Gaan na inhoud

Ekwatoriaal-Guinee

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Republiek Ekwatoriaal-Guinee
República de Guinea Ecuatorial (Spaans)
République de Guinée équatoriale (Frans)
República da Guiné Equatorial (Portugees)
Vlag van Ekwatoriaal-Guinee Wapen van Ekwatoriaal-Guinee
Vlag Wapen
Nasionale leuse: Unidad, Paz, Justicia
(Spaans vir: "Eenheid, Vrede, Geregtigheid")
Volkslied:
Caminemos pisando las sendas de nuestra inmensa felicidad
(Spaans vir: "Kom ons loop die paaie van ons groot vreugde")
Ligging van Ekwatoriaal-Guinee
Hoofstad Malaboa

3°45′N 8°47′O / 3.750°N 8.783°O / 3.750; 8.783

Grootste stad Bata
Amptelike tale Spaans, Frans en Portugees[1][2]
Regering Dominante party
semi-presidensiële republiek
Teodoro Obiang Nguema Mbasogo
Teodoro Nguema Obiang Mangue
Manuel Osa Nsue Nsua
Onafhanklikheid
Onafhanklikheid
• van Spanje
• Huidige grondwet

12 Oktober 1968
16 November 1991
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%) 		 
28 051[3] km2  (145ste)
10 830,6 myl2
feitlik niks
Bevolking
 - 2024-skatting
 - Digtheid 		 
1 795 834[3] (154ste)
64 / km2 (187ste)
165,8 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita 		2024-skatting

$29,226 miljard[4] (148ste)
$18 378[4] (90ste)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita 		2024-skatting

$10,708 miljard[4] (156ste)
$6 733[4] (95ste)

MOI (2022) 0,650[5] (133ste)  –  medium
Geldeenheid Frank (XAF)
Tydsone
 - Somertyd 		WAT (UTC+1)
nie toegepas nie (UTC+1)
Internet-TLD .gq
Skakelkode +240
a. Ciudad de la Paz (onder konstruksie).

Ekwatoriaal-Guinee (Spaans: Guinea Ecuatorial, [giˈnea ekwatoˈɾjal], luister (hulp·inligting); Frans: Guinée équatoriale; Portugees: Guiné Equatorial), amptelik die Republiek Ekwatoriaal-Guinee (Spaans: República de Guinea Ecuatorial, [reˈpuβlika ðe ɣiˈnea ekwatoˈɾjal], luister (hulp·inligting); Frans: République de Guinée équatoriale, [ʁepyblik də ɡine ekwatoˈʁjal]; Portugees: República da Guiné Equatorial, [ʁɛˈpublikɐ dɐ giˈnɛ ˌekwɐtuɾiˈaɫ]), is 'n republiek geleë in Sentraal-Afrika met 'n oppervlakte van 28 000 vierkante kilometer. 'n Voormalige kolonie van Spaans-Guinee, en die onafhanklikheidsnaam is verleen aan die gebied waar dit geleë is, naby die Ewenaar, asook die Golf van Guinee. Ekwatoriaal-Guinee is die enigste soewereine land van Afrika waar Spaans die amptelike taal is. Volgens die 2024-skatting is die geraamde bevolking byna 1,8 miljoen.[3]

Nasa-satellietbeeld van Ekwatoriaal-Guinee
Kaart van Ekwatoriaal-Guinee

Ekwatoriaal-Guinee bestaan uit twee dele, afsonderlike eilande en die vastelandstreek. Die eilande van Ekwatoriaal-Guinee bestaan uit die eilande van Bioko (voorheen Fernando Pó) in die Golf van Guinee en die provinsie van Annobón, 'n klein vulkaniese eiland suid van die ewenaar. Bioko-eiland is die mees noordelike deel van Ekwatoriaal-Guinee en is die setel van die land se hoofstad Malabo. Die eilandstaat São Tomé en Príncipe lê tussen Bioko en Annobón. Die vastelandgebied Rio Muni grens aan Kameroen in die noorde en Gaboen aan die suide en die ooste. Dit is die gebied van Bata, Ekwatoriaal-Guinee se grootste stad, en Ojala, die land se beplande toekomstige hoofstad. Rio Muni sluit ook verskeie klein eilandjies in soos Corisco, Elobey Grande en Elobey Chico.

Sedert die middel-1990's het Ekwatoriaal-Guinee een van Afrika suid van die Sahara se grootste olieprodusente geword. Met 'n bevolking van meer as 750 000 is dit, per kapita, die rykste land in Afrika,[6] en sy Bruto binnelandse produk (BBP) per kapita is die 69ste grootste in die wêreld;[7] Die rykdom word egter baie oneweredig versprei en baie min mense baat by die olierykdomme. Volgens die Verenigde Nasies het minder as die helfte van die bevolking toegang tot skoon drinkwater en 20% van die land se kinders sterf voordat hulle vyf jaar oud is.

Die land se outoritêre regering spog met een van die swakste rekords vir menseregte in die wêreld en word permanent onder die "swakste onder die swakkes" van Freedom House se jaarlikse verslag oor politieke- en burgerregte gereken.[8] Verslaggewers Sonder Grense plaas president Teodoro Obiang Nguema Mbasogo onder hul "roofdiere" van persvryheid.[9] Mensehandel word veral uitgesonder in die Amerikaanse Trafficking in Persons Report van 2012, met verwysing dat: "Ekwatoriaal-Guinee 'n bron en bestemming is vir vroue en kinders waar hulle onderwerp word aan dwangarbeid en sekshandel." Die verslag plaas Ekwatoriaal-Guinee op "vlak 3" as 'n land op die laagste (slegste) vlak.

Geografie

[wysig | wysig bron]

Ekwatoriaal-Guinee is in Wes-Sentraal-Afrika geleë. Die vastelandgebied Rio Muni grens aan Kameroen in die noorde en aan die oos- en suidgrens is Gaboen. Dan is daar vyf eilandjies, Bioko, Corisco, Annobón, Elobey Chico (Klein Elobey) en Elobey Grande (Groot Elobey). Bioko, waar die hoofstad Malabo is, lê 40 km van die kus van Kameroen af. Annobón-eiland is sowat 350 km wes-suidwes van Kaap Lopez in Gaboen. Corisco en die twee Elobey-eilande is in die Coriscobaai, op die grens van Río Muni en Gaboen.

Klimaat

[wysig | wysig bron]

Ekwatoriaal-Guinee het 'n tropiese klimaat met kenmerkende nat en droë seisoene. Vanaf Junie tot Augustus is Río Muni droog en Bioko nat; van Desember tot Februarie is dit weer die teenoorgestelde. Tussen-in is daar stelselmatige klimaatsveranderings. Reën of mis kom daagliks in Annobón voor, waar daar nog nooit 'n wolklose dag was nie.[10]

Ekologie

[wysig | wysig bron]

Ekwatoriaal-Guinee strek oor verskeie eko-streke. Río Muni is in die Atlantiese ewenaar-kuswoud-ekostreek geleë, behalwe vir die kolle in die Sentraal-Afrikaanse mangroves aan die kus, veral in die Muniriviermonding.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Pigmeë het in alle waarskynlikheid in die kontinentale streek gebly wat die hedendaagse Ekwatoriaal-Guinee is, maar daar is nou net in die suide van Río Muni geïsoleerde groepe van die mense oor. Met die migrasie van die Bantoevolke in die 18de en 19de eeu het die etnies-talige groepe asook die Fang na die gebied migreer. Uit elemente van die laasgenoemde stam het die Bubi-mense voortgespruit, wat in verskillende tydvakke van Kameroen af na Río Muni en Bioko migreer het. Die Annobón-bevolking, met sy oorsprong in Angola, is deur die Portugese via die Sao Tomé-eiland ingebring.

Eerste Europese kontak (1472)

[wysig | wysig bron]
Corisco in 1910

Die Portugese seevaarder, Fernando Pó, wat op soek was na 'n seeroete na Indië, was die eerste Europeër wat die Bioko-eiland in 1472 ontdek het. Hy het dit Formosa ("Pragtig") gedoop, maar dit is gou herdoop na die naam van die ontdekker. Die eilande van Fernando Pó en Annobón is in 1474 deur Portugal gekoloniseer.

Koningin Maria I van Portugal en Koning Karel III van Spanje onderteken in 1778 die Verdrag van El Padro waarvolgens Bioko, en die aangrensende eilandjies, asook die handelsregte van die gebied tussen Nigerrivier en die Ogouerivier aan Spanje oorgedra word. Hiermee wou Spanje toegang probeer kry oor die bron wat die slawe vir die Britse handelaars beheer het.

Van 1827 tot 1843 was daar 'n basis van die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland op Bioko om die slawerny te beheer[11] wat, ingevolge 'n ooreenkoms in 1843 met Spanje, na Sierra Leone verskuif is. Met die restourasie van Spaanse soewereiniteit in 1844, word die gebied herdoop na die "Territorios Españoles del Golfo de Guinea." Die 1900-Verdrag van Pars het Spanje gelaat met die geringe kontinentale enklave van Rio Muni met 26 000 vierkante kilometer grondgebied teenoor die 300 000 vierkante kilometer oos van die Ubangirivier wat Spanje aanvanklik op aanspraak gemaak het.[12]

Die grootste struikelblok vir ekonomiese ontwikkeling was 'n chroniese tekort aan arbeid. Verdryf na die binneland van die eiland en uitgeroei deur alkoholisme, veneriese siektes, pokke en slaapsiekte het die inheemse Bubi-bevolking geweier om op die plantasies te werk. Hulle het verkies om op hul eie kakao-plase te werk en dit het hul aansienlike onafhanklikheid gebied.[12]

Onafhanklikheid (1968)

[wysig | wysig bron]
Obiang en die Amerikaanse president Barack Obama en hul eggenotes in 2014
Kinders van Bubi-afstammeling in Ekwatoriaal-Guinee
Die hawe van Malabo

Op 12 November 1968 kry die streek onafhanklikheid en word die Republiek Ekwatoriaal-Guinee met Francisco Macías Nguema as die eerste president.[13]

In Julie 1970 verklaar Macias Nguema 'n eenpartystaat en stel homself in 1972 aan as lewenslange president van die land. Hy verbreek bande met Spanje en die Weste. Ondanks sy verwerping van Marxisme, wat hy as "neo-kolonialisme" beskou het, het Ekwatoriaal-Guinee tog baie goeie bande met sosialistiese lande soos die Volksrepubliek van China, Kuba en die Sowjetunie gehandhaaf. Hy het 'n voorkeur handelsooreenkoms en 'n skeepsverdag met die Sowjetunie gesluit. Die Sowjetunie het ook lenings aan die land toegestaan.[14]

Gedurende die middel 1970's word die Macias-regime van massamoorde beskuldig. Die Wêreldraad van Kerke bevestig dat groot getalle van mense sedert 1968 in 'n "vlaag van terreur" vermoor is en dat dit voortduur. Daar is ook deur die WRK aangevoer dat 'n kwart van die bevolking landuit gevlug het. Tronke was oorvol en die land het inderdaad 'n konsentrasiekamp geword. Op Kersdag 1975 stel Macia Nguema 150 beweerde samesweerders tereg.[15] Uit 'n geraamde bevolking van 300 000 mense, is 'n totaal van 80 000 vermoor.[16][17] Afgesien van die beweerde volksmoord van die etniese minderheidsgroep, die Bubi-bevolking, het hy ook opdrag gegee vir die moord op duisende van sy vermeende teenstanders. Hy het ook kerke gesluit en toegekyk hoe sy land se ekonomie in duie stort soos geskoolde werkers en buitelanders die land uit is.[18]

Teodoro Obiang het Macías Nguema se bewind op 3 Augustus 1979 in 'n bloedige staatsgreep omver gewerp. Macia Nguema is verhoor en kort daarna tereggestel.[19]

In 1995 ontdek Mobil, 'n Amerikaanse oliemaatskappy, ruolie in Ekwatoriaal-Guinee en sedertdien het die land ongekende ekonomiese opbloei gehad. Die land se olierykdomme word egter nie met die land se mense gedeel nie en volgens die VN se Menslike ontwikkelingsindeks sterf 20% van die land se kinders voor hulle vyf jaar oud is en meer as 50% van die bevolking het nie toegang tot skoon drinkwater nie.[20]Teodoro Obiang Nguema Mbasogo word wyd daarvan verdink dat hy die olierykdomme misbruik om homself,[21] en sy venotte te verryk. Forbes het in 2006 geraam dat sy persoonlike rykdom op $600-miljoen staan.[22]

In die Rio Muni-streek word die beplande nuwe hoofstad Ciudad de la Paz gebou wat eersdaags Malabo sal vervang.

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Tale

[wysig | wysig bron]

Vir jare was die land se amptelike tale Spaans (die plaaslike weergawe is Ekwatoguinese Spaans) en Frans.[3] Portugees is ook later in 2010 as amptelike taal aanvaar.[23][24] Spaans is sedert 1844 die ampstaal en is steeds die taal van onderrig en administrasie. Sowat 67,6% van die bevolking kan Spaans praat, veral diegene wat in die hoofstad Malabo bly.[25]

Gelowe

[wysig | wysig bron]

Die vernaamste geloof in Ekwatoriaal-Guinee is Christenskap, wat deur sowat 93% van die bevolking nagevolg word. Daar is 87% Rooms-Katolieke, terwyl 'n minderheid van die mense (5%) Protestant is. 'n Totaal van 2% is Moslems – hoofsaaklik Soenni. Die oorbywende persentasie is Animiste, Baha’i en ander gelowe.[26]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (pt) Government of the Republic of Equatorial Guinea (22 Julie 2014). "Guinea Ecuatorial, miembro de la Comunidad de Países de Lengua Portuguesa". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2020. Besoek op 30 Junie 2016.
  2. ↑ (en) "Equatorial Guinea Adds Portuguese as the Country's Third Official Language". PRNewsWire. 14 Oktober 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Junie 2018. Besoek op 18 Julie 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (en) "Equatorial Guinea". Central Intelligence Agency. Besoek op 19 Augustus 2024.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (en) "Equatorial Guinea". Internasionale Monetêre Fonds. April 2024. Besoek op 19 Augustus 2024.
  5. ↑ (en) "Human Development Report 2023/2024" (PDF). United Nations Development Programme. 13 Maart 2024. Besoek op 19 Augustus 2024.
  6. ↑ (en) GDP – per capita (PPP) – Country Comparison.
  7. ↑ (en) GDP – per capita (PPP) Geargiveer 24 April 2013 op Wayback Machine, The World Factbook, Central Intelligence Agency.
  8. ↑ (en) "Worst of the Worst 2010" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 22 November 2010. Besoek op 22 November 2010.
  9. ↑ (en) Equatorial Guinea – Reporters Without Borders Geargiveer 15 Oktober 2010 op Wayback Machine.
  10. ↑ (en) Nations Encyclopedia.
  11. ↑ (en) "Fernando Po", Encyclopædia Britannica, 1911.
  12. ↑ 12,0 12,1 (en) Clarence-Smith, William Gervase (1986) "Spanish Equatorial Guinea, 1898–1940" Geargiveer 20 Februarie 2014 op Wayback Machine, in The Cambridge History of Africa: From 1905 to 1940 Ed. J. D. Fage, A. D. Roberts, & Roland Anthony Oliver.
  13. ↑ (en) Campos, Alicia (2003).
  14. ↑ (en) Aworawo, David.
  15. ↑ (en) "Oil Gives African Nation a Chance for Change".
  16. ↑ (en) Sengupta, Kim (11 Mei 2007).
  17. ↑ (en) "True hell on earth: Simon Mann faces imprisonment in the cruellest jail on the planet".
  18. ↑ (en) Daniels, Anthony (29 Augustus 2004).
  19. ↑ (en) "The Five Worst Leaders In Africa".
  20. ↑ (en) BBC (14 November 2014) Equatorial Guinea profile.
  21. ↑ (en) "DC Meeting Set with President Obiang as Corruption Details Emerge".
  22. ↑ (en) Forbes (5 Maart 2006) Teodoro Obiang Nguema Mbasogo, President/Equatorial Guinea
  23. ↑ (pt) "Guiné Equatorial"
  24. ↑ (pt) "Formação de professores e programas televisivos introduzem português na Guiné-Equatorial" [Teacher formation and television programs introduce Portuguese in Equatorial Guinea]
  25. ↑ (pt) Obiang convierte al portugués en tercer idioma oficial para entrar en la Comunidad lusófona de Naciones, Terra. 13 Julie 2007
  26. ↑ (en) "Equatorial Guinea.

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
Algemeen

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekwatoriaal-Guinee&oldid=2692969"