Filimon'a Mektup

Filimon'a Mektup (Grekçe: Επιστολή προς Φιλήμονα) ya da Pavlus'un Filimon'a Mektubu Yunanca Kutsal Yazıların (Yeni Ahit) bir kitabıdır. Sadece Filimon olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup elçi Pavlus'un değişik cemaatlere ya da kişilere yazdığı 14 mektubun biridir. Pavlus bu mektubu adı Titus olan bir Hristiyana yazdı.

Hitap edilen kişi

Kolose cemaatiyle bağlantılı Hristiyan bir köle sahibi. Kolose kasabası Anadolu'nun güney-batısında bulunuyordu. Filimon'un evi, oradaki Hristiyanlar için bir toplantı yeri olarak hizmet etti. Filimon, iman kardeşleri için bir canlanma kaynağı ve iman ve sevgi örneğiydi. Elçi Pavlus onu çok sevdiği bir iş arkadaşı olarak gördü (Filimon 1, 2, 5-7; Koloseliler 4:9 ile Pilimon 10-12'yi karşılaştırın). Pavlus'un Filimon'un evinde kalacak bir yer istemesi, bu adamın konukseverliğini gösterir (Filimon 22; Elçilerin İşleri 16:14, 15 ile karşılaştırın). Apfia ve Arhippos, Filimon'un ailesine aitmiş gibi görünüyor, çünkü Pavlus Filimon'a yazdığı mektupta onlara da hitap ediyor. Apfia, Filimon'un karısı ve Arhippos onun oğlu olabilirdi (Filimon 2).

Filimon'un, elçi Pavlus'un çabalarıyla Hristiyan olduğu anlaşılıyor (Filimon 19). Ancak Pavlus Kolose'de hiçbir zaman vaaz vermediği için (Koloseliler 2:1), Filimon, elçinin Efesos'taki iki yıllık faaliyeti esnasında Hristiyanlıkla tanışmış olabilirdi. O zaman "[Kolose'nin de ait olduğu] Asya eyaletinde oturan herkes Rabbin sözünü duydu.“ (Elçilerin İşleri 19:10). Filimon, Pavlus'un mektubunu almadan bir süre önce, kölesi Onesimus onu terk etmişti. Kaçak köle Roma yolculuğunu finanse etmek için efendisinden para bile çalmış olabilirdi. Daha sonra Roma'da Pavlus'la tanıştı ve bir Hristiyan oldu (Filimon 10, 11, 18, 19).

Kölelik

Birinci yüzyılda kölelik, Roma İmparatorluğu'ndaki sosyal düzenin ayrılmaz bir parçasıydı. Hristiyan inancının yayılması, hem kölelerin hem de köle sahiplerinin iyi haberi öğrenip Hristiyan olmaları anlamına geliyordu. Ne İsa Mesih ne de öğrencileri sosyal kurtuluş müjdesini vaaz etmediler. Mevcut sosyal düzende reform yapmakla ilgilenmiyorlardı. Hristiyanlar bu konuda hükûmete karşı çıkmadılar veya bir köle isyanını savunmadılar. İman kardeşleri de dahil olmak üzere, başkalarının köle tutma konusundaki yasal haklarına saygı duydular. Bunun yerine, köleler ve köle sahipleri, iman kardeşleri olarak tanışmaya ve birbirlerini sevmeye teşvik edildiler (Koloseliler 4:1; 1. Timoteos 6:2).

Titus'a yazılan mektubun gösterdiği gibi, Pavlus da "dini sosyalizmi" vaaz etmedi. Mevcut düzeni ve kölelik gibi kurumlarını ortadan kaldırmaya çalışmadı. Hristiyan köleleri bile kendi inisiyatifiyle özgür bırakmadı. Bu yüzden kaçak köle Onisimos'u efendisi Filimon'a geri gönderdi, bu da Roma'dan Kolose'ye 1.400 km'den fazla seyahat etmesi gerektiği anlamına geliyordu. Böylece Pavlus, "Tanrı'nın krallığını vaaz etmek ve Rab İsa Mesih'le ilgili şeyleri öğretmek" konusundaki Tanrısal görevine sıkı sıkıya bağlı kaldı (Elçilerin İşleri 28:31; Filimon 8:9).

Onisimos Hristiyan olduktan sonra Filimon'a isteyerek geri döndü ve bir iman kardeşine köle olarak boyun eğdi (Filimon 10-17). Bir kölenin Hristiyan bir efendisi olması bir nimetti, çünkü sahibinin ona adil ve terbiyeli davranması gerekiyordu (Efesoslular 6:9; Koloseliler 4:1).

Bir Hristiyanın sosyal konumu ne olursa olsun, Hristiyan cemaatinde hiçbir ayrım yapılmadı. Hepsi tek bir bedenin üyeleriyle aynı ümide sahipti (1. Korintoslular 12:12, 13; Galatyalılar 3:28; Koloseliler 3:11). Hristiyan köle, diğerleri gibi iyi haberin yayılmasında yer alamama konusunda endişelenmemelidir. Ancak, kendisine özgür olma fırsatı verildiyse, Hristiyan faaliyet alanını genişletme fırsatını değerlendirmelidir (1. Korintoslular 7:21-23).

Yazar

Kutsal Kitap'ın tanıklığı

Elçi Pavlus, elle yazdığı ve öncelikle Filimon'a yönelik bu mektupta kendisini yazar olarak tanıtır: “Mesih İsa uğrunda tutuklu bulunan Pavlus’tan ve kardeşimiz Timoteos’tan, sevgili dostumuz ve iş arkadaşımız Filimon’a ve evinde toplanan cemaate, kız kardeşimiz Apfia’ya ve Mesih’in askeri olan arkadaşımız Arhippos’a, ...“ (Filimon 1, 2, 19).

Pavlus, Benyamin kabilesinden olan bir Yahudi olarak Tarsus şehrinde doğdu (Filipililer 3:5; Elçilerin İşleri 21:39; 22:3). Anababası Yahudiliğin bir mezhebi olan Ferisilere ait idiler (Elçilerin İşleri 23:6; Filipililer 3:5). Doğumundan beri Roma'nın vatandaşlığına sahipti (Elçilerin İşleri 22:28). Çadırcı olarak geçimini sağladı (Elçilerin İşleri 18:3). Yeruşalim'de tahsili bir Ferisi olan Gamaliel tarafından öğretildi (Elçilerin İşleri 22:3). En az iki dil -İbranice ve Yunanca- konuşabildi (Elçilerin İşleri 21:37-40).

Pavlus, oradaki Hristiyanları tutuklu olarak Yeruşalim'e getirebilmek için Şam'a giderken olağanüstü bir görünüşte gökteki İsa'dan elçisi olarak seçildi (Elçilerin İşleri 9:1-16; Efesoslular 1:1).

Çocukluğundan beri o iki isme sahipti: İbranice ismi Saul ve Romalı ismi Pavlus. Özellikle Yahudi olmayan insanlara iyi haberi duyurmak için görevlendirildiğınden dolayı Romalı ismini kullandı (Elçilerin İşleri 9:15; Galatyalılar 2:7, 8).

Tarihin tanıklığı

Eski yazarlar Origenes ve Tertullianus Filimon Mektubu'nun elçi Pavlus tarafından yazıldığını kabul ederler. Mektubun gerçekliği, M.S. ikinci yüzyıldan kalma Muratori fragmanında Pavlus'un diğer mektuplarıyla birlikte listelenmesi gerçeğiyle daha da doğrulanır.

Tarih ve Yer

Kutsal Kitap'ın tanıklığı

Pavlus'un Roma'daki ilk hapsedilmesinden (muhtemelen M.S. 60/61 dolaylarında) bir süre sonra yazılmış olmalı, çünkü elçi "serbest bırakılma" ümidine sahipti (Filimon 22).

Üç mektup - biri Filimon'a, biri Efesos cemaatine ve biri Kolose cemaatine - görünüşe göre Tihikos ve Onisimos tarafından iletildi (Filimon 12; Efesoslular 6:21, 22; Koloseliler 4:7, 8).

Dinbilimcilerin görüşleri

Pavlus, bu mektubu M.S. 56'da Efesos'ta yazdığı tahmin edilir. Pavlus'un sadece Roma'da değil Efesos'ta da hapsedilmiş olduğunu varsayarlar.

Kanon Dizileri ve El Yazmaları

Kartaca Konsili'nden önce (M.S. 397) hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait kanon listelerinden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur.

El yazmalarına gelince yazarlar ilk önce papirüs kâğıt olarak kullandılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanılmaya başladılar. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap el yazmalarını içerir.

Kanon Dizileri

Filimon Mektubu Kutsal Kitabın erken kanon dizilerinin ekseriyetinde geçer:

Kanon Dizileri

	İsim	Yıl (M.S.)
1	Muratori Fragmanı (İtalya)	170
2	Tertullianus (Kuzey Afrika)	207
3	Origenes (İskenderiye)	230
4	Eusebios (Filistin)	320
5	Kudüslü Kyrillos	348
6	Cheltenham-Listesi (Kuzey Afrika)	365
7	Athanasios (İskenderiye)	367
8	Epiphanios (Filistin)	368
9	Nazianzoslu Gregorios (Anadolu)	370
10	Amphilokhios (Anadolu)	370
11	Philaster (İtalya)	383
12	Hieronymus (İtalya)	394
13	Augustinus (Kuzey Afrika)	397
14	Kartaca Konsili (Kuzey Afrika)	397

Papirüs El Yazmaları

${\mathfrak {P}}^{87}$: Filimon 13-15, 24, 25

Filimon Mektubu'nun birkaç ayetleri eski Papirüs El Yazmalarında bulunur.

Papirüs El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih (M.S.)	Dil	Bulundukları Yer	İçerik
1	${\mathfrak {P}}^{61}$	P. Colt 5	700	Yunanca	New York (ABD)	Filimon 4-7
2	${\mathfrak {P}}^{87}$	Theol. 12	250	Yunanca	Kolonya (Almanya)	Filimon 13-15, 24, 25

Vellum ve Deri El Yazmaları

Kodeks Sinaiticus: Matta 8:28-9:23

Filimon Mektubu'nun tümü bazı meşhur Vellum ve Deri El Yazmalarında bulunur.

Vellum ve Deri El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih (M.S.)	Dil	Bulundukları Yer
1	א	Kodeks Sinaiticus	4. yüzyıl	Yunanca	Londra (İngiltere)
2	A	Kodeks Alexandrinus	5. yüzyıl	Yunanca	Londra (İngiltere)
3	B	Kodeks Vatikanus 1209	4. yüzyıl	Yunanca	Vatikan Kütüphanesi
4	C	Kodeks Ephraemi Syri reskriptus	5. yüzyıl	Yunanca	Paris (Fransa)
5	DP	Kodeks Claromontanus	6. yüzyıl	Yunanca / Latince	Paris (Fransa)

Bölümleme

Giriş sözleri (1-3); Filimon'un sevgisi ve imanı (4-7); Pavlus Onisimos'u destekliyor (8-22); kapanış sözleri (23-25).

İçerik

Pavlus, Filimon'u sevgili bir dost ve iş arkadaşı olarak selamlıyor ve sevgisi ve inancını övüyor. Filimon'un sevgisi Pavlus'u çok mutlu ve teselli etti (ayet 1-7). Filimon'dan kaçmış olan ve Pavlus'un arada manevi babası olduğu Onisimos'u ona geri göndermek istediğini yazıyor (ayet 10-12). Onisimos, elçi Pavlus'a yararlı hizmette bulunduğundan, onu tutmak ister, ancak Filimon'un rızası olmadan hiçbir şey yapmak istemediği için onu “sevgili bir kardeş olarak” geri gönderir (ayet 13-16). Onisimos daha önce Filimon'dan bir şey çaldıysa Pavlus borcunu ödemek istediğini belirtiyor (ayet 18, 19). Pavlus mektubunun sonunda Filimon'un kendisinden istenenden daha fazlasını yapacağına güvendiğini dile getiriyor (ayet 21).

Edebiyat

• Michael Wolter: Der Brief an die Kolosser (= Ökumenischer Taschenbuchkommentar zum Neuen Testament. Band 12) (= Gütersloher Taschenbücher. Band 519). Gütersloher Verlagshaus Mohn, Gütersloh u. a. 1993, ISBN 3-579-00519-7.
• Hans Bürki: Der zweite Brief des Paulus an Timotheus, die Briefe an Titus und Philemon (= Wuppertaler Studienbibel. Reihe NT, Band 15). Brockhaus, Wuppertal 1994.
• Peter Lampe: Der Brief an Philemon. In: Nikolaus Walter, Eckart Reinmuth, Peter Lampe: Die Briefe an die Philipper, Thessalonicher und an Philemon (= Das Neue Testament deutsch. Band 8,2). 18. Auflage, Erstauflage dieser Bearbeitung. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1998, ISBN 3-525-51381-X, S. 203–232.

Ayrıca bakınız

• Yeni Ahit'in Papirüsler Listesi
• Yeni Ahit'in El Yazmalarının Kategorileri
• Chester Beatty Papirüsleri
• Bodmer Papirüsleri