Capel Gwynfe

Capel Gwynfe

Math	pentrefan
Daearyddiaeth
Sir	Sir Gaerfyrddin
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.9°N 3.9°W
Cod OS	SN722219
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Adam Price (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Ann Davies (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Pentref bychan yng nghymuned Llangadog, Sir Gaerfyrddin, Cymru, yw Capel Gwynfe neu Gwynfe. Saif mewn dyffryn yn ne-ddwyrain y sir, rhwng Trichrug a llethrau gorllewinol y Mynydd Du, i'r gorllewin o lôn yr A4069, tua hanner ffordd rhwng Brynaman i'r de a Llangadog i'r gogledd. Mae'r ardal yn rhan o Barc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog.

Enwogion

• Beriah Gwynfe Evans (1848–1927). Treuliodd y llenor ac ymgyrchydd gwleidyddol hwn ran helaeth o'i oes yng Ngwynfe, a mabwysiadodd enw'r pentref yn enw canol iddo'i hun. Cafodd swydd fel ysgolfeistr yn ysgol y pentref o 1867 hyd 1882, a'i ddilyn gan John Williams o 1882 hyd 1909.^{[angen ffynhonnell]}
• Syr John Williams. Ganed y casglwr llawysgrifau Cymreig, cymwynaswr mawr Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar ei sefydliad, yn ffermdy'r Beili, yng Ngwynfe yn 1840, a'i fagu ym Mlaenllynant. Roedd yn feddyg geni i'r teulu brenhinol, gan gynnwys genedigaethau dau o frenhinoedd y dyfodol, sef E. F. Edward VIII ac E. F. George VI. Bu'n Llywydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru o'i sefydlu yn 1907, a hefyd Coleg Prifysgol Cymru Aberystwyth o 1913 tan ei farwolaeth yn 1926.
• Cafodd tri o genhadwyr mwyaf adnabyddus Cymru'r 19g eu geni yn y pentref, sef William Griffith, David Williams a David Griffiths (Madagasgar; 1792-1863). Cyfieithodd David Griffiths a David Jones y Beibl yn iaith y Malagas, a sefydlwyd yr iaith ysgrifenedig Falagaseg gan David Griffiths, mab Glanmeilwch, Gwynfe; mae ei fedd yng Nghapel y Graig, Machynlleth.

Ffynhonnell

• Aneirin Talfan Davies, Crwydro Sir Gâr (Llyfrau'r Dryw, 1955; arg. newydd, 1970)

Cyfeiriadau

Trefi a phentrefi Sir Gaerfyrddin

Trefi
Caerfyrddin  · Castellnewydd Emlyn  · Cydweli  · Hendy-gwyn  · Llandeilo  · Llanelli  · Llanybydder  · Llanymddyfri  · Porth Tywyn  · Rhydaman  · Sanclêr  · Talacharn
Pentrefi
Aberarad  · Aberbowlan  · Abercrychan  · Abergorlech  · Abergwili  · Aber-nant  · Alltwalis  · Babel  · Bace  · Bancycapel  · Bancyfelin · Y Betws · Bethlehem  · Blaengweche  · Blaenos  · Blaen-waun  · Blaen-y-coed  · Brechfa  · Broadway  · Bronwydd  · Bron-y-gaer  · Bryn  · Brynaman  · Bryn Iwan  · Bwlch-clawdd  · Bwlchnewydd  · Bynea  · Caeo  · Capel Dewi  · Capel Gwyn  · Capel Hendre  · Capel Isaac  · Capel Iwan  · Capel Seion  · Carmel  · Carwe  · Cefn-bryn-brain  · Cefneithin  · Cefn-y-pant  · Cenarth  · Cilgwyn  · Cilsan  · Cil-y-cwm  · Croesyceiliog  · Cross Hands  · Crug-y-bar  · Crwbin  · Cwm-ann  · Cwm-bach (1)  · Cwm-bach (2)  · Cwm-du  · Cwmduad  · Cwmfelin-boeth  · Cwmfelinmynach  · Cwmgwili  · Cwmhiraeth  · Cwmifor  · Cwmisfael  · Cwmllyfri  · Cwm-miles  · Cwm-morgan  · Cwm-pen-graig  · Cwrt-henri  · Cwrt-y-cadno  · Cynghordy  · Cynheidre  · Cynwyl Elfed  · Derwen-fawr  · Derwydd  · Dinas  · Dolgran  · Dre-fach  · Dre-fach Felindre · Dryslwyn  · Dyffryn Ceidrych  · Efail-wen  · Esgair  · Felin-foel  · Felin-gwm  · Felin-wen  · Foelgastell  · Ffair-fach  · Ffaldybrenin  · Ffarmers  · Fforest  · Ffynnon  · Garnant  · Garthynty  · Gelli-aur  · Gelli-wen  · Glanaman  · Glan Duar  · Glan-y-fferi  · Gorllwyn  · Gors-las  · Gwernogle  · Gwyddgrug  · Gwynfe  · Hebron  · Yr Hendy  · Henllan  · Henllan Amgoed  · Hermon  · Horeb  · Login  · Llanarthne  · Llanboidy · Llan-dawg  · Llandeilo Abercywyn  · Llandre (1)  · Llandre (2)  · Llandybïe  · Llandyfaelog  · Llandyry  · Llanddarog  · Llanddeusant  · Llanddowror  · Llanedi  · Llanegwad  · Llanfair-ar-y-bryn  · Llanfallteg  · Llanfihangel Aberbythych  · Llanfihangel Abercywyn  · Llanfihangel-ar-Arth  · Llanfihangel-uwch-Gwili  · Llanfynydd  · Llangadog  · Llan-gain  · Llangathen  · Llangeler  · Llangennech  · Llanglydwen  · Llangyndeyrn  · Llangynin  · Llangynnwr  · Llangynog  · Llanishmel  · Llanllawddog  · Llan-llwch  · Llanllwni  · Llanmilo  · Llannewydd  · Llannon  · Llanpumsaint  · Llansadwrn  · Llan-saint  · Llansawel  · Llansteffan  · Llanwinio  · Llanwrda  · Llan-y-bri  · Llanycrwys  · Llwyn-croes  · Llwynhendy  · Llwyn-y-brain (1)  · Llwyn-y-brain (2)  · Maenordeilo  · Maerdy  · Maes-y-bont  · Marros  · Meidrim  · Meinciau  · Merthyr  · Morfa  · Myddfai · Mynydd-y-garreg  · Nantgaredig  · Nant-y-caws  · New Inn  · Pant-gwyn  · Pantyffynnon  · Parc-y-rhos  · Pedair Heol  · Pen-boyr  · Pen-bre  · Pencader  · Pencarreg  · Peniel  · Penrherber  · Penrhiw-goch  · Pentrecagal  · Pentrecwrt  · Pentrefelin  · Pentre Gwenlais  · Pentre Tŷ-gwyn  · Pentywyn  · Pen-y-banc  · Pen-y-bont (1)  · Pen-y-bont (2)  · Pen-y-garn  · Pen-y-groes  · Pinged  · Plas  · Pont Aber  · Pontaman  · Pontantwn  · Pont-ar-Gothi  · Pont-ar-llechau  · Pont-ar-sais  · Pont Hafod  · Pont-henri  · Pont-iets  · Pont-tyweli  · Pontyberem  · Porth-y-rhyd  · Pum Heol  · Pumsaint  · Pwll  · Pwll-trap  · Ram  · Rhandir-mwyn  · Rhos  · Rhosaman  · Rhos-goch  · Rhos-maen  · Rhydargaeau  · Rhydcymerau  · Rhyd Edwin  · Rhydowen  · Rhyd-y-wrach  · Salem  · Sandy  · Sarnau  · Saron (1)  · Saron (2)  · Soar  · Sylen  · Taliaris  · Talog  · Talyllychau  · Tir-y-dail  · Trap  · Trefechan  · Trelech  · Trimsaran  · Twynllannan  · Tŷ-croes  · Y Tymbl  · Waunclunda  · Waun y Clyn  · Ystrad Ffin