Fjodor III van Rusland

Fjodor III van Rusland
Tsaar van die hele Rusland
Dinastie	Romanof
Bewind	29 Januarie 1676 - 7 Mei 1682
Kroning	18 Junie 1676
Volle naam	Fjodor Aleksejewitsj Romanof
Gebore	9 Junie 1661
	Moskou
Gesterf	7 Mei 1682
	Moskou
Voorganger	Aleksei
Opvolger	Iwan V en Pieter I
Gade	Agafia Simjonowna Groesjefska Marfa Matwejewna Apraksina
Vader	Aleksei
Moeder	Maria Miloslafskaja

Fjodor III Aleksejewitsj van Rusland (Russies: Фёдор III Алексеевич) (9 Junie 1661 - 7 Mei 1682) was van 1676 tot 1682 tsaar van Rusland. Tydens sy kort heerskappy was daar sprake van ’n groot Poolse kulturele invloed op die Kremlin.

Jeug

Fjodor is in Moskou gebore. Hy was die derde en oudste oorlewende seun van tsaar Aleksei en Maria Miloslafskaja. In 1676, op 15-jarige ouderdom, volg hy sy pa as tsaar op. Hy is intelligent en word onderrig deur die kerkleier Simjon van Polotsk, die mees geleerde Slawiese monnik van sy tyd. Fjodor leer benewens sy gewone vakke ook Pools en selfs Latyn, wat destyds ongewoon was vir Russiese tsare. Hy stel ook belang in wetenskap, kuns en musiek.

Hy is egter erg vermink en half verlam weens ’n geheimsinnige siekte, dalk skeurbuik. Hy kan nie loop nie weens sy geswolle voete en bring die grootste deel van die dag in die bed deur. Hy is dikwels in die geselskap van die jong adellikes Jazikof en Lichatsjof, wat die Russiese hof later bekend stel aan Poolse seremonies, kleredrag en die Poolse taal.

Heerskappy

Fjodor is nes sy pa ’n vroom man en is die eerste Russiese tsaar wat Westerse klere en sy hare op ’n Westerse manier dra.

Op 28 Julie 1680 trou hy met Agafia Simjonowna Groesjefskaja, dogter van die Oekraïense bojaar Simjon Fjodorowitsj Groesjefsk en sy vrou, Maria Iwanowna Zaborofska. Sy energie word nie ondermyn deur sy gebreke nie; en gou bewys hy hy is so ’n deeglike en toegewyde hervormer as wat hy onder die omstandighede kan wees. ’n Nuwe liberalisme word ook oral gesien en die strafwette word minder streng gemaak. Hy stig die Slawies-Grieks-Latynse Akademie, die eerste Slawiese inrigting vir hoër onderwys, in die Zaikonospasski-klooster waar vermoënde professors onderrig gee in alles wat nie in stryd met die Russies-Ortodokse Kerk is nie, onder meer in Kerkslawies, Grieks, Latyn en Pools.

Die verbranding van die adellike geslagsregisterboeke in 1682 (litografie)

Die grootste verskil tussen Fjodor se hervormings en dié wat Pieter die Grote later ingestel het, was dat eersgenoemde hoofsaaklik vir die glorie van die kerk was en laasgenoemde hoofsaaklik tot voordeel van die staat.

Fjodor se belangrikste hervorming was egter die afskaffing van die mestnitsjestwo-stelsel, ’n rangstelsel waarvolgens bojare op grond van die hul adellike afkoms bevorder is. Dit het gelei tot groot vergrypinge in die bestuurstelsel van Moskowië en Rusland wat die hele staats- en militêre organisasie lamgelê het. Voortaan sou alle aanstellings in die staats- en militêre diens volgens meriete en die wil van die tsaar wees, terwyl adellike geslagsregisterboeke vernietig moes word.

Fjodor se eerste vrou, Agafia Simjonowna Groesjefskaja, deel sy progressiewe idees. Sy is die eerste voorstander van die skeer van hare en baarde. Op 21 Julie 1681 skenk die tsarina die lewe aan die tsarewitsj, Ilja Fjodorowitsj. Agafia sterf drie dae later weens komplikasies, op 24 Julie, en ses dae later, op 30 Julie, sterf ook die nege dae oue tsarewitsj.

Sewe maande later, op 24 Februarie 1682, trou Fjodor met sy tweede vrou, Marfa Matwejewna Apraksina (1667-1716), dogter van Matwei Wasilijewitsj Apraksin en sy vrou, Domna Bogdanowna Lowtsjikowa.

Dood

Fjodor sterf drie maande ná sy laaste troue en kort voor sy 21ste verjaardag, sonder erfgename of ’n opvolger. Hy word begrawe in die Katedraal van die Aartsengel op Katedraalplein in Moskou.

Die nuus van sy dood gee aanleiding tot ’n groot twis oor die troonopvolging. Eindelik bestyg Fjodor se suster Sofia Aleksejewna die troon as regentes vir die geestelik en liggaamlik gestremde Iwan V en die jong Pieter I.