Burzenin

Burzenin

wieś
Fragment rynku
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	sieradzki
Gmina	Burzenin
Liczba ludności (2022)	960
Strefa numeracyjna	43
Kod pocztowy	98-260
Tablice rejestracyjne	ESI
SIMC	0700884
Położenie na mapie gminy Burzenin Burzenin
Położenie na mapie Polski Burzenin
Położenie na mapie województwa łódzkiego Burzenin
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego Burzenin
51°27′38″N 18°49′57″E
Strona internetowa

Burzenin – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Burzenin.

Siedziba gminy Burzenin. Dawniej miasto – uzyskał lokację miejską przed 1378 rokiem, zdegradowany w 1870 roku. Prywatne miasto szlacheckie położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego. Do II rozbioru Polski w granicach województwa sieradzkiego. W 1827 roku jako miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w powiecie sieradzkim, obwodzie sieradzkim województwa kaliskiego.

Do 1953 roku siedziba gminy Majaczewice, przemianowanej wówczas na gminę Burzenin. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Burzenin. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa sieradzkiego.

Duża wieś letniskowa o charakterze miasteczka, położona nad Wartą, na skraju Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki, w odległości 17 km na pd.-wsch. od Sieradza.

Historia

Pierwsza wzmianka źródłowa z 1344 roku dotyczy targów i komory celnej. Wynika z niej, że już wówczas istniało tu miasto, a co najmniej osada targowa. Otóż wtedy to król Kazimierz III Wielki w Burzeninie zwolnił mieszczan z Brzeźnicy od opłat mostowych i targowych. Za datę lokacji przyjmuje się rok 1378, gdy Ludwik Węgierski na prośbę Spytka z Burzenina, stolnika sieradzkiego, zwolnił mieszkańców na 5 lat z podatków. W 1419 roku Władysław Jagiełło odnowił prawa miejskie Burzenina. Pozwolił w tym dokumencie na jeden jarmark w roku i cotygodniowe targi, odbywające się w każdą środę. W poł. XVI w. mieszkało tu 15 rzemieślników. Położony przy szlaku solnym, aż do XVI w. czerpał Burzenin zyski z tranzytu handlu solą. Nie rozwinął się jednak nigdy w znaczący ośrodek miejski. Pod koniec XVIII w. mieszkało tu 144 mieszkańców w 45 domach. Liczne epidemie i tragiczny dla Polski wiek XIX przyczyniły się do odebrania Burzeninowi praw miejskich w 1870 roku. W okresie II wojny światowej mieszkańcy wsi zostali wysiedleni ze względu na zorganizowany tu poligon niemieckich wojsk pancernych.

Trwającą od 1939 roku okupację niemiecką przerwała w roku 1945 ofensywa Armii Czerwonej. Po walkach z oddziałami niemieckimi miasto zdobył 10 Gwardyjski Korpus Pancerny z 4 Gwardyjskiej Armii Pancernej należącej do 1 Frontu Ukraińskiego.

Zabytki

• Murowany kościół pw. św. Wojciecha i św. Stanisława w Burzeninie, fundowany w 1642 roku przez Stanisława Pstrokońskiego, biskupa chełmińskiego. Zbudowany na miejscu poprzedniego, który w dokumentach z początku XIV w. określony już był jako stary. Obecny kościół, pierwotnie jednonawowy, w 1917 roku rozbudowany o nawy boczne, jest bazyliką z węższym i niższym prezbiterium, zamkniętym półkolistą absydą. Od zach. 5-kondygnacyjna wieża. Sklepienie kolebkowe z lunetami, na gurtach o późnorenesansowej dekoracji stiukowej typu kalisko-lubelskiego. Z prezbiterium do zakrystii prowadzi wejście przez barokowy marmurowy portal z herbem Poraj i epitafium zmarłych członków rodziny Pstrokońskich w zwieńczeniu. W kaplicy Matki Bożej barokowy marmurowy portal, z tablicą erekcyjną kościoła z 1642 roku. Ołtarze barokowe. Na belce tęczowej krucyfiks barokowy z XVIII w. Krata kuta żelazna z przełomu XVII i XVIII w. Misa chrzcielna gotycka z XV w. W archiwum kościelnym księgi chrztów od 1826 roku i ślubów od 1830 roku.
• Cmentarz przykościelny otoczony murem o charakterze obronnym z wnękami od wewnątrz i otworami strzelniczymi o wykroju kluczowym.
• Dawna synagoga (obecnie magazyn).
• Pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego, odsłonięty 15 sierpnia 1991 roku. Poprzedni pomnik, odsłonięty 19 marca 1928 roku, przetrwał okupację niemiecką, zniszczony po wojnie.
• Fragmenty ruin obronnego dworu Burzeńskich z okresu wczesnego renesansu. Była to konstrukcja kamienno-ceglana, położona na południe od wsi, w odległości ok. 700 m od kościoła, na lewym brzegu rzeki Warty.

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisany jest obiekt:

• Kościół parafialny pw. Świętego Krzyża, drewniany, 1642/1917, nr rej.: 805 z 28.12.1967

• 
  Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława w Burzeninie
• 
  Fragment rynku (2020)
• 
  Fragment rynku - widok od ulicy Złoczewskiej (2020)

Turystyka

• pieszy szlak turystyczny „Szlak walk nad Wartą w 1939 r.” prowadzący z Burzenina do miasta Warty.

Bibliografia

• Horbacz T., Świątynia parafialna w Burzeninie, „Na sieradzkich szlakach” 1998, nr 4/52/XIII, s. 19–21 (rzut poziomy i 5 zdjęć).
• Kołodziejski S., Tragiczne lata wojny i okupacji hitlerowskiej w Burzeninie, „Na sieradzkich szlakach” 1987, nr 4/III, s. 10–13.
• Majdański J., Materiały do dziejów Burzenina w XVI-XVIII w., „Na sieradzkich szlakach” 2001,nr 3-4/63-64/XVI, s. 2–3,
• Majdański J., Zabytki Burzenina, „Na sieradzkich szlakach” 2002, nr1-2/65-66/XVII, s. 8–9,
• Majdański J., Charakterystyka układu przestrzennego Burzenina, „Na sieradzkich szlakach” nr 2003, 1-4/69-72/XVIII, s. 27–28,
• Ruszkowski A., Sieradz i okolice, Sieradz 2000.

Linki zewnętrzne

• Dwór obronny w Burzeninie na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego
• Kościół obronny w Burzeninie na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego
• Historia Żydów w Burzeninie na portalu Wirtualny Sztetl
• Burzenin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 477 .
• Burzenin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 278 .