Dambordjes-associatie

Dambordjes-associatie
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Verrucario-Schistidietea; (klasse van stippelkorsten en achterlichtmossen)
Orde:	Verrucarietalia; (stippelkorst-orde)
Verbond:	Circinarion calcareae; (dambordjes-verbond)
Associatie
	Circinarietum contortae; Kaiser ex Klem. 1955
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De dambordjes-associatie (Circinarietum contortae) is een associatie uit het dambordjes-verbond (Circinarion calcareae). Het betreft een zeer algemeen voorkomende, cultuurvolgende associatie die epilithische pioniervegetatie omvat die wordt gedomineerd door eutrafente, korstvormige lichenen.

Naamgeving en codering

Synoniemen
Aspicilietum contortae Kaiser ex Klem. 1955^[1]

Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r49Ba01

De wetenschappelijke naam Circinarietum contortae is afgeleid van de botanische naam van rond dambordje (Circinaria contorta). De laatstgenoemde soort geldt als preferent kentaxon voor deze associatie, waarin ze haar hoogste bedekking bereikt en vrijwel altijd aspectbepalend optreedt. In Nederland en Vlaanderen wordt de triviale naam 'dambordjes-associatie' gebruikt omdat naast rond dambordje ook het minder algemene plat dambordje alhier als associatiekensoort geldt.

Fysiognomie

Het vegetatieaspect van de dambordjes-associatie wordt hoofdzakelijk gevormd door een vlekkenpatroon met witte, (mintgroen)grijswitte en/of donkergrijze, korstvormige korstmossen. Dikwijls is de associatiekensoort rond dambordje aspectbepalend en zeer dominant in de vegetatie. Het witte en/of grijze vlekkenpatroon – waaraan de dambordjes-associatie vaak makkelijk te herkennen is – wordt op trottoirs en pleinen soms verward met kauwgom^[2] dat in steden regelmatig in groten getale als zwerfafval plat op de bestrating zit aangedrukt. Eveneens wordt het vegetatieaspect van de dambordjes-associatie weleens verward met het witgrijze vlekkenpatroon van de ontlasting van duiven op bestrating. Tijdens natte omstandigheden kan de vegetatie een groenige kleur krijgen doordat rond dambordje dan vaak tijdelijk groener wordt.

Ecologie

De dambordjes-associatie is een uitgesproken cultuurvolgend vegetatietype. Het substraat van de associatie omvat kalkhoudende, relatief gladde, horizontale oppervlakken van vaste steen waarop geen accumulatie van strooisel kan plaatsvinden. Tevens is de standplaats van dit vegetatietype in het volle zonlicht. De dambordjes-associatie ontwikkelt zich meestal als tredvegetatie op stoeptegels en klinkers, waardoor het grote oppervlakten kan beslaan op pleinen, trottoirs, straten en parkeerplaatsen. Ook leeft de associatie vaak op grafzerken.

De gemeenschap is goed aangepast aan een hoge milieudynamiek. De associatie verdraagt zeer lage en zeer hoge temperaturen goed, alsmede schommelingen hiertussen. Daarnaast kan de associatie ook goed tegen lange droge perioden en ook korte overstroming. Betreding en berijding worden ook goed verdragen.

Vegetatiezonering

In de vegetatiezonering vormt de dambordjes-associatie op extensief gebruikte bestrating vaak een vegetatiemozaïek met de associatie van vetmuur en zilvermos (Bryo-Saginetum). Op overige horizontale oppervlakken waar scheuren of gleuven in kunnen zitten, zoals grafzerken, staat de dambordjes-associatie regelmatig in contact met de muisjesmos-associatie (Orthotricho-Grimmietum) die de spleten opvult.

Verspreiding

De dambordjes-associatie komt in Nederland en Vlaanderen zeer algemeen voor. Het is een van de meest algemene associaties van het stedelijk gebied.

Bedreiging

De dambordjes-associatie wordt over het algemeen niet bedreigd en neemt kwantitatief toe door verstedelijking en verstening. Toch wordt deze gemeenschap vooral kwalitatief wel bedreigd doordat men op veel plekken de vegetatie probeert te verwijderen door het gebruik van een hogedrukreiniger. Ook vormt de komst van gepolijste grafstenen en glazen grafstenen op begraafplaatsen een bedreiging voor de associatie.

Diagnostische taxa

In de onderstaande synoptische tabel staan de belangrijkste diagnostische taxa van de dambordjes-associatie.

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
kA	rond dambordje	Circinaria contorta
kA	plat dambordje	Circinaria calcarea
kA	berijpte kroontjeskorst	Sarcogyne regularis
kA	zwarte grafkorst	Placynthium nigrum
kA	rode kalksteenkorst	Protoblastenia rupestris
kA	lichte rookkorst	Catillaria lenticularis
kK	muurschotelkorst	Lecanora muralis
kK	gewone stippelkorst	Verrucaria nigrescens
kK	betoncitroenkorst	Gyalolechia flavovirescens
kK	verborgen schotelkorst	Lecanora dispersa

Fotogalerij

Vegetatieaspect op een trottoir
Een close-up van de associatie

Zie ook

Stadsnatuur

Zie de categorie Circinarietum contortae van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Schrijvers-Gonlag, M., Van Dort, K.W. & Van Gennip, B. (2018). Mossen- en Korstmossengemeenschappen in Nederland – Standaardlijst, verspreiding, zeldzaamheid, trend en Rode Lijst-status. Stratiotes no. 53.
↑ Vegetatiewerkgroep IVN Oost-Veluwezoom. (2024). Korstmossen in de bebouwde kom van Velp. Karwij, 49(2), 9–10.

[1] Schrijvers-Gonlag, M., Van Dort, K.W. & Van Gennip, B. (2018). Mossen- en Korstmossengemeenschappen in Nederland – Standaardlijst, verspreiding, zeldzaamheid, trend en Rode Lijst-status. Stratiotes no. 53.

[2] Vegetatiewerkgroep IVN Oost-Veluwezoom. (2024). Korstmossen in de bebouwde kom van Velp. Karwij, 49(2), 9–10.

[1]

[2]