na historia del deporte col llogru de cuatro títulos olímpicos nos Xuegos de 1936. Otros velocistes de sonadía son Ray Ewry, Alvin Kraenzlein, Jim Hines, Tommy Smith, Valeriy Borzov, Pietro Mennea y más apocayá, Butch Reynolds, Frankie Fredericks, Donovan Bailey, Maurice Greene, Michael Johnson y Usain Bolt
Los finlandeses voladores, nomatu dau a ente otros atletes a Paavo Nurmi, Ville Ritola o Hannes Kolehmainen reinaron nes carreres de llarga y media distancia na primer metá del sieglu XX. El checoslovacu Emil Zátopek entró na lleenda axudicándose los 5000 m, los 10 000 m, y el maratón nos Xuegos de 1952. Otres lleendes en resistencia son los etíopes Abebe Bikila y Haile Gebrselassie, el neozelandés Peter Snell, l'australianu Herb Elliott, los británicos Sebastian Coe y Steve Ovett, el francés Jules Ladoumègue, el kenyanu Kipchoge Keino, l'otru finlandés Lasse Virén, los marroquinos Saïd Aouita y Hicham El Guerrouj o l'americanu Mal Whitfield.
Nos concursos, munchos atletes adquirieron finalmente la condición de «lleenda» del atletismu. Pueden citase a los soviéticos Valery Brumel y Viktor Sanyeyev y los estauxunidenses Al Oerter, Bob Beamon y Dick Fosbury. Más apocayá, Jonathan Edwards Lars Riedel, Javier Sotomayor, Mike Powell, Ivan Pedroso, Jan Zelezny, Serguéi Bubka y Alberto Juantorena apoderaron cada unu la so especialidá. N'otres pruebes, atopar ente los grandes nomes de la historia del deporte los decatletas Jim Thorpe y Daley Thompson y los marchadores Vladimir Golubnichy y Robert Korzeniowski.
Güei día, l'etíope Kenenisa Bekele, socesor de Gebrselassie, apodera'l fondu mundial. L'americanu Jeremy Wariner reina nos 400 metros, averándose adulces a les marques de Michael Johnson. Dende 2008, el xamaicanu Usain Bolt tien un rendimientu escepcional na velocidá. Nos Xuegos Olímpicos de Beijing, ganó los 100 m, 200 m y relevos 4×100 m, en cada casu pa establecer un nuevu récor mundial.[79]
Muyeres
[editar | editar la fonte]Dende la so primer apaición nos Xuegos Olímpicos en 1928, l'atletismu tamién forxó a lo llargo de les décades les sos lleendes femenines. Les carreres rápides consagraron a la neerlandesa Fanny Blankers-Koen,[80] la única muyer que ganó cuatro medayes d'oru nuna olimpiada, l'australiana Betty Cuthbert, la polaca Irena Szewińska, los alemanes orientales Marita Koch y Marlies Göhr, la francesa Marie-Jose Perec, l'australiana Cathy Freeman, la mexicana Ana Guevara y el ex velocista xamaicana Merlene Ottey. Pueden citase a les atletes norteamericanes Wilma Rudolph, Evelyn Ashford, Valerie Brisco-Hooks, Gwen Torrence, Gail Devers, o Florencia Griffith-Joyner que con unes grandes marques siguen so barruntu de dopaxe.[81]
Ente les «fondistas», los grandes nomes son Jarmila Kratochvílová, Tatyana Kazankina, Ana Fidelia Quirot, Maria Mutola, Gabriela Szabo, Doina Melinte, Joan Benoit, Ingrid Kristiansen, Hassiba Boulmerka, Svetlana Masterkova, Kelly Holmes y Derartu Tulu, por nomar solo dalgunes. La británica Paula Radcliffe colecciona primeros puestos na pista enantes de convertise na gran líder del maratón.
Nos concursos, la norteamericana Jackie Joyner-Kersee apodera les pruebes de heptatlón y saltu de llonxitú, ganando un total de tres títulos olímpicos y cuatro títulos mundiales. El so principal rival foi l'alemana Heike Drechsler. Ulrike Meyfarth, Stefka Kostadinova, Inessa Kravets y Trine Hattestad tamién llevaron a la so disciplina al más altu nivel.
Anguaño, l'atletismu femenín ta apoderáu principalmente por cuatro atletes: la sueca Carolina Klüft en heptatlón que nun conoció la derrota nun gran campeonatu, la pertiguista rusa Yelena Isinbáyeva que sigue los pasos de Sergei Bubka. Per otra parte, les etíopes Tirunesh Dibaba y Meseret Defar.
Atletismu femenín
[editar | editar la fonte]L'atletismu femenín, definitivamente ocupó'l so llugar dende'l final de la guerra de 1939-1945.[82]Sicasí, la práutica d'esti deporte poles muyeres remontar a les civilizaciones antigües onde nel Antiguu Exiptu dellos competidores enfrentar nes pruebes de peses y llanzamientos, o nes escenes de carreres que se describen na mitoloxía griega. Escontra'l 1350 a.C, Hippodome esposa de Pélops creó xuegos puramente pa les muyeres, llamaos los Xuegos de Hera. Tamién s'entamaben competiciones y carreres cada cuatro años. Nel sieglu XVI n'Alemaña entamábense pruebes deportives femenines abiertes a mozos pregueros en Markt Groningen. Cola reglamentación del atletismu, les primeres xuntes enfrentando a muyeres apaecen a la fin del sieglu XIX. Realizar nes universidaes estauxunidenses competiciones ente los estudiantes, a imaxe de les moces del Vassar College de Nueva York de 1895. Los atletes estauxunidenses participen nes competiciones nacionales universitaries dende 1903. El 25 de payares de 1903 en Francia, cerca de 2500 obreros del testil participen na carrera de les Midinettes», prueba que diba de París a Nanterre en carrera o a la marcha.[83] Sobre una distancia de 12 km, la modista Jeanne Cheminel imponer en 1h 10.[84]Les muyeres finlandeses fueron almitíes a los campeonatos nacionales en 1913.
N'ausencia de los homes, movilizaos mientres la Guerra Mundial, la emancipación del deporte femenín aceleróse. Asina, los acontecimientos deportivos inter-fábriques celebrar en Francia y nel Reinu Xuníu. La Federación de Sociedaes Deportives Femenines de Francia fundóse'l 18 de xineru de 1918, basada en particular nos clubes deportivos femeninos fundaos enantes de la Gran Guerra como Femina Sport (1912), que yá practicaba l'atletismu. Alice Milliat[85]convertir en presidenta de la FSFSF. Ante la negativa del barón Pierre de Coubertin y del Comité Olímpicu Internacional a dar cabida a les muyeres nel atletismu, Milliat decidió la creación en 1921 de los primeros Xuegos mundiales femeninos, integraos por cinco naciones europees en Montecarlu.[86] Depués los Xuegos femeninos de París en 1922 y en Gotemburgu en 1926. N'agostu de 1922, nel Congresu de la Federación deportiva femenina internacional (fundáu en 1921), llegó l'aprobación de los primeros 38 récores mundiales d'atletismu femenín.[87] Los primeros años 1920 correspuenden igualmente a les primeres pruebes nacionales ya internacionales femenines n'otres naciones europees.
En 1928, la IAAF acepta la realidá d'atletismu de la muyer cola decisión d'integrar delles pruebes mientres los Xuegos d'Ámsterdam. Na carrera de 800 m, la llegada de dellos competidores escosos provocó ciertu discutiniu y nun foi prueba femenina hasta 1960.[88]Un periodista alemán de la dómina afirmó: «Creemos que les muyeres nun tienen de correr en distancies tan grandes […] cuasi tolos competidores taben escosos. Nun foi prestosu».[89]Esta visión de la carrera foi entá cuestionada pol COI en 1952[90]que consideraba qu'estes muyeres esbarrumbárense más pola decepción que pol escosamientu real. Nos Xuegos de Los Angeles de 1984, con ocasión de la integración de la maratón nel programa olímpicu femenín, la llegada de la suiza Gabriela Andersen-Schiess causó'l mesmu discutiniu qu'en 1928. Totalmente deshidratada, concluyó los últimos metros taramellándose y cayéndose na llinia de meta,[91]en contraste cola victoria de Joan Benoit en meyor tiempu que Emil Zátopek nos Helsinki en 1952
El contingente d'atletes femenines siguió creciendo nos Xuegos Olímpicos y nos Campeonatu del Mundu y les diferencies de programes ente homes y muyeres amenorgóse nos últimos años. La piértiga y el llanzamientu de martiellu introducir nos xuegos Olímpicos de Sydney 2000. Nos Xuegos Olímpicos 2008, apaecieron nel programa los 3000 m torgues femeninos.
Innovaciones de la disciplina
[editar | editar la fonte]Téuniques
[editar | editar la fonte]La progresión nes marques deportives mientres los sieglos foi debida en parte a les innovaciones nel material y tamién a la evolución téunica de cada prueba. A la fin del sieglu XVIII, un xeneral d'Estaos Xuníos inventó'l « crouch start», una téunica consistente n'empecipiar una carrera en cliques. Tom Burke, primer campeón olímpicu de los 100 metros na historia, utilizó esti nuevu métodu.[92] Nos Xuegos de 1900, l'estauxunidense Alvin Kraenzlein anovó por aciu l'amenorgamientu del númberu de pasos ente les valles. Na década de 1920, los Estaos Xuníos presentaron una nueva téunica de saltu de llonxitú, el « hitch kick» que consiste na realización de batíes nel aire mientres el saltu.[93]Nel llanzamientu de pesu, l'estauxunidense Parry O'Brien inventó la téunica de llanzar por aciu la rotación de 180 °. Darréu dempués de la Segunda Guerra Mundial, los entrenadores soviéticos desenvolvieron distintes téuniques pa saltar. Valeri Brumel foi unu de los primeros atletes n'esperimentar cola téunica de rodiellu ventral», que de momentu sustituyó a la de «tisoria». Unos años más tarde, la disciplina foi revolucionada una vegada más cola llegada del «Fosbury flop», del nome del americanu Dick Fosbury que ganó'l saltu d'altor de los Xuegos de Méxicu en 1968 cola téunica del saltu dorsal».[94]
Entrenamientu
[editar | editar la fonte]Cola apaición del profesionalismo de primeres del sieglu XX, los métodos d'entrenamientu siguieron ameyorando considerablemente. Nos Estaos Xuníos, la preparación física de los velocistes desenvolver dende les primeres competiciones nacionales. La téunica consiste n'executar l'entrenamientu a ritmu de competición. Na década de 1920, el fondista de Finlandia Paavo Nurmi inventó un métodu d'entrenamientu variáu y basáu en rigoroses sesiones de resistencia y velocidá cronometraes.[95]Inspiráu nel exemplu de Finlandia, l'entrenador suecu Kid Holmer desenvolvió'l fartlek sistema nel que'l deportista ye llibre de crear pa sigo mesmu un entrenamientu que s'afaiga la so propia individualidá. Holmer estableció un verdaderu campu d'entrenamientu asitiáu en plena naturaleza sueca compuestu por un percorríu altamente selectivu con llombes y torgues (tueros de los árboles, el ríu...)[96] Na década de 1950, la téunica d'entrenamientu por intervalu, l'entrenamientu fraccionáu, foi desenvueltu por médicu n'Alemaña.[97] Esti esixente sistema benefició na posguerra a los atletes de la Europa del Este, incluyíu al Checu Emil Zátopek, corredor que ganó delles medayes nos Xuegos Olímpicos. La RDA, gracies a una política de detección temprana, entrenamientu d'altu nivel, y a la investigación en biomecánica o fisioloxía,[98] produció velocistes d'altu nivel. Coles mesmes, el jogging crear en Nueva Zelanda, según un programa intensivu basáu na resistencia. Esti métodu foi utilizáu, ente otros, pol fondista Peter Snell na década de 1960.[99] En Melbourne, l'australianu Herb Elliott, retoma los métodos suecos del ante-guerra nun campu d'entrenamientu dedicáu al atletismu.
Rendimientos
[editar | editar la fonte]Récores
[editar | editar la fonte]Los récores del mundu d'atletismu masculín son reconocíos oficialmente pola IAAF dende 1912. Antes d'esa fecha, les marques de los atletes yeren establecíes ensin nenguna garantía de cumplimientu d'una normativa unificada, y ensin reglamentos específicos pa cada prueba. La primer llista de récores publicar por primer vegada en 1914 y ta integrada por 53 récores de carreres a cuerpu, 30 récores de marcha y 12 récores de concursos. En 1936, los resultaos de les muyeres tresmítense de la mesma pola IAAF. Estos rexíense enantes pola FSFI, una federación de muyeres autónoma. Dende 1987, la Federación Internacional d'Atletismu tien en cuenta les pruebes apostaes en sala. Na actualidá, cuasi una cincuentena de pruebes atlétiques (incluyendo 22 pa les muyeres) tán reconocíes a nivel mundial, continental o nacional. Les pruebes que nun son reconocíes considérense como «meyores marques».
L'aprobación, denomada téunicamente homologación, d'un récor ta suxeta al cumplimientu d'una serie de normes. Esti rexistru tien de ser establecíu mientres una xunta o un eventu inscritu nel calendariu previstu y respetar les regles de la Federación Internacional. Les carreres cronometrar de forma electrónica y el vientu que pueden favorecer o oponese a los corredores teniéndose en cuenta pa la so validez. La llende de vientu ye de 2 m positivos (esto ye, na direición de la carrera) per segundu. Tamién se riquir pa la so homologación la realización d'un control antidopaxe darréu a la realización de la marca. La demanda de homologación va realizase dientro de los trenta díes siguientes a la celebración de la prueba pola federación miembru de la IAAF en representación del país onde s'estableció la marca.
Los organizadores de les xuntes utilicen de cutiu lo que se llama una llebre» nes carreres de fondu. Estos atletes tienen de dar a la carrera un ritmu abondu y cumplir colos tiempos de camín primeramente definíos, pa dexar a los campeones bater el so récor. Nesti casu, les llebres» reciben bonos de rendimientu. En 1997, nuna xunta en Roma, el kenyanu William Tanui ganó la suma de 15 000 dólares por participar nel récor mundial de la milla como una llebre».[100]
Llendes
[editar | editar la fonte]Los récores mundiales camudaron considerablemente mientres el sieglu XX, especialmente nos años 1920 y na década de 1950. Coles meyores teunolóxiques, la evolución de los materiales, la meyora de los métodos de formación, y cola ayuda del dopaxe, el rendimientu deportivu aumentó, sobremanera dende 1970. Dende va dellos años, los nuevos récores mundiales nel atletismu son menos numberosos a pesar de la meyora de los métodos d'entrenamientu y de los métodos de reclutamiento de los atletes. Según los estudios, les llendes fisiolóxiques de la especie humana seríen algamaos nuna xeneración, esto ye nel 2027.[101] Asina, dellos récores mundiales como los 100 m femeninos en poder de la estauxunidense Florence Griffith-Joyner dende 1988 (10 s 49) paecen güei día inalcanzables. Ente los homes, les llendes de la capacidá fisiolóxica humana taríen alredor de 9 s 67.[102]
En 2009, mientres la final de 100 metros del Campeonatu del Mundu de Berlín, el xamaicanu Usain Bolt tocó cola mano esta barrera, estableciendo un nuevu récor mundial, con un tiempu de 9 s 58, con un vientu favorable pequeñu
Dopaxe
[editar | editar la fonte]El dopaxe nel atletismu ye un fenómenu antiguu. El primer casu rexistráu data de principios del sieglu XX na maratón olímpicu de 1904, onde l'estauxunidense Thomas J. Hicks beneficiar d'una inyeición d'estricnina puesta pol so entrenador nun desfallecimientu mientres la carrera. Esta práutica nun amenó nenguna indignación y dempués l'usu de drogues nel deporte taba bien considerada. En 1941 en Basilea, l'estrañu comportamientu de trés corredores dempués d'un cross punxo de relieve'l problema de tomar d'anfetamines p'ameyorar l'esfuerciu y la resistencia.[103]Nos Xuegos de Londres de 1948, l'entusiasmu y el nerviosismu d'Emil Zátopek dempués de la so llegada victoriosa nos 10 000 m fixo pensar a los espertos en tomar d'esa sustancia. Na década de 1950, los rumores indicaben un dopaxe entamáu con esteroides anabólicos de los atletes soviéticos, y depués de los estauxunidenses[104]Amás, el fondista finlandés Lasse Virén foi oxetu de rumores no tocante a l'autotransfusión, téunica utilizada p'ameyorar la oxixenación del organismu.[105]
Los años 1970 y 1980 tán marcaos pol dopaxe d'Estáu, especialmente'l de los deportistes de l'Alemaña Oriental. Mientres esti periodu, les muyeres atletes de la RDA apoderaron el mundu del atletismu. Los barruntos de dopaxe qu'esisten sofitar nes declaraciones de los pocos atletes que siguieron con ésitos dempués de pasase a Occidente, como Renate Neufeld en 1977. Dende la cayida del Muriu de Berlín, numberosos velocistes denunciaron esti dopaxe institucionalizáu.[106] Asina, Inés Geipel pidió nel 2005 a la federación alemana que retirara los sos récores y les sos marques.[107] Amás, munches atletes xermániques víctimes de «embaranzu d'Estáu», va unos años espresáronse abiertamente. Al igual que les ximnastes, estes atletes seríen inducíes a quedar embarazaes p'aprovechar les ventayes de los efeutos fisiolóxicos rellacionaos col embaranzu.[108]Los corredores de llarga distancia tamién dieron positivu mientres esti periodu, incluyendo los maratonianos sospechosos de tomar esteroides. En 1993, los esteroides fueron consideraos polos espertos como la causa de la muerte de los atletes Detlef Gerstenberg y Uwe Beyer.[109] Dende 1990, el dopaxe institucionalizáu na República Democrática Alemana quedó demostráu, y les marques de dellos atletes fueron puestes en discutiniu.[110]
El dopaxe ta consideráu dende entós como una trampa y castígase como tal. Poner en marcha controles antidopaxe pa tratar de detener un fenómenu que l'atletismu nacional ya internacional considera como un azote tantu pa la imaxe de les distintes disciplines como pa la salú de los atletes. La IAAF participa multiplicando los controles y el siguimientu de los atletes. Tamién ta xuntada al códigu de l'Axencia mundial antidopaxe.[111]
Dellos atletes d'altu nivel viéronse implicaos en casos de dopaxe. Un exemplu paradigmáticu foi'l velocista canadiense Ben Johnson, dempués d'una victoria y un récor mundial nos 100 m nos Xuegos Olímpicos de 1988 en Seúl, viose desaposiáu del so títulu y el so récor por dopaxe. Dempués de la so suspensión, dio positivu de nuevu en 1993[112] y, finalmente, foi suspendíu pa tola vida. En 2004 afayóse l'escándalu de los llaboratorios farmacéuticos Balco.[113] Mientres años, apurría a los deportistes sustancies prohibíes, incluyendo THG, un esteroide anabólico indetectable.[114] Tres la investigación, Víctor Conte, el direutor del llaboratoriu, dio los nomes de grandes campeones, como Tim Montgomery, Dwain Chambers o Marion Jones. Esta postrera termina n'ochobre de 2007 con dellos años de barruntos y rumores al almitir recurrir al dopaxe.[115][116] Foi sentenciada a seis meses de prisión en xineru de 2008 por perxuriu.[117] Otres figures destacaes nel atletismu fueron tamién sancionaos pola IAAF nos últimos años por dopaxe. Puede citase el casu del velocista campeón olímpicu y mundial Justin Gatlin quien dio positivu n'abril de 2006 por esteroides y foi suspendíu ocho años.[118]o'l de los corredores de fondu Hezekiél Sepeng y Süreyya Ayhan. Otru exemplu ye Rashid Ramzi, quien fixo un doblete históricu nel Mundial de Helsinki al ganar l'oru nos 800 y nos 1500 metros y, nuevamente ganar l'oru nos 1500 metros nos Xuegos de Beixín, dio positivu para EPO CERA nel test de dopaxe.[119] En payares de 2009 foi quitáu de la so medaya.[120]
Economía
[editar | editar la fonte]Los beneficios económicos del deporte básense principalmente nos grandes eventos entamaos pola IAAF. Los Campeonatu del mundu d'atletismu atraen a espectadores y telespectadores de tol mundu, y coles mesmes, a munchos patrocinadores. Nos Campeonatos del Mundu de 2003 entamaos en París, otra competición tenía llugar detrás de los escenarios, la de les principales empreses d'equipamientu deportivu del mundu. Aprovechando l'atención xenerada pol eventu, los trés marques principales del el sector (Nike Reebok y Puma) aprofien el patrociniu de los atletes con mayor audiencia pa promover la visibilidá de los sos productos y ganar cuota de mercáu, especialmente nel ámbitu de les playeros nel públicu nuevu.[121] La Federación xamaicana d'atletismu tuvo nesta ocasión una asociación especial cola marca alemana Puma.
Unos grandes campeonatos d'atletismu dexen güei día que la ciudá organizadora reciba importantes beneficios económicos, al traviés de la venta d'entraes, patrocinadores y de los derechos de televisión. Per otra parte, representa pa la ciudá sede una arribación económica venceyada a la industria del turismu.[122]Les xuntes d'atletismu tamién atraen a los patrocinadores, como na Xunta de Gaz de France de Saint-Denis, onde'l beneficiu financieru del principal patrocinador foi de 200 000 € en 2007. Los patrocinadores de la maratón de París tienen de pagar pela so parte 400 000 €.[123]
Cultura
[editar | editar la fonte]La estética de la disciplina inspiró a la escuela griega que los sos escultores realizaron numberoses representaciones d'atletes en plenu esfuerciu. En lliteratura, los griegos tamién dedicaron munchos poemes y obres de teatru a los atletes. El poeta Píndaro, principalmente ufiertaba odes a los vencedores Olímpicos. El sofista Hipias de Élide, Aristóteles, Eratóstenes y Flegonte Tralles, inclusive consagraben tiempu a completar les llistes de vencedores olímpicos, yá incompletes nel sieglu IV e.C.[124]
Numberosos testos punxeron de relieve la tema del atletismu. L'escritor José María de Heredia emponderó al corredor n'unu de los sos poemes. Nel sieglu XX, autores como Henry de Montherlant (Les Olympiques, 1924), Raymond Boisset (À vos marques !, 1949) y Yves Gibeau (La Ligne droite, 1956), introducieron l'atletismu na lliteratura francesa.
Nel campu del cine, pueden citase dos películes importantes cola tema principal del atletismu. Olympia de Leni Riefenstahl sobre los Xuegos Olímpicos de 1936 y Chariots of Fire, de Hugh Hudson, que narra de manera romántica, les aventures del inglés Harold Abrahams y del escocés Eric Liddell enantes y mientres los Xuegos Olímpicos de 1924 en París. Munches otres películes traten la tema del atletismu, como Jim Thorpe – All-American (1951), onde Burt Lancaster representa Jim Thorpe, Prefontaine (1997) y Without Limits (1998), sobre la vida de Steve Prefontaine, corredor de fondu americanu. Otros títulos: En busca d'un milagru (2005) y Berlin '36 (2009).
Media del atletismu
[editar | editar la fonte]Prensa escrita
[editar | editar la fonte]El Espeyu del atletismu foi'l periódicu de referencia del atletismu en Francia. Cercanu al partíu comunista francés, el periódicu foi creáu a principios de los años 1960 y cuntaba ente los sos columnistes a vieyes glories del deporte como Jules Ladoumègue. Anguaño, el Athletics magacín ye parte de los postreros medios de comunicación escritos especializaos na disciplina. Nos Estaos Xuníos, la revista Track & Field News ye la referencia na materia, y se autoproclama la Biblia del deporte.
Medios audiovisuales
[editar | editar la fonte]Los principales eventos d'atletismu pueden ser vistos polos espectadores en direutu o en diferíu de cuasi tolos países y territorios del mundu y xeneren altos índices d'audiencia. La retresmisión de los Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2003 de París (Saint-Denis) foi siguida por millones d'espectadores,[125] incluyendo 5,4 millones en Francia, pa una población d'aproximao 60 millones de persones. La presencia na final de Carolina Klüft y de Christian Olsson aumentó l'interés en Suecia con 45 hores d'emisión y 2,2 millones d'espectadores pa una población de nueve millones d'habitantes. Alemaña (83 millones d'habitantes) rexistró una audiencia máxima de 4,4 millones d'espectadores.
Mientres los Campeonatos d'Europa d'atletismu en Múnich, Suecia tuvo más de 1,8 millones d'espectadores viendo la tresmisión por 3,1 millones d'espectadores franceses y 5,9 millones d'espectadores alemanes.
Sentíu de xiru
[editar | editar la fonte]Ye normal que les carreres realizar nel sentíu contrariu al xiru del reló. Esto seique débase a que la pierna dominante (la más fuerte, xeneralmente la derecha) realiza pasos más llargos.[126]
Según Jürgen Weineck, la carrera continua nel sentíu contrariu a les manes del reló produz desequilibrios musculares y polo tanto mancadures nel ámbitu de la maxana.[127]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Historia del atletismu n'España
- Plusmarcas del mundu d'atletismu
- Campeonatu Mundial d'Atletismu
- Campeonatu Européu d'Atletismu
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 Wojciech Liponski et. al., L'encyclopédie des sports (2003). ¿? (en francés). Poznan, páx. 33. ISBN 2700012275.
- ↑ «La nacencia llexendaria del primer estadiu, arena-stadium.eu.org». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-01-05.
- ↑ Violaine Vanoyeke, La Naissance des Jeux olympiques et Le sport dans l'Antiquité. «Les épreuves des jeux», (en francés). París: Les belles, que sicasí siempres s'empieza poles carreres de velocidá, depués carreres de mediu fondu y fondu. lettres, páx. 89-97. ISBN 2251338128.
- ↑ Decker, Wolfgang; Thuillier, Jean-Paul (2004). Le sport dans l'Antiquité (en francés). Picard, páx. 78. ISBN 2708405969.
- ↑ 5,0 5,1 Thuillier, Jean-Paul (1996). Le sport dans la Rome antique. Errance, páx. 85, 115-116. ISBN 2877721140.
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, La Fabuleuse Histoire de l'Athlétisme, Paris, Minerva 2003, p. 192, ISBN 2-8307-0727-3.
- ↑ The Cotswold Olympicks, Jason Couch, 2004 Archiváu 2015-08-17 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Jean-Paul Massicotte et Claude Lessard, Histoire du sport de l'antiquité au XIXe siècle, Pu Quebec, 2005, p.164 ISBN 2-7605-0344-5 Consulter l'ouvrage. Archiváu 2024-07-11 en Wayback Machine
- ↑ The Declaration of Sports (Book of sports), 1633 (n'inglés).
- ↑ Alain Arvin-Bérod, Les Enfants d'Olympie, Paris, CERF, 1996 (p.27-40) ISBN 2-204-05341-4.
- ↑ athletics/29751/History la historia del atletismu, Britannica.com Archiváu 2024-07-11 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Site officiel du Oxford University Athletic Club – The Origins of Modern Athletics, page 2 (n'inglés).
- ↑ «Club Information» sur Le site officiel du Cambridge University Athletic Club (n'inglés). Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ Terret Thierry (s.d.), Histoire des sports, Paris, L'Harmattan, 1996, p. 245.
- ↑ Terret Thierry (s.d.), ibid.
- ↑ Site officiel de l'Olympic Club de San Francisco Archiváu 2015-11-20 en Wayback Machine (n'inglés). Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ Site officiel du New York Athletic Club Archiváu 2015-10-27 en Wayback Machine (n'inglés). Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ « Australasian Championships – 1893-94» Archiváu 2009-10-02 en Wayback Machine sur Le site officiel de la fédération australienne d'athlétisme. Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ «Inter Colonial Meet» Archiváu 2008-08-01 en Wayback Machine sur Le site officiel de la fédération australienne d'athlétisme (n'inglés). Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ « les premiers championnats nationaux» Archiváu 2016-03-03 en Wayback Machine sur Le site officiel du club belge de l'Olympic Saint-Ghislain Athlétisme. Consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 250.
- ↑ Histoire de l'IAAF sur Le site officiel (n'inglés).
- ↑ ««Les athlètes sont des travailleurs 'free-lance'.»». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-20.
- ↑ ««HSI, la multinationale du sprint.» Sitiu web de Humanité, 25 septembre 2000.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-01.
- ↑ Biographie d'Eddie Tolan, US Hall of fame Archiváu 2011-01-06 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Gay, Jean-Christophe «Sur les pistes de la mondialisation.» février 2006. Archiváu 2016-03-03 en Wayback Machine
- ↑ «Kenya: une commission pour empêcher les athlètes de partir, Afrik.com, 20 de xunetu de 2005.». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-10.
- ↑ ««Le Kenya en guerre contre les pays qui 'volent' ses athlètes.» RFI.fr, 27 de mayu de 2005.». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-10.
- ↑ «Les différentes épreuves d'athlétisme.» IAAF (n'inglés).
- ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Pruebes apostaes namái en sala.
- ↑ «Les épreuves d'athlétisme, Le 100m.» Archiváu 2012-10-25 en Wayback Machine IAAF (n'inglés).
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 47.
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 113.
- ↑ «Les épreuves d'athlétisme, Le 200m.» Archiváu 2012-10-25 en Wayback Machine IAAF (n'inglés).
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 192.
- ↑ Le 5 000 et Le 10 000 mètres Archiváu 2012-10-25 en Wayback Machine – Sitiu web de la IAAF (n'inglés).
- ↑ Le 110m haies, site de l'IAAF Archiváu 2024-07-11 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 379.
- ↑ Robert Parienté et Alain Billouin, op. cit., p. 849.
- ↑ les épreuves de relais, site de l'IAAF Archiváu 2010-08-09 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Colar athlétique, site de l'IAAF (n'inglés).
- ↑ Le saut à la perche, site de l'IAAF Archiváu 2010-08-09 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le saut en longueur, site de l'IAAF Archiváu 2010-08-09 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le triple saut, site de l'IAAF Archiváu 2010-08-09 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le saut en hauteur, site de l'IAAF Archiváu 2010-08-09 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le lancer du poids, site de l'IAAF Archiváu 2012-10-25 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le lancer du disque, site de l'IAAF Archiváu 2011-11-22 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le lancer du marteau, site de l'IAAF Archiváu 2011-11-22 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le lancer du javelot, site de l'IAAF Archiváu 2012-06-06 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ ««L'athlète Salim Sdiri blessé par un javelot à la Golden League.» Libération, 14 de xunetu de 2007.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-08-21.
- ↑ Le décathlon, site de l'IAAF Archiváu 2012-02-03 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Le pentathlon, site de l'IAAF Archiváu 2024-07-11 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ «les installations, athle.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ «les installations du stade d'athlétisme, site de la Fédération Française d'Athlétisme.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ «Reglamentación de los elementos y les valles, site de la FFA.». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-03.
- ↑ «Le matériel d'athlétisme, site de la Fédération Française.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ L'anémomètre est utilisé pour les courses inférieures ou égales à 200m, ainsi que pour Le saut en longueur et Le triple saut.
- ↑ «Règlementation, poids et dimensions des engins.». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-01-10.
- ↑ les règles des compétitions 2008, site de l'IAAF.
- ↑ «La compétition, site de Le Fédération française d'athlétisme.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ «Règlements de l'athlétisme, site de la FFA.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ Historique de l'IAAF, site officiel de la fédération (n'inglés).
- ↑ les statuts de l'institution, site de l'IAAF.
- ↑ Site de L'Association européenne d'athlétisme Archiváu 2008-09-17 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ Les sports ayant toujours figurés au programme des Jeux olympiques d'été sont l'athlétisme, Le cyclisme, l'escrime, la gymnastique et la natation.
- ↑ «Liste des épreuves aux Jeux olympiques de 2008 sur Le site du CIO.». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-23.
- ↑ 8 ans se sont écoulés ente les éditions de 1938 et 1946 et 3 ans ente les éditions de 1966 et 1969.
- ↑ «les meeting, site de la Fédération Française d'Athlétisme.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-08.
- ↑ «Comprendre l'organisation de l'athlétisme mondial.». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-20.
- ↑ «Samsung Diamond League.». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-12-19.
- ↑ «History of IAAF World Challenge». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-06-01.
- ↑ IAAF: World Challenge Competitions.
- ↑ IAAF: Competitions
- ↑ IAAF: Challlenges.
- ↑ Tous les deux ans ente 1965 et 1993.
- ↑ «les champions du siècle de l'Équipe.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-12-23.
- ↑ «Carl Lewis et Fanny Blankers-Koen, champions du siècle, France.sports.com, 22 novembre 1999.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-08-14.
- ↑ Carl Lewis, Le roi Carl, site du CIO.
- ↑ Bolt triplement géant !, Nouvelobs.com, consulté Le 24 d'agostu de 2008.
- ↑ «Fanny Blankers-Koen, une mine d'or, site du CIO.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-23.
- ↑ «Dopage : Le danger de mort, Monde.fr, consulté Le 19 de mayu de 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2024-07-11.
- ↑ Sport et genre, Thierry Terret, page 37, L'Harmattan.
- ↑ «La course des Midinettes, "L'Auto" du 26 d'ochobre de 1903». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-01.
- ↑ Ronald Hubscher, L'histoire en mouvement. Le sport dans la société française (XIXe-XXe siècle), Paris, Armand Colin, 1992, p. 297 ISBN 2200372388.
- ↑ «Biographie d'Alice Milliat sur Le site du Ministère de la jeunesse et des sports.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-12-01.
- ↑ Les cinq nations participantes aux Jeux Mondiaux de 1921 organisés par Fédération sportive féminine internationale (fondée en 1921): Grande-Bretagne, Suisse, Italie, Norvège et France.
- ↑ Ronald Hubscher, op. cit., p. 304.
- ↑ Sports, école, société – la différence des sexes, Annick Davisse et Catherine Louveau, L'Harmattan, 1998, p. 70.
- ↑ Le Journal de Francfort du 3 aout 1928 n°575, op. cit. p. 43.
- ↑ La participation féminine aux Jeux olympiques modernes. Fr. M. Messerli, Bulletin du Comité international olympique, Mai, 1952.
- ↑ «Biographie de Gabriela Andersen-Schiess sur Le site Olmymic.org». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-07-29.
- ↑ «10 sportifs qui ont révolutionné leur discipline, L'internaute.com, consulté Le 20 de mayu de 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-11-11.
- ↑ Long Jump, brianmac.co.uk, consulté Le 20 de mayu de 2008 Archiváu 2015-11-04 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ «Dick Fosbury révolutionne Le saut en hauteur, site du CIO.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-23.
- ↑ L'entrainement au XX siècle Archiváu 2009-03-12 en Wayback Machine, site volodalen.com, consulté Le 11 décembre 2008.
- ↑ ««Primar à l'innovation.» mappemonde.mgm.fr». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-03.
- ↑ G. Vigarello (1988). Techniques d'hier… et d'aujourd'hui (1988) Robert Laffont-Revue EPS ISBN 2-221-05540-3.
- ↑ «Recompositions géopolitiques, mappemonde.mgm.fr». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-03.
- ↑ F.Inizan «Altitude et entraînement.» L'Équipe Magacín, n° 1077 (2003).
- ↑ «« les lièvres », ces coureurs de l'ombre, consulté Le 17 de mayu de 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2024-07-11.
- ↑ «Llindes des records sportifs, site de l'INSERM, 6 de febreru de 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-22.
- ↑ «Sports : finis les nouveaux records ?, Medicite.fr, 6 de febreru de 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-05-05.
- ↑ «20ème siècle : la course aux amphétamines, site volodalen.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-27.
- ↑ «Un siècle d'anabolisants, site volodalen.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-26.
- ↑ «L'autotransfusion, site volodalen.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-05-15.
- ↑ «Funestes cocktails hormonaux en RDA, Libération.fr, 25 de xineru de 2007.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-06-27.
- ↑ «Remords allemands, Paul Miquel, site de l'Express, 10 de payares de 2005.». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-05-21.
- ↑ «Dopage-Grossesses d'Etat en RDA, www.volodalen.com, consulté Le 23 mai 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-05-15.
- ↑ ««La prise d'anabolisants dans cáuseslos du décès d'Uwe Beyer.»». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-03-02.
- ↑ «Clinical Chemistry Hormonal doping and androgenization of athletes: a secret program of the German Democratic Republic government.» Archiváu 2011-05-14 en Wayback Machine (n'inglés).
- ↑ «Fédérations internationales acceptant Le code mondial anti-dopage, site de l'AMA.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-02.
- ↑ «Ben Johnson à nouveau positif, site de l'Humanité.fr, 6 de marzu de 1993.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-09-21.
- ↑ L'affaire Balco – Aux origines de la découverte, consulté Le 17 mai 2008.
- ↑ L'Amérique s'en va-t-en guerre, site en ligne de l'express, 14 de marzu de 2005.
- ↑ Relais par l'Équipe de la lettre d'aveux de Marion Jones révélée par Le Washington Post.
- ↑ «Jones avoue et retírese.». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-19.
- ↑ Athlé – Dopage – Prison ferme pour Marion Jones, L'Équipe.fr, 11 de xineru de 2008.
- ↑ «Gatlin en prend pour huit ans.» NouvelObs.com, consulté Le 28 d'abril de 2008.
- ↑ As.com: Ramzi, oru nos 1.500 en Beixín, cazáu por doping.
- ↑ «20minutos.es: «Rashid Ramzi, campeón nos 1.500 en Beixín, quitáu del so oru por dopaxe.»». Archiváu dende l'orixinal, el 2024-07-11.
- ↑ marques de_sport.html «Bataille de marketing pour les marques de chaussures de sport.» Monde 039;', 30 d'agostu de 2003.
- ↑ L'avantage économique (page 6), sur european-athletics.org (n'inglés).
- ↑ ««Les sports que les sponsors s'arrachent.» Le journal du net.com, 2008.». Archiváu dende l'orixinal, el 2022-03-23.
- ↑ Revue littéraire Europe, numéro spécial «Sport et Littérature», n° 806-807, juin-juillet 1996, «La mystique athlétique chez les anciens grecs.» Earl Anderson, p. 91.
- ↑ L'athlétisme est populaire à la télévision suédoise (page 5) Archiváu 2015-09-24 en Wayback Machine, sur european-athletics.org (n'inglés).
- ↑ Strauss, Patricio; «Correr contra'l reló.» fcmax.com.
- ↑ Jürgen & Weineck; Entrenamientu total. Archiváu 2024-07-11 en Wayback Machine (Optimales Training); ISBN 84-8019-805-2; Editorial Paidotribo; 2005.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]