Edukira joan

Bogota

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Koordenatuak: 4°36′35″N 74°04′54″W / 4.60971°N 74.08175°W / 4.60971; -74.08175
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Bogotá» orritik birbideratua)

Bogota
Bogotá
Kolonbiako udalerriak
Goitik behera eta ezkerretik eskuinera:Hiriaren ikuspegia, Colpatria dorrea, Avenida Jiménez de Quesada, Señor Caído de Monserrate santutegi-basilika eta Bolibar plaza.
 Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea Kolonbia
DepartamenduaHiriburu Barrutia
AlkateaEnrique Peñalosa Londoño
Izen ofizialaBogotá D. C.
Jatorrizko izenaBogotá
Posta kodea11
Geografia
Koordenatuak4°36′35″N 74°04′54″W / 4.60971°N 74.08175°W / 4.60971; -74.08175
Map
Azalera1.775,98 km²
Altuera2.640
MugakideakCota (en) Itzuli, Soacha, Chía (en) Itzuli, Funza (en) Itzuli eta Mosquera (en) Itzuli
Demografia
Biztanleria7.743.955 (2020)
543.955 (2019)
Metropolia9.300.331
Dentsitatea4.907 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1538ko abuztuaren 6a
Telefono aurrizkia1
Ordu eremuaUTC−05:00
Hiri senidetuakMiami, Dubai, Cádiz, Tegucigalpa, Londres, Turin, Amsterdam, Chicago, Buenos Aires, Mexiko Hiria, Atenas, Madril, Tripoli, Seul, Amsterdam, Ramallah, La Paz, Brasilia, Cartagena de Indias eta Santa Fe
MatrikulaBOG
Hizkuntza ofizialagaztelania
http://www.bogota.gov.co/

Bogota[1] (gaztelaniaz: Bogotá), izen ofiziala Bogotá Distrito Capital (D. C.), Kolonbiako hiriburua eta hiririk handiena da. Cundinamarca departamenduko hiriburua bada ere, alderdi administratiboan Hiriburu Barruti bereizi eta deszentralizatua da[2]. Herrialdearen erdialdean dago, 2.640 metrotan itsas mailatik gora. 1.776 kilometro koadroko eremua dauka[3] eta 2005ean 6.776.009 biztanle zituen; metropoli-barrutiak 7.881.156 zituen[4]. Hego Amerikako bosgarren hiri handiena da, Sao Paulo, Rio de Janeiro, Buenos Aires eta Limaren ondoren.

Izena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izena txibtxazko "bacatá" hitzetik dator, «mugaldeko lurraldea» esan nahi duena.

1538an, Gonzalo Jiménez de Quesada konkistatzaileak hiria sortu zuenean, Nuestra Señora de la Esperanza izena eman zion. Hala ere, urtebete geroago, 1539an, hiriaren fundazio juridikoan, Santafé edo Santa Fe izena hartu zuen.

Santafé de Bogotá (edo Santa Fe de Bogotá) izena ez zen ofiziala izan kolonialismoaren garaian, baina santafe erabilera bera zuten beste hiri batzuetatik bereizteko erabili zen, Bogota eskualdeko izen indigenaren erabilerarako geratu zen bitartenan. Garai hartan Bogota gaur egungo Funza herriari deitzen zitzaion.

1819ko independentziaren ondoren, Santa Fek antzinako Txibtxa-hiriburuko indigenen izena berreskuratu zuen: Bogotá (garai hartan Funzako gaur egungo herriak zuen izena, eta horregatik izen hori eman zioten). Hala ere, Santafé de Bogotári Santa Fe deitzen jarraitu zitzaion, gaur egungo Funzatik bereizteko.

1991ko Konstituzioak, zeharka, Bogotako Santa Fe izena jarri zion hiriburuari. Aldaketa horrek eragindako polemikak 2000ko abuztuaren 18an konstituzio-erreforma bat onartzera behartu zuen, «Santa Fe de» hitzak kentzeko, eta hiria berriz ere Bogota izenarekin geratzeko.[5]

Geografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bogota Kolonbiaren erdialdean dago, 2.640 metrotan itsas mailatik gora, Bogotako sabanan. Hau Andeetako goi-ordoki bat da, Ekialdeko mendilerroan kokatua. 1776 km²-ko azalera du guztira, eta 307 km²-ko hiri-eremua du. Antzina, lakua izan zen hiria dagoen lurraldea. Horren erakusgarri dira urbanizatu gabeko Sabanako eta Subako sektore batzuk estaltzen dituzten hezeguneak. Lehen konkistatzaileak iritsi zirenean, lurralde hori zingiraz estalita zegoen.[6]

Bere lurraldean Sumapazko mortua du, munduko handiena, Sumapaz herrian kokatua, eta izen hori eman zion. Betazal hori Sumapazko eskualde natural eta administrazio-eskualde zaharraren zati da, Cundanimarcako departamenduarena.[7]

Bogotak, hegoaldean, Meta (Guamal, Cubarral eta La Uriberen bitartez) eta Huila (Kolonbian zehar) sailekin, iparraldean Chia udalerriarekin, mendebaldean Bogota ibaiarekin eta Cota, Funza, Mosquera, Soacha (hirigunea), Pasca, San Bernarez de Venardo, Udalerria ditu mugakide. Ekialdetik La Calera, Chipaque, Choachí, Gutiérrez, Ubaque eta Une.1 herrietara iristen da. Mendilerro batek mugatzen du, eta bertan nabarmentzen dira Monserrateko (3152 m.-ko altitudean) eta Guadalupeko (3250 m.-ko altitudean) muinoak. Monserrateko muinoarekin komunikatuta dago, teleferiko eta funikular bidez.

Bere ibai zabalena Bogota ibaia da, duela zenbait hamarkadaz geroztik kutsadura-maila handia duena, eta, beraz, hiriko gobernuak hainbat deskontaminazio-proiekturen helburu izan da.[8][9] Hiriko beste ibai garrantzitsu batzuk hauek dira: Tunjuelo ibaia, hiriaren hegoaldetik doana, San Frantzisko, Fucha, Juan Horia edo Salitre, eta horiek Bogota ibaian amaitzen dira.

Hiria dagoen zonak, Hego Amerikako plaka tektonikoari dagokiona, jarduera sismiko garrantzitsua du, historian zehar jasan dituen lurrikarak, 1785, 1827, 1917 eta 1948an erregistratuak. Azken bi hauek, hainbat suterekin batera, antzinako Santafeko eremu kolonialaren zati handi bat suntsitu zuten.

Gainera, Cundanimarkako departamenduko udalerri izaten jarraitzen duten arren, Soacha, Zipaquira, Facatativá, Chía, Mosquera, Madril, Funza, Cajicá, Sibaté, Tocancipá, La Calera, Sopó, Tabio, Tenjo, Gachancipá eta Bojacá metropoli-barrutitzat hartzen dira.

Gainera, Soacha eta Sibaté bere lurraldean konurbatuta daude (hau da, bidesaririk gabe), Tequendamako jauziko ur-jauzietara iritsi arte, eta Santa Cruzeko zoologikoa Chusacá ordainlekuan, hegoaldeko zatian. Iparraldean Zubi Bateraino, Chiarekiko mugan. Mendebaldean, Siberiako ordainlekuraino, La Florida parke metropolitarra eta Cota zati bat hartuta. Ekialdean La Calera dago.

Hiriko ikuspegi panoramikoa.
Hiriko ikuspegi panoramikoa.

Klima

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Köppenen sailkapen klimatikoaren arabera, hiriak Cfb klima epela du (batzuetan Csb). Altuera handia duenez, Bogotak mendiko klima du; latitude baxua duenez, urtean zehar oszilazio termiko txikia du. Tenperaturak 5 eta 19 °C bitartekoak izan ohi dira, eta urteko batezbestekoa 13 °C da.

Ekuatoretik hurbil dagoenez, lau denboraldi nagusi besterik ez ditu: bi eurite-aldi eta bi estazio lehor. Prezipitazioa ugaria da martxotik maiatzera eta urritik azarora bitartean, ia ipar hemisferioko udaberriko eta udazkeneko ekinozioekin batera, eguzkiak ekuatore-lerrotik zeharkatzen duelako eta eguzki-erradiazioa handiagoa delako, oihaneko beroa handituz eta inguru horretan ekaitzak sortuz.

Urteko sasoirik lehorrenak, berriz, urtarriletik otsailera eta ekainetik abuztura bitartekoak dira. Lainoa hidrometeoro arruntena da: 220 egun lainotsu daude urtean, batez beste.[10]

Kazkabarra oso noizbehinka gertatzen den fenomenoa da; batez beste, urtean hiru aldiz gertatzen da —1939 eta 2008 bitartean 231 gertaera erregistratu dira—. Kazkabar-ekaitzak arratsaldeko orduetan gertatzen dira euri-sasoietan.[11][12]

Hilabete beroena maiatza da, 14 °C inguruko batez besteko tenperaturarekin. 13 °C-ko batezbestekoarekin eta 5 °C-ko batezbesteko minimoarekin, hilabete hotzena urtarrila da. Hilabeterik euritsuena urria da, 106 mm-ko prezipitazioarekin, eta urtarriletik hilabete lehorrena da.

Bogotako mugen barruan, erregistratutako tenperaturarik altuena 30 °C-koa izan da, eta baxuena, 7,1 °C-koa. Bi erregistro horiek Guaymaral aireportuko estazio meteorologikoan lortu dira.

2017ko otsailaren 8an Bogotak 25,1 °C-ko tenperatura erregistratu zuen, azken 60 urteetako hiriko altuena, Hidrologia, Meteorologia eta Ingurumen Azterlanen Institutuaren arabera (IDEAM).[13]


    Datu klimatikoak (Bogota, El Dorado nazioarteko aireportua)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 24.9 24.8 24.9 23.2 23.5 23.1 22.4 23.6 23.3 23.6 24.0 23.8 24.9
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 19.9 19.9 19.9 19.5 19.2 18.7 18.3 18.6 19.0 19.2 19.3 19.5 19.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 5.5 6.4 7.6 8.5 8.7 8.3 7.7 7.3 7.1 7.6 7.9 6.3 7.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) −3.0 −6.4 −3.2 0.0 0.7 1.0 0.4 −1.5 −0.2 0.5 −3.0 −6.0 −6.4
Euria (mm) 29.4 41.1 65.3 103.0 92.2 53.8 41.9 45.9 70.0 107.0 91.3 52.8 793.7
Euri egunak (≥ 1 mm) 8 11 14 18 20 18 17 16 16 18 17 12 185
Eguzki orduak 187.1 148.2 143.1 109.8 112.9 113.9 136.3 137.3 122.1 120.7 130.8 162.9 1625.1
Iturria: [14]

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Indiar txibtxen zibilizazio-gunea izan zen. 1538ko abuztuaren 6an Gonzalo Jiménez de Quesada espainiar konkistatzaileak fundatu zuen Santa Fé de Bogota izenarekin. Espainiaren Granada Berriko Erregeorderriaren hiriburua izan zen (1598-1819) Kolonbiako hiriburu bihurtu baino lehen. 1827. urteko lurrikarak suntsitu zituen hiriko eraikuntza zaharrak[15].

Kolonaurreko garaia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"Muiska Baltsa" El Doradoren kondairaren aipamena eginez, kolonaurreko pieza, Bogotako Urrearen museoan.

Bogotaren inguruko zonaldetan, Pubenzan bezala, Tocaiman, erreminta-hondarrak aurkitu dira, eta horiek Karbono-14 bidezko datazioan duela 4.000 urte kokatzen ditu gutxienez, izotz-aroan.[16] Glaziazioa amaitu zenean, gaur egungo Bogota inguruko basoa azpi-mortuko landarediz estaltzen hasi zen, duela 12.000 urte gutxi gorabehera. Garai hartan ehiza-animalia ugari zeuden, hala nola untxiak, oreinak eta, agian, mastodonteak eta zaldiak.[16] Aurrekoaren ondorioz, seguru asko, ehiza taldeak inguru horretan sartzea sustatu zen. Garai hartan, Magdalena bailarako bizilagunek hasi zuten goi-lautada bisitatzen modu erdi-iraunkorrean.[16]

Duela 5.000 urtetik, baratzeko eta buztinezko jarduerak egiten hasi ziren, eta oreinen kontsumoa jaisten hasi zen eta akuriarena, berriz, gora egiten. Gero, bertako biztanleek akuria etxekotu zuten. K.a. 500. urtean, artoaren eta patataren laborantza oso hedatuta zegoen. Gaur egungo aroaren 800. urtearen inguruan, muiskak (txibtxa-familiako herri indigenarik garrantzitsuena) inguru horretan bizi ziren, jatorri txibtxarreko migrazio baten ondorioz; migrazio hori beste lurralde batetik zetorren (ziur aski Erdialdeko Amerikatik), eta aurreko populazioarekin nahastu zen.

Kultura muiskak ez zuen idazketarik izan, eta, horregatik, kronistek aborigenen historia berreraiki zuten, 1470. urteko ahozko kontakizunen bidez, Bogota gobernatzen zuenean Saguanmachica zipak. Muisaren gizarte-antolakuntzaren eskalako gailurrean monarka absolutua (Zipa) zegoen, eta ondoren jekeen eta mohaneen erlijio-geruza. Ondoren, gerlariak zeuden, eta haien atzetik artisauak, merkatariak, nekazariak eta abar.

Uste da muiskek giza sakrifizioak egin ahal izan zituztela gerran harrapatutako edo beste tribu batzuetara erositako gazte birjinekin. Hala ere, ez dago horren ebidentzia sendorik edo egiaztagarririk. Zehaztasun handiko egutegi bat eta egitura juridiko konplexu bat ere sortu zuten, «Nemequene kodea» izenekoa. Bestalde, muis-eraikuntzak material galkorrekin eraiki ziren, eta Europako konkistatzaileak iritsi ondoren, ezin izan zuten zutik iraun.

Erregeordetzaren garaia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gonzalo Jiménez de Quesada, espainiar konkistatzailea eta Bogotako fundatzailea.

Santa Martatik espedizioan 200 gizonekin baino gutxiagorekin iritsi, eta Muiscak garaitu eta Bogotako sabana konkistatu ondoren, horietatik 70 soilik geratzen zitzaizkiola, Gonzalo Jiménez de Quesadak hiriko "de facto" fundazioa egin zuen. Zeremonia 1538ko abuztuaren 6an izan zen, hamabi bohio eta kapera bat eraikita Thybzaca izeneko tokian (gaur egun Teusaquillo).[17] Uste da gertaera Chorro de Quevedo Plazoletan gertatu zela, nahiz eta ez dagoen hori baieztatzeko dokumenturik.[18] 1539ko apirilaren 22an, Jiménez de Quesadak Santaféren "fundazio juridikoa" ere egin zuen, Nicolás Federmannekin eta Sebastián de Belalcázarekin.[19] Hasiera batean Nuestra Señora de la Esperanza (Itxaropenaren Ama) deitua, fundazio juridikoan Santaféren izena aldatu zuen.

Karlos I.a enperadorearen errege zedulak hiri kategoria eman zion Santaferi, 1540ko uztailaren 27an.[20] Santaféko kabildoa 1539an ezarrita zegoen, eta 1548an enperadoreak oso noble, oso leiala eta Erreinu Berriko hiririk zaharrena tituluak eman zizkion, eta armarriz arrano beltza urrezko soro baten gainean, atzapar bakoitzean granada bana duela.[21]

Jiménezek, 1538an, Santafé inguratzen zuten lurralde guztiak Granadako Erresuma Berria izendatu zituenetik, Santafé Granadako Erresuma Berriko Audientziaren (1550ean sortua) gobernuaren egoitza izan zen kolonialdi osoan, eta Peruko Erregeordetzaren mende egon zen.

1717tik aurrera, Granada Berriko Erregeordetzaren hiriburua izan zen, erregeordeak bertaratuta, Cartagena de Indiasekin lehiatu ondoren.[22] 1783an, erregeordeak batzorde zientifiko bat sortu zuen, José Celestino Mutisek zuzendua. Santafeko muinoetan hasi zituen bere ikerketak, gerora Espedizio Botanikoa deituko zitzaionaren lehen urratsak.[23] Alexander von Humboldtek Bogota bisitatu zuen XIX. mendearen hasieran, bere erakunde kultural eta zientifikoak erakarrita, eta horien artean zegoen lehen behatokia astronomikoa, Mutisek sustatutakoa.[24]


Hirian Erregeordetzako kreole garrantzitsuenetako batzuk bizi ziren (Policarpa Salavarrieta eta Antonio Nariño bezalako maisuak), eta, beraz, independentziarako gune nagusietakoa izan zen. Aipatzeko da "Llorenteren loreontzia" izena duen gertaera: Francisco eta Antonio Morales anaiek loreontzi bat erosi behar zuten Espainiatik etorri berri zen goi funtzionario baten ohorezko afaria apaintzeko. Loreontzia erostera José González Llorente merkatari espainiarrengana jo zuten, baina honek modu txarrez uko egin zion loreontzia saltzeari. Horrek hirian zehar edatu zen liskarra eragin zuen. Gertaera honek Independentziaren aldeko borroken hasierari eman zion. Nahiz eta eskualdea espainiarrek 1816an berriro berreskuratu, 1819an behin betiko independentzia erdietsi zen Boyacáko guduarekin.

Errepublikaren garaia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bogota 1868an.

Hiria Kolonbia Handiaren hiriburu bihurtu zen 1830 arte, Ekuador, Venezuela eta Kolonbiako gaur egungo estatuei hasiera emanez desegin zenean (Panama 1903an bananduko zen).[25] Mende horren gainerakoan, Kolonbiako historia gerra zibilen jarraipena izan zen. Garrantzizkoena Mila Eguneko Gerra izan zen, non Kontserbadoreak eta Liberalek XIX. mendearen bukaera eta XX. mendearen hasiera bitartean desegin baitzuten herrialdea.

Bogotako Barruti Federala 1861eko ekainaren 23an sortu zen, hiria orduko Kolonbiako Estatu Batuetako gobernu federalaren egoitza izan zedin.[26] Garai hartan, Artzapezpiku eta San Frantzisko ibaiak (iparraldetik), Fucha (hegoaldetik), Bogotá (mendebaldetik) eta ekialdeko muinoak (ekialdetik) ziren barrutiaren mugak. Hala ere, 1864an kendu zuten eta bere lurraldea Cundanimarcako Estatu Subiranora itzuli zen.[26][27]

1876an, hiriko Kontzejuak kaleen eta karreren nomenklatura eta zenbakikuntza ezarri zuen, kaleen izen tradizionalak elkarren segidako zenbakiekin aldatuta, gaur egun erabiltzen diren bezala.[28] Kolonbiako Estatu Batuetan (1863 - 1886), Bogotak Kapital Federalaren titulua jaso zuen eta bere auzo bakanak kantoien kategoriara igo ziren. 1889an, Bogotako Trenbidearen lehen linea estreinatu zen San Victorinotik Facatativaraino,[29] eta XIX. mendearen amaieran, trenbideak 100 km baino gehiago zituen, eta lotuneak eginda, herrialdeko hainbat eremutara iristen zen, baita Karibe itsasoraino ere. 1884an, mandoek bultzatutako tranbia-zerbitzua erabiltzen hasi zen (Bolibar plazatik Txapinerora), eta 1910ean tranbia elektrikoaren sistema ere gauza bera egin zuen, 1940ra arte hiriaren eta haren inguruko hainbat lineatan zabaldu baitzen. Trenarekin batera, garraiobide horiek izan ziren 1912an 120.000 biztanle baino gutxiago zituen hiri honen garapenaren zutabeak.[30]

1905ean, erabat berrantolatu zen Kolonbiako lurralde-banaketa, eta, apirilaren 11ko 17. legearen bidez, Bogotako Hiriburuko Barrutia izeneko eremua sortu zen berriro.[26][31][32] Banaketa hori 1910ean indargabetu zen eta barrutia urte horretan bertan desagertu zen, eta Bogota berriz ere [33]Cundanimarcako udalerri bihurtu zen.

1920an inauguratu zen Bogotan Latinoamerikako lehen aireportua, eta hirirako energia elektrikoaren hornidura etengabea hasi zen. Horretarako, zentral elektriko bat eraiki zen Tequendamako jauzian, oraindik ere martxan dagoena. Hurrengo hamarkadatik aurrera, hirigintza-proiektuak egin ziren, hiriaren sorreraren laugarren mendeurrena zela eta: hirigunea Teusaquillo auzoan, unibertsitate-hiria, parke nazionala eta Nemesio Camacho El Campín estadioa. Hala ere, loraldi hori geldiarazi egin zen Jorge Eliécer Gaitán hil ondoren, 1948ko apirilaren 9an. Ondoren, hiriaren zati bat suntsitu eta arpilatu zuten, Bogotazo izeneko gertakarian. Ondorioetako bat izan zen familia aberatsak, ordura arte hiriaren erdigunean bizi izan zirenak, pixkanaka hiriko beste sektore batzuetara joan zirela, hala nola Chapinero eta El Chicóra, baita inguruko beste herri batzuetara ere, hala nola Usaquen eta Subara.[29]


Hirian 1948an egin zen IX. Konferentzia Panamerikarrean, Bogotako Ituna sinatu zen, eta horrek Amerikako Estatuen Erakundea (AEE) sortu zuen.[34] 1950aren erdialdeko diktadura militarra, Gustavo Rojas Pinilla jeneralak zuzendua, hiriaren garapenean lagundu zuen, Ipar Autobidea eraikitzeari esker. 1961ean, Ciudad Kennedy auzoa eraiki zen, Estatu Batuetako gobernua buru zuen "Aurrerapenerako Aliantza"ren zati gisa.

1954. urtean, 1717ko 3640 Legegintzako Dekretuaren bidez, Bogotako Barruti Berezia sortu zen, Gustavo Rojas Pinilla presidenteak onetsia, eta 1955eko urtarrilaren 1ean sartu zen indarrean.[35] Hala, Cundinamarcako Administrazio Kontzejuko 7. Ordenantzaren bidez, Bosa, Engativá, Fontana herriei erantsi zitzaizkion. Bost urte geroago, barrutia 16 alkatetza txikiagotan banatu zen, atxikitako udalerriak barne. 1977an, La Candelariako alkatetza txikia sortu zen, eta 1983an, hegoaldeko etorkinek sortutako kaosa zela eta, gobernuak Ciudad Bolívar plana ezarri zuen, eta hura hiriko beste herri bat bihurtu zen.

Hainbat gertakari izan dira hirian 1960an hasitako Kolonbiako gatazka armatuaren esparruan. Besteak beste, hauek dira garrantzitsuenak: Dominikar Errepublikako enbaxada hartzea, Ipar Kantoiari eraso egitea, Justizia Jauregiaren hartzea, El Nogal Klubaren aurkako eraso terrorista, eta narkotrafikoak DAS eraikinari egindako atentatua.

1991ko Konstituzioarekin, Barruti Berezia Hiriburu Barruti bihurtu zen, eskualdeak herri bihurtu ziren eta barrutia 20 herritan banatu zen, Antonio Nariñotik banandutako Rafael Uribe Uribe barne.[36]

1994an Antanas Mockus alkate nagusi izendatu zutenetik, aldaketa handiak izan ditu hiriak. TransMilenio garraio-sistema garatu da, eta oinezkoentzako eremua berreskuratu da.[37] Horrekin batera, liburutegi publikoen sarea eta bidegorri sarea eraiki dira. Horrez gain, Pico y placa, Hora Zanahoria eta gizarte-programak bezalako neurriak ezarri dira, besteak beste, jantoki komunitarioak sortzea eta baliabide gutxiko biztanleentzako hezkuntza-estaldura handitzeko.

Hedabideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herri eta hiri senidetuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bogota ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Bogota Iberoamerikako Hiriburu Hirien Batasunaren (gaztelaniaz: Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas - UCCI) (portugesez: União de Cidades Capitais Ibero-americanas) partaide da, 1982ko urriaren 12tik, jarraian agertzen diren hiriekin senidetarsun erlazioak hasiz: [46]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
  2. ↑ Organización del Distrito Capital, bogota.gov.co
  3. ↑ Bogotá una ciudad andina, bogota.gov.co
  4. ↑ 2005eko erroldaren emaitzak, dane.gov.co
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Régimen Legal de Bogotá. (2000). Acto Legislativo 1 de 2000. .
  6. ↑ Geografía bogotana. .
  7. ↑ El páramo más grande del mundo en la Localidad de Sumapaz. bogota.gov.co.
  8. ↑ Departamento Administrativo de Medio Ambiente. (2004). SDA, Proyecto de Descontaminación y Recuperación de la Cuenca del Río Bogotá. Visión, antecedentes, propuestas, planes de desarrollo, esquema regional e inversiones. Presentación. .
  9. ↑ (Ingelesez) Government prepares tender to build US$1.1bn water treatment plant - Colombia. .
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Weatherbase: Historical Weather for Bogota, Colombia. Weatherbase.
  11. ↑ (Ingelesez) Recopilación histórica y análisis climatológico de eventos de granizada ocurridos sobre Bogota y su relación con el cambio climático global. Universidad Nacional de Colombia.
  12. ↑ (Ingelesez) La Facultad. .
  13. ↑ (Ingelesez) Bogota alcanzó la mayor temperatura en 60 urteas. .
  14. ↑ Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales https://web.archive.org/web/20120425232035/http://bart.ideam.gov.co/cliciu/bogota/tabla.htm
  15. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  16. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Gamboa M., Jorge Augusto. (2008). Los muiscas en los siglos XVI y XVII. Ediciones Uniandes, 8-10 or. ISBN 958-695-246-0. (Noiz kontsultatua: 2015ko urriaren 13a).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) «De las 12 chozas a una ciudad con metro» samuelalcalde.gov.co.[Betiko hautsitako esteka]
  18. ↑ (Gaztelaniaz) «Atractivos Arquitectónicos -Históricos» bogotaturismo.gov.co.
  19. ↑ Senado de la República de Colombia (1989). Municipios colombianos. Bogotá: Pama Editores Ltda, pp.Txantiloi:Esd172-175
  20. ↑ (Gaztelaniaz) «Real Cédula por la cual se concede el izenburua de ciudad al pueblo de Santafé» Alcaldía Mayor de Bogotá.
  21. ↑ (Gaztelaniaz) «Escudo de Bogotá» bogota.gov.co.[Betiko hautsitako esteka]
  22. ↑ (Gaztelaniaz) «El Caribe colombiano en la república andina» Universidad de Cartagena de Indias.
  23. ↑ (Gaztelaniaz) «Historia de los Humedales de Bogotá» bogota.gov.co.
  24. ↑ (Gaztelaniaz) «José Celestino Mutis» culturarecreacionydeporte.gov.co.
  25. ↑ (Gaztelaniaz) «Carta de Panamá» Cervantesvirtual.[Betiko hautsitako esteka]
  26. ↑ a b c (Gaztelaniaz) La anexión de los 6 municipios vecinos a Bogotá en 1954. Universidad Nacional de Colombia.
  27. ↑ (Gaztelaniaz) Agustín Codazzi; Manuel María Paz; Felipe Pérez. Atlas geográfico e histórico de la República de Colombia. OCLC .7859879.
  28. ↑ De la Rosa, Moisés (1938). Calles de Santafé de Bogotá, homenaje en su IV centenario. Bogotá: Ediciones del Concejo, 21-23 or.
  29. ↑ a b (Gaztelaniaz) «De paso por la capital» Revista Credencial.
  30. ↑ (Gaztelaniaz) «Algunos datos históricos» Revista Credencial.[Betiko hautsitako esteka]
  31. ↑ (Gaztelaniaz) Ley 17 del 11 de abril de 1905. .
  32. ↑ (Gaztelaniaz) Acto general, adicional y reformatorio de la constitución nacional: Leyes de 1908. .
  33. ↑ (Gaztelaniaz) El Quinquenio de Rafael Reyes y la transformación del mapa político-administrativo de Colombia. .
  34. ↑ (Gaztelaniaz) «Tratado americano de soluciones pacíficas» oas.org.
  35. ↑ (Gaztelaniaz) «Concepto 074 de 2003» Secretaría General Alcaldía Mayor de Bogotá.
  36. ↑ (Gaztelaniaz) «Distrito Capital (Colombia)» Encarta.[Betiko hautsitako esteka]
  37. ↑ (Gaztelaniaz) «Planeamiento urbano en Bogotá 1994-2007. La construcción de un modelo» Universidad de Barcelona.
  38. ↑ (Gaztelaniaz) «Cádiz sella su hermanamiento con ciudades de la Ruta Mutis en Colombia» La Voz de Cádiz (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  39. ↑ (Ingelesez) Sister Cities International. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  40. ↑ (Ingelesez) Chicago Sister Cities. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  41. ↑ (Gaztelaniaz) Gustavo Petro. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  42. ↑ (Gaztelaniaz) db-city.com. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  43. ↑ (Ingelesez) City of Miami. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  44. ↑ (Gaztelaniaz) «Bogotá firma acuerdo de hermandad con Ramala, Palestina» El Tiempo (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  45. ↑ (Ingelesez) Seoul Metropolitan Government. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
  46. ↑ (Gaztelaniaz) Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas. (Noiz kontsultatua: 2018-07-17).
  47. ↑ (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bogota&oldid=9843937"(e)tik eskuratuta