Kontent qismiga oʻtish

Janubiy Koreya iqtisodiyoti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bu maqola Janubiy Koreya iqtisodiyoti haqidadir. Shimoliy Koreya iqtisodiyoti uchun Janubiy Koreya iqtisodiyoti (maʼnolari) sahifasiga qarang.


South Korea iqtisodiyoti

Seoul, the capital and largest city of South Korea
Valyutasi South Korean won (KRW, ₩)
Calendar year
Savdo tashkilotlari
 APEC, WTO, RCEP, OECD, G-20
Mamlakat guruhi
Statistikalar
Aholi 51,628,117 (2022)
YaIM
  • $1.761 trillion (nominal; 2024)[3]
  • $3.058 trillion (PPP; 2024)[3]
YaIM darajasi
YaIM oʻsishi
  • 1.4% (2023)
  • 2.3% (2024)
  • 2.3% (2025)[3]
Jon boshiga YaIM
  • $34,165 (nominal; 2024)[3]
  • $59,330 (PPP; 2024)[3]
Aholi jon boshiga YaIM darajasi
Tarmoqlar boʻyicha YaIM
2.5% (2024)[3]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi
 14.4% (2016 est.)[4]
Gini koeffitsiyenti
 ▬ 35.5 medium (2017)[5]
▬ 63 out of 100 points (2023, 32nd rank)
Ishchi kuchi
  • 28,466,640 (2020, ILO)[7]
  • 65.8% employment rate (2020)[8]
Ishchi kuchi kasb boʻyicha
Ishsizlik
  • ▲ 3.7% (September 2020)[9]
  • ▲ 11.5% youth unemployment (15 to 24-year-olds, September 2020)[10]
Oʻrtacha yalpi ish haqi
 4,147,925 ₩ / $3,211.14 monthly[11] (2022)
3,490,724 ₩ / $2,702.36 monthly[12][13] (2022)
Asosiy ishlab chiqarish
Eksport Decrease $632.4 billion (2023)[14]
Eksport tovarlari
Asosiy eksport hamkorlari
Import Decrease $642.6 billion (2023)[14]
Import tovarlari
Asosiy import hamkorlari
XYI hajmi
  • Andoza:Gain $230.6 billion (31 December 2017 est.)[4]
  • Decrease Abroad: $344.7 billion (31 December 2017 est.)[4]
Joriy hisob
 Decrease $68 billion (2020)[8]
▲ $542.4 billion (2020)[16]
Davlat moliyasi
▲ 39.8% of GDP (2020)[17]
−3.5% of GDP (2020)[17]
Daromadlar $428.7 billion (2020)[17]
Asosiy maʼlumotlar manbasi: Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi
Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

Janubiy Koreya iqtisodiyoti yuqori darajada rivojlangan aralash iqtisodiyot hisoblanadi[20][21][22]. Nominal YaIM boʻyicha iqtisodiyot KRW2.24 kvadrillion (1,72 trillion AQSh dollari) teng. Iqtisodiyotining oʻlchamiga koʻra Janubiy Koreya 2024-yilda Osiyoda toʻrtinchi, dunyoda esa 14-oʻrinda turadi[3]. Janubiy Koreya tez iqtisodiy rivojlanishi bilan ajralib turadi. Yaʼni bir necha avlod ichida rivojlanmagan davlatdan rivojlangan, yuqori daromadli davlatga aylangan. Bu iqtisodiy oʻsish „Xan daryosidagi moʻjiza“ deb ataladi[23], bu esa unga Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkiloti (OECD) hamda G20ga qoʻshilish imkonini berdi. Janubiy Koreya XXI asrning oʻrtalariga kelib global iqtisodiyotda yetakchi rol oʻynashi kutilayotgan Next Eleven davlatlar qatoriga kiritilgan[24]. OECD aʼzolari orasida Janubiy Koreya juda samarali va kuchli ijtimoiy taʼminot tizimiga ega davlatdir. Ijtimoiy xarajatlar mamlakat YaIMining taxminan 15,5 foizini tashkil etadi[25][26][27] . Janubiy Koreya iqtisodiyotning turli sohalarida ilgʻor tadqiqot va rivojlanishga YaIMning 4,93 foizini sarflaydi[28][29].

Janubiy Koreyaning taʼlim tizimi va bilimli aholining shakllanishi mamlakatning yuqori texnologik rivojlanishi va iqtisodiy taraqqiyoti uchun katta rol oʻynadi[30]. Janubiy Koreya oʻz iqtisodiyotini rivojlantirish uchun eksportga yoʻnaltirilgan iqtisodiy strategiyani qoʻllay boshladi. 2022-yilda Janubiy Koreya dunyodagi toʻqqizinchi eng yirik eksportchi va importchi boʻlgan. Koreya banki va Koreya Taraqqiyot Instituti Janubiy Koreya iqtisodiyotining asosiy iqtisodiy koʻrsatkichlari va iqtisodiy tendensiyalarini muntazam ravishda eʼlon qilib boradi[31][32].

Xalqaro valyuta jamgʻarmasi kabi taniqli moliyaviy tashkilotlar Janubiy Koreya iqtisodiyotining turli iqtisodiy inqirozlarga qarshi chidamliligini taʼkidlaydi. Ular buni mamlakatning iqtisodiy afzalliklari bilan izohlaydi, jumladan, davlat qarzining pastligi va moliyaviy zaxiralar yuqoriligi, bu esa moliyaviy favqulodda vaziyatlarni tezda bartaraf etish imkonini beradi[33]. Jahon banki kabi boshqa moliyaviy tashkilotlar Janubiy Koreyani BRICS va Indoneziya bilan birga kelgusi avlodning eng tez rivojlanayotgan yirik iqtisodiyotlaridan biri sifatida taʼriflaydi[34]. Janubiy Koreya Buyuk inqiroz davrida inqirozga tushmagan kam sonli rivojlangan davlatlardan biri edi[35]. 2010-yilda Janubiy Koreyaning iqtisodiy oʻsish sur’ati 6,2 foizni tashkil etdi, bu 2008-yildagi 2,3 foiz va 2009-yildagi 0,2 foizlik oʻsishdan tiklanishni koʻrsatdi. 2013-yil oxirida Janubiy Koreya iqtisodiyoti yana tiklanib, joriy hisob balansida 70,7 milliard AQSh dollari rekord koʻrsatkichga erishdi, bu 2012-yildan 47 foiz koʻpdir. Bu oʻsish global iqtisodiy noaniqliklarga zid boʻlib. Mamlakatning asosiy iqtisodiy mahsuloti texnologik mahsulotlar eksporti[36].

Janubiy Koreya iqtisodiyotining yuqori oʻsishi va strukturaviy barqarorligiga qaramay, harbiy inqirozlar davrida Shimoliy Koreya tufayli aksiyadorlik bozorida kredit reytingining pasayishi kabi salbiy taʼsirlar kuzatilmoqda. Takrorlanuvchi mojaro mamlakat moliyaviy bozorlariga taʼsir qilmoqda[37][38][39][40][41].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umumiy koʻrinishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koreya urushidan keyin Janubiy Koreya taxminan oʻn yildan koʻproq vaqt davomida past darajada rivojlangan bozorga ega mamlakat sifatida qoldi. Sanoat sektorining oʻsishi Janubiy Koreyaning iqtisodiy rivojlanishiga asosiy turtki boʻldi. 1986-yilda ishlab chiqarish sanoati yalpi ichki mahsulotning taxminan 30 foizini va ishchi kuchining 25 foizini tashkil etdi. Mamlakat ichidagi kuchli ragʻbatlantirish va baʼzi xorijiy yordam tufayli, Seulning sanoatchilari eskirgan yoki yangi qurilgan korxonalarga zamonaviy texnologiyalarni kiritdi, tovarlar ishlab chiqarishni, ayniqsa xorijiy bozorlar uchun moʻljallangan mahsulotlarni koʻpaytirdi va olingan daromadlarni sanoatning yanada koʻproq kengayishiga yoʻnaltirdi. Natijada, sanoat Janubiy Koreya landshaftini oʻzgartirib, millionlab ishchilarni shaharlardagi ishlab chiqarish markazlariga jalb qildi.

1989-yilda Janubiy Koreya iqtisodiyotida eksport va xorijiy buyurtmalarni kamayishi bilan bogʻliq pasayish sanoat sektorida xavotirga sabab boʻldi. Savdo va sanoat vazirligi tahlilchilarining fikriga koʻra, eksport koʻrsatkichlarining pasayishi strukturaviy muammolar, jumladan, oʻta kuchli von, ish haqi va mehnat xarajatlarining oshishi, tez-tez boʻlib turadigan ish tashlashlar va yuqori foiz stavkalari bilan bogʻliq. Natijada elektronika, avtomobilsozlik va toʻqimachilik ishlab chiqaruvchilari hamda qismlarni yetkazib beruvchi kichikroq firmalar tomonidan zaxiralar ortdi va ishlab chiqarish qisqardi. Ishlab chiqarishni avtomatlashtirish tizimlari ishchi kuchiga bogʻliqlikni kamaytirish, kamroq ishchi kuchi bilan mahsuldorlikni oshirish va raqobatbardoshlikni oshirish uchun joriy etildi.

1960-yillardan 1980-yillargacha boʻlgan tez oʻsish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1961-2015-yillarda Janubiy Koreya iqtisodiyotining oʻsishi
Shimoliy Koreya bilan taqqoslaganda Janubiy Koreya iqtisodiyoti. Shimoliy Koreya 1974-yilda Juche siyosatini qabul qilgandan soʻng iqtisodiy raqobatda yutqaza boshladi.

1961-yilda General Park Chung Hee hokimiyatga kelgan toʻntarishdan keyin, bu dastlab siyosiy beqarorlik va iqtisodiy inqirozga sabab boʻlgan boʻlsa ham, proteksionistik iqtisodiy siyosat boshlandi. Davlat soya ostida rivojlangan burjuaziyani ichki bozorda faol boʻlishga majbur qildi. Rivojlanishni ragʻbatlantirish maqsadida eksportga yoʻnaltirilgan sanoatlashuv siyosati qoʻllandi va mamlakatga barcha turdagi xorijiy mahsulotlarning kirishi, xom ashyodan tashqari, toʻxtatildi. Agrar islohotlar oʻtkazildi va Park moliyaviy tizimni milliylashtirdi. Shu tariqa davlatning qudratli qoʻli iqtisodiyotga besh yillik rejalar orqali aralashdi[42].

Bosh vazifa chaebol boʻlgan. Yaʼni davlat Hyundai, Samsung va LG Corporation kabi diversifikatsiyalangan oilaviy konglomeratlarini soliq imtiyozlari, ekspluatatsiya tizimi uchun qonuniylik va arzon yoki bepul moliyalashtirish orqali ragʻbatlantirdi. Davlat banki har bir besh yillik reja va iqtisodiy guruh yoʻnalishi boʻyicha kreditlarni rejalashtirishni osonlashtirdi.

Janubiy Koreya Sovuq urush tufayli Qoʻshma Shtatlardan katta mablagʻ oldi va iqtisodiy hamda harbiy yordam bir necha yil davom etdi. Chaebollar ichki iqtisodiyotni egallab oldi va oxir-oqibat xalqaro miqyosda raqobatbardosh boʻla boshladi. Bu chaebollar ostida ishchilar oʻzlarining ish haqi va mehnat sharoitlarini yaxshilashni boshladi, bu esa ichki isteʼmolni oshirdi. 1980-yillarga kelib, mamlakat kam daromadli davlatdan oʻrta daromadli davlatga aylangan edi[43].

Janubiy Koreyaning haqiqiy YaIMi 1962-yilda 2,7 milliard AQSh dollaridan[44] 1989-yilda 230 milliard AQSh dollarigacha[45] oʻrtacha yiliga 8 foizdan ortiq kengayib borgan[46]. 2000-yillarning boshlarida iqtisodiyot trillion dollar darajasiga yetdi. YaIM boʻyicha aholi jon boshiga daromad 1962-yilda 103.88 AQSh dollaridan[47] 1989-yilda 5,438.24 AQSh dollarigacha oʻsib[48], 2006-yilda 20,000 AQSh dollarlik koʻrsatkichga yetdi. 1962-yilda yalpi milliy mahsulotning 14,3 foizini tashkil etgan ishlab chiqarish sektori 1987-yilda 30,3 foizga oʻsdi. Tovar savdosi hajmi 1962-yilda 480 million AQSh dollaridan 1990-yilda 127,9 milliard AQSh dollariga oʻsdi. YaIMga nisbatan ichki jamgʻarma darajasi 1962-yilda 3,3 foizdan 1989-yilda 35,8 foizgacha oʻsdi[46].

1960-yillarning boshlarida Janubiy Koreyaning oʻsish sur’ati Shimoliy Koreyaning sanoat sohalaridagi oʻsish sur’atidan oshib ketdi[49].

Sanoatlashtirishning tezkor rivojlanishiga eng muhim omil 1960-yillarning boshlarida tashqi dunyoga qarab yoʻnaltirilgan strategiyani qabul qilinishi boʻlgan[50][46]. Bu strategiya oʻsha davr uchun ayniqsa mos kelar edi, chunki Janubiy Koreyaning jamgʻarma darajasi past va ichki bozori kichik edi. Strategiya mehnat talab qiluvchi ishlab chiqarilgan mahsulotlar eksporti orqali iqtisodiy oʻsishni ragʻbatlantirdi, bu orqali Janubiy Koreya raqobatbardoshlikni rivojlantirishi mumkin edi. Hukumat tashabbuslari bu jarayonda muhim rol oʻynadi[46].

Eksportga yoʻnaltirilgan industrializatsiya modeli orqali Janubiy Koreya hukumati korporatsiyalarni yangi texnologiyalarni rivojlantirish va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga ragʻbatlantirib, global bozor bilan raqobatlashishga tayyorladi[51]. Davlat qoidalari va talablariga rioya qilish orqali kompaniyalarga subsidiyalar va investitsiyaviy yordam berildi, bu ularning eksport bozorlarini rivojlantirishga imkon berdi[51]. Bundan tashqari, ichki mablagʻlarning yetishmasligini toʻldirish uchun xorijiy kapital oqimiga ragʻbat berildi. Ushbu saʼy-harakatlar Janubiy Koreyaga eksportning oʻsishiga va daromadlarning ortishiga imkon berdi[46].

Sanoat sektoriga urgʻu berilganligi sababli Seulning eksportga yoʻnaltirilgan rivojlanish strategiyasi qishloq sektoriga deyarli taʼsir koʻrsatmadi. Ayniqsa, poʻlat va kema qurilishi sanoatlari bu davrda Janubiy Koreya iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim rol oʻynadi[52]. Konchilikdan tashqari, koʻpchilik sanoat tarmoqlari shimoli-gʻarb va janubi-sharqdagi shahar hududlarida joylashgan edi. Ogʻir sanoatlar mamlakatning janubida joylashgan edi. 1978-yilda Seuldagi zavodlar barcha ishlab chiqarilgan mahsulotlarning 25 foizdan ortigʻini tashkil qilgan; Seul yaqinidagi Gyeonggi provinsiyasidagi zavodlar bilan birgalikda Seul hududidagi zavodlar oʻsha yili ishlab chiqarilgan mahsulotlarning 46 foizini yetkazib bergan. Seul va Gyeonggi provinsiyasidagi zavodlar mamlakatdagi 2,1 million ishchi kuchining 48 foizini ish bilan taʼminlagan. Garchi hukumat fermerlar daromadini oshirish va qishloq hududlarini yaxshilashga intilgan boʻlsa ham, 1970-yillarda sanoat va qishloq xoʻjaligi sektorlaridagi daromadlar oʻrtasidagi tafovut muammoga aylandi[46].

South Korean inflation
  M2 money supply increases
  Inflation
  Inflation ex food and energy

1980-yillarning boshlarida inflatsiyani nazorat qilish uchun konservativ pul-kredit siyosati va qattiq moliyaviy choralar qabul qilindi. Pul massasi oʻsishi 1970-yillardagi 30 foizlik darajadan 15 foizga tushirildi. Shu vaqt ichida Seul qisqa muddatga byujetni muzlatdi. Iqtisodiyotdagi davlat aralashuvi keskin kamaytirildi va raqobatni ragʻbatlantirish uchun import va xorijiy investitsiyalar boʻyicha siyosatlar liberallashtirildi. Qishloq va shahar sektorlaridagi nomutanosiblikni kamaytirish uchun Seul yoʻllar va aloqa inshootlari kabi jamoat loyihalariga investitsiyalarni kengaytirdi va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalashni yanada targʻib qildi[46].

Oʻn yillikning boshida amalga oshirilgan choralarning samarasi va jahon iqtisodiyotidagi sezilarli yaxshilanishlar tufayli Janubiy Koreya oʻzining yoʻqotilgan sur’atlarini qayta tikladi. 1982-1987 yillar davomida Janubiy Koreya oʻrtacha 9,2 foiz real oʻsishga, 1986-1988 yillar oraligʻida esa 12,5 foizga erishdi. 1970-yillarda ikki raqamli boʻlgan inflatsiya nazorat ostiga olindi. 1980-1988 yillar davomida ulgurji narxlar inflatsiyasi yillik oʻrtacha 2,1 foizni, isteʼmol narxlari esa yillik oʻrtacha 4,7 foizni tashkil etdi. 1986-yilda Seul toʻlovlar balansida oʻzining birinchi sezilarli profitsitiga erishdi va 1987-yilda 7,7 milliard AQSh dollari va 1988-yilda 11,4 milliard AQSh dollari profitsit qayd etdi. Bu rivojlanish Janubiy Koreyaga xorijiy qarz miqdorini qisqartirishga imkon berdi. 1989-yil uchun savdo profitsiti atigi 4,6 milliard AQSh dollarini tashkil etdi va 1990-yil uchun kichik salbiy balans prognoz qilindi[46].

1990-yillar va Osiyo moliyaviy inqirozi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
South Korean bonds
  50 year
  10 year
  2 year
  1 year

1990-yillarning birinchi yarmida Janubiy Koreya iqtisodiyoti xususiy isteʼmol va YaIM boʻyicha barqaror va kuchli oʻsishda davom etdi. 1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozi vaqtida, boshqa Osiyo valyutalari spekulyatorlar tomonidan hujumga uchragach, Koreya voni 1997-yil oktabr oyida qadrsizlana boshladi[53]. Muammo Koreyaning koʻplab savdo banklaridagi yomon qarzlar tufayli yanada kuchaydi. 1997-yil dekabr oyiga kelib, Xalqaro valyuta jamgʻarmasi (XVJ) 21 milliard AQSh dollari miqdoridagi kreditni maʼqulladi, bu 58,4 milliard AQSh dollarilik yordam rejasining bir qismi boʻldi[53]. 1998-yil yanvar oyiga kelib, hukumat Koreya savdo banklarining uchdan bir qismi yopib qoʻydi[53]. 1998-yil davomida Koreya iqtisodiyoti har chorakda oʻrtacha −6,65% qisqarishda davom etdi[53]. 1999-yilda Janubiy Koreyaning Daewoo konglomerati qarz muammolari tufayli hukumat tomonidan tugatildi. General Motors Daewooning motors boʻlimini sotib oldi. Hindistonning Tata Group konglomerati Daewoo ning yuk mashinalari va ogʻir transport vositalari boʻlimini sotib oldi[53].

Janubiy Koreya hukumatining choralari va xalqaro kreditorlar tomonidan amalga oshirilgan qarzlar almashtirish mamlakat moliyaviy muammolarini jilovladi. Janubiy Koreyaning 1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozidan keyingi tiklanishi koʻp jihatdan mehnat bozoridagi oʻzgarishlar (yaʼni, dinamik va samarali mehnat bozori, moslashuvchan ish haqi stavkalari bilan) va muqobil moliyalash manbalari tufayli sodir boʻldi[53]. 1999-yilning birinchi choragida YaIM oʻsishi 5,4% ga yetdi va undan keyin kuchli oʻsish valyutadagi deflatsion bosim bilan birlashib, yillik oʻsish 10,5% ni tashkil etdi. 1999-yil dekabr oyida prezident Kim Dae-jung valyuta inqirozini tugatilganini eʼlon qildi[53].

2000-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Janubiy Koreya iqtisodiyoti markazlashtirilgan rejali, hukumat tomonidan boshqariladigan investitsion modeldan koʻproq bozorga yoʻnaltirilgan modelga oʻta boshladi. Bu iqtisodiy islohotlar Prezident Kim Dae-jung tomonidan qoʻllab-quvvatlanib, Janubiy Koreyaga Osiyodagi bir nechta oʻsayotgan iqtisodiyotlardan biri sifatida qolishga yordam berdi. 1999-yilda 10,8% va 2000-yilda 9,2% oʻsish sur’atlari qayd etildi. 2001-yilda global iqtisodiyotning sekinlashishi, eksportning kamayishi va korporativ hamda moliyaviy islohotlarning toʻxtab qolgani haqidagi gaplar tufayli oʻsish 3,3% ga tushib ketdi.

1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozidan keyingi qayta tiklanish boshlanganidan soʻng, iqtisodiyot 2000-yilda 9,08% lik YaIM oʻsishi bilan kuchli oʻsishda davom etdi[53]. Biroq, Janubiy Koreya iqtisodiyoti 11-sentabr xurujlaridan taʼsir koʻrdi. Global iqtisodiyotning sekinlashishi, eksportning kamayishi va korporativ hamda moliyaviy islohotlarning toʻxtab qolgani haqidagi tushunchalar oʻsishni 2001-yilda 3,8% ga tushirib qoʻydi[54]. Industrializatsiya tufayli har bir ish soatiga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki mahsulot (mehnat mahsuldorligi) 1963-yildagi 2,80 AQSh dollaridan 1989-yilda 10,00 AQSh dollariga ko‘paydi[54]. Iqtisodiyot barqarorlashdi va 2003-yildan boshlab o‘sish sur’ati 4–5% oralig‘ida saqlanib qoldi[54].

Sanoat va qurilish sohalari sababli 2002-yilda global o‘sish pastligiga qaramay, o‘sish 5,8% ni tashkil etdi[55]. Konglomeratlarning (chaebol) qayta tuzilishi, banklarni xususiylashtirish va koʻproq liberallashtirilgan iqtisodiyot yaratish bankrot korxonalarni bozordan chiqarish mexanizmini oʻz ichiga olgan tugallanmagan islohot vazifasi sifatida qolmoqda. 2003-yilda oʻsish sekinlashdi, biroq ishlab chiqarish 2006-yilda 5% ga oshdi, bu esa HDTV va mobil telefonlar kabi asosiy eksport mahsulotlariga boʻlgan talab ortishi tufayli sodir boʻldi.

Aksariyat industrial rivojlangan iqtisodiyotlar kabi Janubiy Koreya ham Buyuk inqiroz davrida qiyinchiliklarga duch keldi. Oʻsish 2008-yilning toʻrtinchi choragida avvalgi chorak bilan solishtirganda 3,4% ga kamaydi, bu esa 10 yil ichida birinchi marta choraklik salbiy oʻsishni koʻrsatdi. Choraklik yildan-yilga oʻsish 2009-yilda ham salbiy boʻlib qoldi[56]. Oʻsha paytda iqtisodiyotning koʻplab tarmoqlari pasayishni koʻrsatdi, ishlab chiqarish 2009-yil yanvar holatiga koʻra 25,6% ga kamaydi, isteʼmol tovarlari savdosi esa 3,1% ga kamaydi[56]. Iqtisodiyotning ikkita tayanchi boʻlgan avtomobillar va yarimoʻtkazgichlar eksporti mos ravishda 55,9% va 46,9% ga qisqardi. Umumiy eksport esa 2009-yilning yanvarida yillik hisobda 33,8% va fevral oyida 18,3% ga kamaydi[57]. 1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozida boʻlgani kabi, Koreya valyutasi ham katta tebranishlarni boshdan kechirdi va AQSh dollariga nisbatan 34% ga qadrsizlandi[57]. Iqtisodiyotning yillik oʻsishi 2008-yilda 2,3% ga sekinlashdi va Goldman Sachs tomonidan 2009-yilda −4,5% gacha pasayishi kutilgan edi[58]. Biroq, Janubiy Koreya pasayishni 2009-yilda 0,2% da saqlab qolishga muvaffaq boʻldi[59]. Buyuk inqirozga qaramay, Janubiy Koreya iqtisodiyoti oʻz vaqtida qoʻllangan ragʻbatlantirish choralari va eksportning kamayishini qoplagan mahalliy mahsulotlar isteʼmolining kuchayishi tufayli koʻplab industrial iqtisodiyotlardan farqli ravishda inqirozdan qochishga muvaffaq boʻldi[60] va iqtisodiy inqirozning ikki yilida ketma-ket ijobiy oʻsish koʻrsatdi. 2010-yilda Janubiy Koreya iqtisodiyoti 6,1% oʻsish sur’ati bilan iqtisodiy qayta tiklanishni amalga oshirdi va bu iqtisodiyotning inqirozdan oldingi darajalariga qaytganini koʻrsatdi. 2010-yilning dastlabki oʻn bir oyida Janubiy Koreya eksporti 424 milliard dollarni tashkil etdi, bu esa 2008-yildagi butun yil eksportidan koʻproqdir. XXI asr Janubiy Koreya iqtisodiyoti, Next Eleven iqtisodiyoti sifatida, 2011-yildan 2030-yilgacha yillik oʻsishi 3,9% dan 4,2% gacha boʻlishi kutilmoqda[61], bu Braziliya yoki Rossiya kabi rivojlanayotgan mamlakatlarning oʻsish sur’atlariga oʻxshaydi[62].

South Korean President Park Geun-hye at a breakfast meeting with chaebol business magnates Lee Kun-hee and Chung Mong-koo in 2013

Janubiy Koreya hukumati 2013-yil 5-dekabrda Avstraliya bilan Koreya-Avstraliya Erkin Savdo Shartnomasini (KAFTA) imzoladi. Bunda Avstraliya hukumati avtomobilsozlik, xizmatlar, resurslar va energiya kabi sanoatlariga foyda keltirish hamda AQSh va ASEAN kabi raqobatchilari bilan bir qatorda turishni maqsad qilgan edi[63]. Janubiy Koreya Avstraliyaning uchinchi yirik eksport bozori va toʻrtinchi yirik savdo hamkoridir. 2012-yildagi savdo hajmi 32 milliard Avstraliya dollarini tashkil etdi. Shartnomada Investor-State Dispute Settlement (ISDS) bandi mavjud boʻlib, u Janubiy Koreya korporatsiyalariga savdo huquqlari buzilganda Avstraliya hukumatiga qarshi qonuniy choralar koʻrishga imkon beradi[64].

Hukumat 2004-yildan 2011-yilgacha ish haftasini kompaniya hajmiga qarab, olti kundan besh kunga qisqartirdi[65]. 2013-yilga kelib, umumiy dam olish kunlari soni 16 taga yetkazildi[66].

Janubiy Koreya iqtisodiyoti 2019-yilning birinchi choragida pasayib, bu Katta inqirozdan beri eng katta inqirozni boshdan kechirdi. YaIM oʻtgan chorakka nisbatan mavsumiy hisob-kitoblarga koʻra 0,3 foizga kamaydi[67].

Janubiy Koreya narxlari iyul oyida oʻtgan yilga nisbatan 6 foizdan ortiq oʻsdi, bu chorak asrdan beri eng tez oʻsish boʻldi.

2022-yilning iyul oyida Janubiy Koreyaning isteʼmol narxlari indeksi oʻtgan yilga nisbatan 6,3 foizga oshdi, bu 1998-yil noyabridan beri eng yuqori daraja.

1990-yillar va 2000-yillarda yuqori texnologiyali sanoatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yilda Janubiy Koreya ishlab chiqaruvchilari kelajakdagi ishlab chiqarish rejalari texnologik rivojlangan sohalarga qaratilganligini maʼlum qilishdi. 1989-yil iyun oyida davlatdagi mansabdor shaxslari, olimlar va biznes yetakchilari yangi materiallar, mekatronika (shu jumladan sanoat robototexnikasi), bioinjiniring, mikroelektronika, nozik kimyo va aviatsiya kabi mahsulotlarni ishlab chiqarishni rejalashtirish boʻyicha yigʻilishlar oʻtkazdi. Biroq, bu yoʻnalish oʻzgarishi 1980-yillarda iqtisodiyotning asosi boʻlgan avtomobil va kema ishlab chiqarish kabi ogʻir sanoatning darhol pasayishiga olib kelmadi.

Janubiy Koreya iqtisodiy oʻsishini asosan eksport hisobiga amalga oshiradi, bunda elektronika, toʻqimachilik, kemalar, avtomobillar va poʻlat kabi tayyor mahsulotlar uning eng muhim eksportlaridan biridir. Soʻnggi yillarda import bozori liberallashtirilgan boʻlsa-da, qishloq xoʻjaligi bozori ichki qishloq xoʻjaligi mahsulotlari, masalan, guruch narxlari xalqaro bozor narxlari bilan tenglashmagani sababli proteksionistik qolmoqda. 2005-yil holatiga koʻra, Janubiy Koreyada guruch narxi xalqaro bozor narxidan toʻrt baravar yuqori edi va qishloq xoʻjaligi bozorini ochish Janubiy Koreya qishloq xoʻjaligi sohasiga salbiy taʼsir koʻrsatishi kutilgan edi. Biroq, 2004-yil oxirida WTO bilan kelishuvga erishildi, unga koʻra Janubiy Koreya guruch importi 2014-yilgacha isteʼmolning 4 foizidan 8 foizigacha bosqichma-bosqich oshiriladi. Bundan tashqari, 2010-yilgacha import qilingan guruchning 30 foizigacha boʻlgan qismi toʻgʻridan-toʻgʻri isteʼmolchilarga sotiladi, bunda ilgari import qilingan guruch faqat qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlari uchun ishlatilgan. 2014-yildan soʻng, Janubiy Koreya guruch bozori toʻliq ochiladi.

Bugungi kunda Janubiy Koreya rivojlangan mobil bozorining boshlanish nuqtasi sifatida tanilgan boʻlib, bu yerda ishlab chiquvchilar texnologik cheklovlar deyarli yoʻq boʻlgan bozor muhitida rivojlanmoqda. Janubiy Koreyada 4G va 5G internet infratuzilmasidan foydalangan holda yangi turdagi media yoki ilovalarni yaratish tendensiyasi ortib bormoqda. Janubiy Koreya bugungi kunda zich aholiga ega va kuchli mahalliy xususiyatlarga ega boʻlgan madaniyatni shakllantirish imkoniyatiga ega infratuzilmalarni yaratdi[68].

Post-COVID iqtisodiyoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2023-yilda Janubiy Koreya iqtisodiyotida burilish davri kuzatildi. Xitoy materikida ishlab chiqarish sanoatining doimiy oʻsishi va Covid taʼsiri bilan Janubiy Koreyaning ishlab chiqarish sektori doimiy pasayish yoʻliga tushib qoldi. SP Global maʼlumotlariga koʻra, Janubiy Koreyaning materik Xitoyga eksporti, yaʼni Janubiy Koreyaning eng katta savdo hamkorlaridan biriga, 2022-yilning toʻrtinchi choragida 4,4 foizga va 2023-yilning yanvar oyida 31 foizga kamaydi[69]. Boshqa tomondan, ularning asosiy elektronika ishlab chiqarish sanoati ham pasayishni boshdan kechirmoqda. Informatsion va kommunikatsion texnologiyalar 2022-yilda Janubiy Koreya eksportining 34 foizini tashkil qilgan boʻlsa-da, yil oxiriga kelib bu koʻrsatkich 24 foizga kamaydi[69].

Koʻplab ishlab chiqarish tarmoqlaridagi pasayishlar sababli Janubiy Koreya iqtisodiy tanazzulni boshdan kechirmoqda. Koʻplab iqtisodchilarning fikricha, sanoatdagi sekinlashuvning asosiy sababi global sharoitlarning yomonlashuvi. Janubiy Koreyada inflyatsiya darajasi muntazam oshib bormoqda va ichki iqtisodiyotdagi muammolar, masalan, uy xoʻjaliklari qarzlari, aholi soni va ishlab chiqarishdagi muammolar Janubiy Koreyaning iqtisodiy oʻsishini toʻxtatadigan asosiy fiskal va monetar omillardir.

COVIDning keskin evolyutsiyasi tufayli xususiy isteʼmol kamaydi va taʼminot sektorida toʻsiq yuzaga keldi. Bu vaziyatda Janubiy Koreya Markaziy banki isteʼmol inflyatsiyasi darajasi COVID paydo boʻlganidan soʻng taxminan uch foizga koʻtarilganini qayd etdi. Janubiy Koreya foiz stavkasi boshqa davlatlarga nisbatan past boʻlgani sababli uy narxlari va uy xoʻjaliklari qarzlari iqtisodiyotdagi muammolardan biriga aylandi[70]. Iflos iqtisodiyotni barqarorlashtirish uchun hukumat „Janubiy Koreya Yangi Kelishuv dasturi“ni qabul qildi va 144 milliard dollar sarmoya kiritishga qaror qildi[71]. Ushbu kengaytirilgan fiskal siyosat xususiy isteʼmolni ragʻbatlantirdi va ish oʻrinlari sonini oshirdi. Ushbu kengaytirilgan fiskal siyosat COVID-19 ning iqtisodiy va ijtimoiy taʼsirini mavjud iqlim va ekologik xavflardan tiklashga qaratilgan. Yangi Kelishuv siyosati aniq sogʻliqni saqlash va yashil sanoatlarga ajratilgan.

Janubiy Koreyaning Iqtisodiyot va moliya vazirligi 2023-yil avgust oyida „Yangi Oʻsish Strategiyasi 4.0“ ni taqdim etdi. Ushbu strategiya Janubiy Koreyaning uzoq muddatli sanoat oʻsishi uchun loyihalarni taklif qiladi[72]. Janubiy Koreya hukumati ushbu siyosatlarni Yangi Oʻsish 4.0 loyihasi deb ataydi, bu esa siyosat va investitsiyalarning eʼtiborini rivojlanayotgan sohalarga qaratish orqali kelajakda aniq natijalarni olishni maqsad qilgan. Ushbu maqsadlarga erishish uchun strategiyada quyidagi asosiy yoʻnalishlar belgilangan:

  1. AI yarimoqchilar sanoatini rivojlantirish va bizneslar oʻrtasida hamkorlik ekotizimini yaratish.
  2. Shahar havosi harakatchanligi (UAM) sanoatining global bozorida ustunlik qilish.
  3. Suv elektroliz orqali toza vodorod ishlab chiqarish texnologiyasini xavfsizlashtirish.
  4. Avtonom haydash texnologiyalarini rivojlantirish.
  5. Batareya qayta ishlash va qayta foydalanish bozorlarini ilgari surish.
  6. Xususiy sektor tomonidan boshqariladigan My Data asosidagi xizmatlarni kengaytirish.
  7. Tadqiqot uskunalari yoki inshootlarini buyurtma berish jarayonini soddalashtirish, maʼmuriy yuklarni kamaytirish.

Bundan tashqari, Janubiy Koreya ajoyib tibbiyot tizimlari, biomedikal texnologiya va AI texnologiyasiga ega boʻlgan davlatlardan biridir. Janubiy Koreyaning tibbiyot sanoatidagi qiymati taxminan 6.7 milliard dollar deb baholanmoqda, tibbiyot texnologiyalari bozori esa 11.5 milliard dollarga yetishi kutilmoqda[73][74] . Tibbiyot sanoatining yillik prognoz qilingan oʻsish sur’ati 6% dan oshadi, bu esa sanoat uchun yorqin kelajakni koʻrsatadi. Koʻplab iqtisodchilar AI texnologiyasini qabul qilish orqali Janubiy Koreya biomedikal sanoatning yetakchi davlatiga aylanishini taʼkidlashmoqda. Janubiy Koreyada kelajakdagi maʼlumotlarga asoslangan tibbiyot sanoati haqida bir maqola AI texnologiyasi tibbiyot sanoatiga bemorlar uchun maxsus tibbiy xizmatlarni koʻrsatishda yordam berishini va foyda va xarajatlarni hisoblashda foydalanilishini taʼkidlaydi[75].

Maʼlumotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi jadvalda 1980–2021 yillardagi asosiy iqtisodiy koʻrsatkichlar (IMF xodimlarining 2022–2027 yillardagi prognozlari bilan) koʻrsatilgan. 5% dan past inflyatsiya yashil rangda koʻrsatilgan[76].

Yil YaIM

(mlrd AQSh$XQP)

Kishi boshiga YaIM

(AQSh$XQP)

YaIM

(mlrd AQSh$ nominal)

Kishi boshiga YaIM

(AQSh$ nominal)

YaIM oʻsishi

(real)

Inflatsiya darajasi

(%)

Ishsizlik

(%)

Davlat qarzi

(YaIMdagi ulushi %da)

1980 82.7 2,169.4 65.4 1,714.6 Decrease-1.6% ▲28.7% 5.2% n/a
1981 97.1 2,507.3 72.9 1,883.5 7.2% ▲21.4% ▼4.5% n/a
1982 111.7 2,839.9 78.3 1,992.3 8.3% ▲7.2% ▼4.1% n/a
1983 131.6 3,296.9 87.8 2,198.9 13.4% 3.4% ▬4.1% n/a
1984 150.7 3,730.0 97.5 2,413.3 10.6% 2.3% ▼3.9% n/a
1985 167.7 4,109.0 101.3 2,482.4 7.8% 2.5% ▲4.0% n/a
1986 190.4 4,620.3 116.8 2,834.9 11.3% 2.8% ▼3.8% n/a
1987 220.0 5,284.7 147.9 3,554.6 12.7% 3.0% ▼3.1% n/a
1988 255.0 6,067.2 199.6 4,748.7 12.0% ▲7.1% ▼2.5% n/a
1989 283.8 6,684.6 246.9 5,817.1 7.1% ▲5.7% ▲2.6% n/a
1990 323.5 7,545.1 283.4 6,610.0 9.9% ▲8.6% ▼2.5% ▼3.2%
1991 370.4 8,555.9 330.7 7,637.2 10.8% ▲9.3% ▬2.5% ▼12.3%
1992 402.4 9,197.2 355.5 8,126.5 6.2% ▲6.2% ▬2.5% ▼12.0%
1993 440.2 9,961.0 392.7 8,886.4 6.9% 4.8% ▲2.9% ▼11.2%
1994 491.3 11,005.5 463.4 10,381.2 9.3% ▲6.3% ▼2.5% ▼10.0%
1995 549.8 12,193.2 566.6 12,565.0 9.6% 4.5% ▼2.1% ▼8.8%
1996 604.1 13,269.2 610.2 13,402.9 7.9% 4.9% ▬2.1% ▼8.1%
1997 652.4 14,197.2 Decrease570.6 Decrease12,416.8 6.2% 4.4% ▲2.6% ▲10.0%
1998 Decrease625.9 Decrease13,522.6 Decrease382.9 Decrease8,271.4 Decrease-5.1% ▲7.5% ▲7.0% ▲14.3%
1999 707.5 15,177.3 497.3 10,666.9 11.5% 0.8% ▼6.6% ▲16.3%
2000 789.1 16,786.6 576.5 12,263.5 9.1% 2.3% ▼4.4% ▲16.7%
2001 846.0 17,860.1 Decrease547.7 Decrease11,563.0 4.9% 4.1% ▼4.0% ▲17.2%
2002 925.6 19,427.1 627.0 13,159.7 7.7% 2.8% ▼3.3% ▼17.0%
2003 973.6 20,328.4 702.7 14,672.4 3.1% 3.5% ▲3.6% ▲19.8%
2004 1,051.7 21,872.1 792.5 16,482.8 5.2% 3.6% ▲3.7% ▲22.4%
2005 1,131.4 23,480.1 934.7 19,398.5 4.3% 2.8% ▲3.8% ▲25.9%
2006 1,227.7 25,345.4 1,052.6 21,731.0 5.3% 2.2% ▼3.5% ▲28.1%
2007 1,334.0 27,401.2 1,172.5 24,083.3 5.8% 2.5% ▼3.3% ▼27.4%
2008 1,400.5 28,550.5 Decrease1,049.2 Decrease21,387.7 3.0% 4.7% ▼3.2% ▼26.9%
2009 1,420.7 28,812.5 Decrease943.7 Decrease19,139.7 0.8% 2.8% ▲3.6% ▲30.0%
2010 1,535.6 30,988.3 1,143.6 23,077.2 6.8% 2.9% ▲3.7% ▼29.5%
2011 1,625.3 32,546.8 1,253.4 25,100.2 3.7% 4.0% ▼3.4% ▲33.1%
2012 1,684.6 33,557.1 1,278.0 25,459.2 2.4% 2.2% ▼3.2% ▲35.0%
2013 1,726.9 34,244.3 1,370.6 27,179.5 3.2% 1.3% ▼3.1% ▲37.7%
2014 1,792.6 35,324.5 1,484.5 29,252.9 3.2% 1.3% ▲3.5% ▲39.7%
2015 1,933.8 37,907.5 Decrease1,466.0 Decrease28,737.4 2.8% 0.7% ▲3.6% ▲40.8%
2016 2,026.5 39,567.0 1,499.4 29,274.2 2.9% 1.0% ▲3.7% ▲41.2%
2017 2,105.9 41,001.1 1,623.1 31,600.7 3.2% 1.9% ▬3.7% ▼40.1%
2018 2,218.9 43,014.2 1,725.4 33,447.2 2.9% 1.5% ▲3.8% ▼40.0%
2019 2,309.3 44,610.7 Decrease1,651.4 Decrease31,902.4 2.2% 0.4% ▬3.8% ▲42.1%
2020 2,320.5 44,766.3 Decrease1,644.7 Decrease31,728.3 Decrease-0.7% 0.5% ▲3.9% ▲48.7%
2021 2,517.1 48,653.1 1,811.0 35,003.8 4.1% 2.5% ▼3.7% ▲51.3%
2022 2,765.8 53,574.2 Decrease1,734.2 Decrease33,591.6 2.6% ▲5.5% ▼3.0% ▲54.1%
2023 3,123 56,709 1,709 33,147 2.0% 3.8% ▲3.4% ▲54.4%
2024 3,065.4 59,526.8 1,879.0 36,488.9 2.7% 2.3% ▼3.3% ▲55.2%
2025 3,203.5 62,268.4 1,961.8 38,133.6 2.6% 2.0% ▲3.4% ▲56.1%
2026 3,345.8 65,098.7 2,048.5 39,856.5 2.5% 2.0% ▲3.6% ▲56.9%
2027 3,490.4 67,977.0 2,137.2 41,623.3 2.3% 2.0% ▬3.6% ▲57.7%

Sektorlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kemasozlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hanwha Ocean Okpo Shipyard in Geoje

During the 1970s and 1980s, South Korea became a leading producer of ships, including oil supertankers, and oil-drilling platforms. The country’s major shipbuilder was Hyundai, which built a 1-million-ton capacity drydock at Ulsan in the mid-1970s. Daewoo joined the shipbuilding industry in 1980 and finished a 1.2-million-ton facility at Okpo on Geoje Island, south of Busan, in mid-1981. The industry declined in the mid-1980s because of the oil glut and because of a worldwide recession. There was a sharp decrease in new orders in the late 1980s; new orders for 1988 totaled 3 million gross tons valued at US$1.9 billion, decreases from the previous year of 17.8 percent and 4.4 percent, respectively. These declines were caused by labour unrest, Seoul’s unwillingness to provide financial assistance, and Tokyoʻs new low-interest export financing in support of Japanese shipbuilders. However, the South Korean shipping industry was expected to expand in the early 1990s because older ships in world fleets needed replacing.[77] South Korea eventually became the world’s dominant shipbuilder with a 50.6% share of the global shipbuilding market as of 2008. Notable Korean shipbuilders are Hyundai Heavy Industries, Samsung Heavy Industries, Hanwha Ocean, and the now bankrupt STX Offshore & Shipbuilding.

Electronics

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Electronics is one of South Koreaʼs main industries. During the 1980s through the 2000s, South Korean companies such as Samsung, LG, and SK led South Koreaʼs growth. In 2017, 17.1% of South Koreaʼs exports were semiconductors produced by Samsung Electronics and SK Hynix. Samsung and LG are also major producers in electronic devices such as televisions, smartphones, display, and computers.

Automobile

[tahrir | manbasini tahrirlash]
A Hyundai automobile. The automotive line is a key sector in South Koreaʼs industry.

The automobile industry was one of South Koreaʼs major growth and export industries in the 1980s. By the late 1980s, the capacity of the South Korean motor industry had increased more than fivefold since 1984; it exceeded 1 million units in 1988. Total investment in car and car-component manufacturing was over US$3 billion in 1989. Total production (including buses and trucks) for 1988 totaled 1.1 million units, a 10.6 percent increase over 1987, and grew to an estimated 1.3 million vehicles (predominantly passenger cars) in 1989. Almost 263,000 passenger cars were produced in 1985—a figure that grew to approximately 846,000 units in 1989. In 1988 automobile exports totaled 576,134 units, of which 480,119 units (83.3 percent) were sent to the United States. Throughout most of the late 1980s, much of the growth of South Koreaʼs automobile industry was the result of a surge in exports; 1989 exports, however, declined 28.5 percent from 1988. This decline reflected sluggish car sales to the United States, especially at the less expensive end of the market, and labour strife at home.[78] South Korea today has developed into one of the world’s largest automobile producers. The Hyundai Motor Group is South Koreaʼs largest automaker in terms of revenue, production units and worldwide presence.

Mining

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Most of the mineral deposits in the Korean Peninsula are located in North Korea, with the South only possessing an abundance of tungsten and graphite. Coal, iron ore, and molybdenum are found in South Korea, but not in large quantities and mining operations are on a small scale. Much of South Koreaʼs minerals and ore are imported from other countries. Most South Korean coal is anthracite that is only used for heating homes and boilers.

In 2019, South Korea was the 3rd largest world producer of bismuth,[79] the 4th largest world producer of rhenium,[80] and the 10th largest world producer of sulfur.[81]

Construction

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fayl:Seosan Break Water Construction (Hyundai Construction).jpg
Breakwater construction in Seosan coast (1984)

Construction has been an important South Korean export industry since the early 1960s and remains a critical source of foreign currency and invisible export earnings. By 1981 overseas construction projects, most of them in the Middle East, accounted for 60 percent of the work undertaken by South Korean construction companies. Contracts that year were valued at US$13.7 billion. In 1988, however, overseas construction contracts totaled only US$2.6 billion (orders from the Middle East were US$1.2 billion), a 1 percent increase over the previous year, while new orders for domestic construction projects totaled US$13.8 billion, an 8.8 percent increase over 1987. South Korean construction companies therefore concentrated on the rapidly growing domestic market in the late 1980s. By 1989 there were signs of a revival of the overseas construction market: the Dong Ah Construction Company signed a US$5.3 billion contract with Libya to build the second phase (and other subsequent phases) of Libyaʼs Great Man-Made River Project, with a projected cost of US$27 billion when all 5 phases were completed. South Korean construction companies signed over US$7 billion of overseas contracts in 1989.[82] South Koreaʼs largest construction companies include Samsung C&T Corporation, which built some of the highest buildingʻs and most noteworthy skyscrapers such as three consecutively world’s tallest buildings: the Petronas Towers, Taipei 101, and the Burj Khalifa.[83][84]

Armaments

[tahrir | manbasini tahrirlash]
South Koreaʼs remarkable technological advancements and industrialisation allowed the country to produce increasingly advanced military equipment.

During the 1960s, South Korea was dependent on the United States to supply its armed forces, but after the elaboration of President Richard M. Nixonʼs policy of Vietnamisation in the early 1970s, South Korea began to manufacture its own weapons.[85]

Since the 1980s, South Korea has begun exporting military equipment and technology to boost its international trade. Some of its key military export projects include the T-155 Firtina self-propelled artillery for Turkey; the K11 air-burst rifle for the United Arab Emirates; the Bangabandhu class guided-missile frigate for Bangladesh; fleet tankers such as Sirius class for the navies of Australia, New Zealand, and Venezuela; Makassar class amphibious assault ships for Indonesia; and the KT-1 trainer aircraft for Turkey, Indonesia, and Peru.

South Korea also exports various core components of other countries' advanced military hardware. Those hardware include modern aircraft such as F-15K fighters and AH-64 attack helicopters which will be used by Singapore, whose airframes will be built by Korea Aerospace Industries in a joint-production deal with Boeing.[86] In other major outsourcing and joint-production deals, South Korea has jointly produced the S-300 air defence system of Russia via Samsung Group,Andoza:Failed verification and will facilitate the sales of Mistral class amphibious assault ships to Russia that will be produced by STX Corporation.[87] The deal was cancelled in 2014 due to Russiaʼs actions in Ukraine and the ships were sold to Egypt instead.[88] South Koreaʼs defence exports were $1.03 billion in 2008 and $1.17 billion in 2009.[89]

Turizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]

In 2012, 11.1 million foreign tourists visited South Korea, making it one of the most visited countries in the world,[90] up from 8.5 million in 2010.[91] Many tourists from all around Asia visit South Korea which has been due to the rise of the Korean Wave (Hallyu).

Seoul is the principal tourist destination for visitors; popular tourist destinations outside of Seoul include Seorak-san national park, the historic city of Gyeongju, and semi-tropical Jeju Island.

In 2014 South Korea hosted the League of Legends season 4 championship and then, in 2018, the season 8 championship.

Savdo statistikalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2021 top South Korean exports[92]
Product Percentage Exports value
Integrated circuits 17.7% $116 (in billion)
Cars 6.85% $44.7 (in billion)
Refined petroleum 5.57% $36.4 (in billion)
Motor vehicle parts 2.95% $19.3 (in billion)
Office machine parts 2.76% $18 (in billion)
Passenger and cargo ships 2.71% $17.71 (in billion)
Telephones 2.46% $16.1 (in billion)
Machinery 1.78% $11.6 (in billion)
Blank audio media 1.66% $10.8 (in billion)
Others 55.6% $362.39 (in billion)
2021 top South Korean imports
Product Percentage Imports value
Crude petroleum 10.5% $60.6 (in billion)
Integrated circuits 8.21% $41.4 (in billion)
Petroleum gas 4.25% $24.5 (in billion)
Refined petroleum 4.2% $24.3 (in billion)
Photo lab equipment 2.88% $16.6 (in billion)
Coal briquettes 2.27% $13.1 (in billion)
Cars 2.09% $12 (in billion)
Machinery 1.37% $7.9 (in billion)
Computers 1.32% $7.6 (in billion)
Others 62.91% $370 (in billion)
2018 Top 10 export partners[93]
Country/Region Export (M$) Percentage
 China 162,125 26.8%
 United States 72,720 12.0%
 Vietnam 48,622 8.0%
 Hong Kong 45,996 7.6%
 Japan 30,529 5.1%
 Russia 20,872 3.4%
Tayvan bayrogʻi Tayvan 20,784 3.2%
 India 15,606 2.6%
 Philippines 12,037 2.0%
 Singapore 11,782 2.0%
 Mexico 11,458 1.9%
Others 173,201 28.6%
Total 604,860 100.0%
2018 Top 10 import partners[93]
Country/Region Import (M$) Percentage
 China 106,489 19.9%
 United States 58,868 11.0%
 Japan 54,604 10.2%
 Saudi Arabia 26,336 4.9%
 Germany 20,854 3.9%
 Australia 20,719 3.9%
 Vietnam 19,643 3.7%
 Russia 17,504 3.4%
Tayvan bayrogʻi Tayvan 16,738 3.1%
 Qatar 16,294 3.0%
 Singapore 12,762 2.0%
Others 177,153 33.1%
Total 535,202 100.0%
2018 Top 10 positive balance (surplus) countries for South Korea[93]
Country/Region Balance (M$)
 China 55,636
 Hong Kong 43,999
 Vietnam 28,979
 United States 13,852
 India 9,722
 Philippines 8,468
 Mexico 6,368
 Turkey 4,791
Tayvan bayrogʻi Tayvan 4,045
 Singapore 3,808
Others −110,011
Total 69,657
2018 Top 10 negative balance (deficit) countries for South Korea[93]
Country Balance (M$)
 Japan −24,075
 Saudi Arabia −22,384
 Qatar −15,768
 Kuwait −11,541
 Germany −11,481
 Australia −11,108
 Russia −10,183
 Iraq −7,658
 United Arab Emirates −4,699
 Chile −2,667
Others 191,221
Total 69,657

Birlashishlar va sotib olishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Since 1991, there has been a steady upwards trend in South Korean M&A until 2018 with only a short break around 2004. Since 1991, around 18,300 deals in, into or out of South Korea have been announced, which sum up to a total value of over 941 bil. USD. 2016 has been the year with the largest deal value (1,818 in bil. USD) and the most deals (82,3).[94]

Target industries are distributed very evenly with no industry taking a larger share than 10%. The top three target industries are electronics (9.7%), semiconductors (9.1%) and metals and mining (7.7%). However, over 51% of the acquiring companies originate from the financial and brokerage sector.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „World Economic Outlook Database, April 2024“. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 16-may.
  2. ↑ „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 2019-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „Report for Selected Countries and Subjects: April 2024“. imf.org. International Monetary Fund.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 „EAST ASIA/SOUTHEAST ASIA :: KOREA, SOUTH“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2021-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-may.
  5. ↑ „Income inequality“. data.oecd.org. OECD. 2019-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-dekabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Human Development Report 2023/2024“ (en). United Nations Development Programme (2024-yil 13-mart). 2024-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 21-aprel.
  7. ↑ „Labor force, total – Korea, Rep.“. data.worldbank.org. World Bank & ILO. 2020-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 30-sentyabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 „2021 Economic Policies“. english.moef.go.kr. Ministry of Economy and Finance (South Korea). 2020-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  9. ↑ „Unemployment rate“. data.oecd.org. OECD. 2020-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  10. ↑ „Unemployment rate by age group“. data.oecd.org. OECD. 2020-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  11. ↑ „Home“. www.oecd-ilibrary.org.
  12. ↑ „Taxing Wages 2023: Indexation of Labour Taxation and Benefits in OECD Countries | READ online“. oecd-ilibrary.org.
  13. ↑ „Home“.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 „Trade Statistics“. Korea Customs Service. 2020-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-mart.
  15. ↑ 15,0 15,1 „South Korea Exports and Imports OEC - The Observatory of Economic Complexity“. oec.world/en. The Observatory of Economic Complexity. Qaraldi: 2021-yil 3-mart.
  16. ↑ „2020 External Debt“. english.moef.go.kr. Ministry of Economy and Finance (South Korea). 2021-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-mart.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 „2021 Budget Proposal“. english.moef.go.kr. Ministry of Economy and Finance (South Korea). 2020-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-mart.
  18. ↑ „Sovereigns rating list“. Standard & Poor's. 2015-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 26-may.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Rogers, Simon; Sedghi, Ami. „How Fitch, Moody's and S&P rate each country's credit rating“. The Guardian (2011-yil 15-aprel). 2013-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 28-may.
  20. ↑ „South Korea: Introduction >> globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge“. 2018-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-avgust.
  21. ↑ „South Korea Market overview“. 2016-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-avgust.
  22. ↑ Kerr, Anne; Wright, Edmund. A Dictionary of World History. Oxford University Press, 1 January 2015. ISBN 9780199685691. 
  23. ↑ Korea, A Century of Change. World Scientific, 2001. ISBN 978-981-02-4657-0. 
  24. ↑ Chapter Thirteen - Beyond the BRICs: a Look at The 'Next 11'. Goldman Sachs — 161-bet. Qaraldi: 2021-yil 6-may.  (Wayback Machine saytida 2020-12-17 sanasida arxivlangan)
  25. ↑ Kenworthy, Lane (1999). "Do Social-Welfare Policies Reduce Poverty? A Cross-National Assessment". Social Forces 77 (3): 1119–1139. doi:10.2307/3005973. http://www.lisdatacenter.org/wps/liswps/188.pdf. 
  26. ↑ Moller, Stephanie; Huber, Evelyne; Stephens, John D.; Bradley, David; Nielsen, François (2003). "Determinants of Relative Poverty in Advanced Capitalist Democracies". American Sociological Review 68 (1): 22–51. doi:10.2307/3088901. 
  27. ↑ „Social Expenditure – Aggregated data“.
  28. ↑ Our World in Data. „Research & development spending as a share of GDP“. ourworldindata.org. Qaraldi: 2024-yil 10-yanvar.
  29. ↑ Organisation for Economic Co-operation and Development. „Gross domestic spending on R&D“. data.oecd.org. Qaraldi: 2024-yil 10-yanvar.
  30. ↑ „High performance, high pressure in South Korea's education system“. ICEF (2014-yil 23-yanvar). 2017-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-yanvar.
  31. ↑ „Economic Statistics System“. Bank of Korea. 2013-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-sentyabr.
  32. ↑ „KDI Korea Development Institute > Publications“. Korea Development Institute. 2019-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-sentyabr.
  33. ↑ „S Korea stands among world's highest-level fiscal reserve holders: IMF“. Xinhua (2010-yil 7-sentyabr). 2010-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-sentyabr.
  34. ↑ „Six Emerging Economies Will Account For Over Half Of Economic Growth By 2025, World Bank Says“. The Huffington Post (2011-yil 18-may). 2016-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  35. ↑ „South Korea Survived Recession With CEO Tactics“. Newsweek. 10 May 2010. 12 June 2016da asl nusxadan arxivlandi.
  36. ↑ „Economy ended 2013 on a high“. joins.com (2014-yil 30-yanvar). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-iyul.
  37. ↑ „Moody's Raises Korea's Credit Range“ (2010-yil 2-avgust). 2016-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  38. ↑ „Financial markets unstable in S.Korea following Cheonan sinking“. Hankyeoreh (2010-yil 26-may). 2016-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  39. ↑ „BTI 2016 South Korea Country Report“. 2016-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-iyul.
  40. ↑ „Development of Competition Laws in Korea“. 2016-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-iyul.
  41. ↑ „Korea's Competition Law and Policies in Perspective Symposium on Competition Law and Policy in Developing Countries“. 2016-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-iyul.
  42. ↑ „Corea del Sur no es un milagro | Un Estado muy fuerte, industrialización, extrema flexibilización laboral y conglomerados familiares. El papel de EE.UU.“ (2018-yil 30-mart). 2019-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 5-mart.
  43. ↑ „Archived copy“. 2020-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 30-iyul.
  44. ↑ „Countries Compared by Economy > GDP. International Statistics at NationMaster.com“. nationmaster.com. 2011-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  45. ↑ „Countries Compared by Economy > GDP. International Statistics at NationMaster.com“. nationmaster.com. 2011-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 46,6 46,7 Andoza:Country study
  47. ↑ „Countries Compared by Economy > GDP > Per capita. International Statistics at NationMaster.com“. nationmaster.com. 2010-yil 18-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  48. ↑ „Countries Compared by Economy > GDP > Per capita. International Statistics at NationMaster.com“. nationmaster.com. 2011-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  49. ↑ North Korean Intentions and Capabilities With Respect to South Korea (Report). CIA. 21 September 1967. p. 4. SNIE 14.2–67. http://www.foia.cia.gov/sites/default/files/document_conversions/89801/DOC_0001218147.pdf. Qaraldi: 13 March 2017. 
  50. ↑ Koh, Jae Myong (2018) Green Infrastructure Financing: Institutional Investors, PPPs and Bankable Projects, Palgrave Macmillan, pp.37–39.
  51. ↑ 51,0 51,1 Chibber, Vivek „The Developmental State in Retrospect and Prospect: Lessons from India and South Korea“, . The End of the Developmental State?. Routledge, 2014 — 30–53-bet. 
  52. ↑ Shin, Kyoung-ho; Ciccantell, Paul S. (26 August 2009). "The Steel and Shipbuilding Industries of South Korea: Rising East Asia and Globalization". Journal of World-Systems Research: 167–192. doi:10.5195/jwsr.2009.316. Archived from the original on 30 July 2020. https://web.archive.org/web/20200730234453/http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/316/328. 
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 53,4 53,5 53,6 53,7 Koo, Jahyeong; Kiser, Sherry L. (2001). "Recovery from a financial crisis: the case of South Korea" (w). Economic & Financial Review. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0DKI/is_4_2001/ai_84799965/?tag=content;col1. Qaraldi: 5 May 2009. Janubiy Koreya iqtisodiyoti]]
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 „Total Economy Database“ (2009). 2016-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-iyun.
  55. ↑ „South Korea's GDP up 5.8% for year“. CNN. 2017-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-fevral.
  56. ↑ 56,0 56,1 Chang, Jaechul. "The Contours of Korea's Economic Slowdown and Outlook for 2009". SERI Quarterly 2 (2): 87–90. 
  57. ↑ 57,0 57,1 Kim Kyeong-Won; Kim Hwa-Nyeon. "Global Financial Crisis Overview". SERI Quarterly 2 (2): 13–21. 
  58. ↑ Vivian Wai-yin Kwok. „Korea's Choice: Currency Or Economy?“. Forbes (2009-yil 12-mart). 2019-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.
  59. ↑ US Department of State. „Background Note: South Korea“ (Wayback Machine saytida 4 June 2019 sanasida arxivlangan)
  60. ↑ „(News Focus) Rate hike heralds start of Korea's stimulus exit“. yonhapnews.co.kr. 2013-yil 20-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-noyabr.
  61. ↑ „The Future of Growth In Asia“.
  62. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. imf.org. 2016-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-noyabr.
  63. ↑ „Korea-Australia Free Trade Agreement (KAFTA) – Key outcomes“. Department of Foreign Affairs and Trade. Australian Government (2013-yil 5-dekabr). 2013-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-dekabr.
  64. ↑ Nattavud Pimpa.. „Lessons from South Korea's Chaebol economy“ (2013-yil 6-dekabr). 2013-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-dekabr.
  65. ↑ „ko:주5일근무제 : 지식백과“ (ko). 100.naver.com. 2012-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-iyul.
  66. ↑ „[시사이슈 찬반토론] 대체휴일제 부활 옳을까요“. The Korea Economic Daily. 2015-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-iyul.
  67. ↑ „South Korea economy unexpectedly contracts in first-quarter, worst since global financial crisis“. Euronews (2019-yil 25-aprel). 2019-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 25-aprel.
  68. ↑ Tesla, Agence „Can South Korean Startups (and the government) Save its Flailing Giant Tech Conglomerates? – Innovation is Everywhere“ (en-US) (2016-yil 22-iyun). 2016-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyul.
  69. ↑ 69,0 69,1 „South Korea's economy faces rising headwinds in 2023“. IHS Markit (2023-yil 3-fevral). Qaraldi: 2023-yil 8-oktyabr.
  70. ↑ „South Korea's strong economic performance faces post-pandemic challenges“ (en). East Asia Forum (2022-yil 4-fevral). Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
  71. ↑ „South Korea's Green New Deal in the year of transition“ (en). UNDP. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
  72. ↑ „New Growth Strategy 4.0: Measures to address challenges in carrying out primary projects“. english.moef.go.kr. Qaraldi: 2023-yil 8-oktyabr.
  73. ↑ cycles, This text provides general information Statista assumes no liability for the information given being complete or correct Due to varying update; Text, Statistics Can Display More up-to-Date Data Than Referenced in the „Topic: Medical technology in South Korea“ (en). Statista. Qaraldi: 2023-yil 8-oktyabr.
  74. ↑ „Medical Technology - South Korea | Statista Market Forecast“ (en). Statista. Qaraldi: 2023-yil 8-oktyabr.
  75. ↑ Choi, Ji-Young; Lee, Hee-Jo; Lee, Myoung-Jin (2022-04-21). "Future Scenarios of the Data-Driven Healthcare Economy in South Korea". Healthcare 10 (5): 772. doi:10.3390/healthcare10050772. ISSN 2227-9032. PMID 35627908. PMC 9141477. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=9141477. 
  76. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“.
  77. ↑ „South Korea: Shipbuilding“. Library of Congress. 2012-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  78. ↑ „South Korea: Automobiles and Automotive Parts“. Library of Congress. 2016-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  79. ↑ „USGS Bismuth Production Statistics“.
  80. ↑ „USGS Rhenium Production Statistics“.
  81. ↑ „USGS Sulfur Production Statistics“.
  82. ↑ „South Korea: Construction“. Library of Congress. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  83. ↑ Hansen, Karen; Zenobia, Kent. Civil Engineer's Handbook of Professional Practice. John Wiley & Sons, 31 March 2011. ISBN 9780470901649. Qaraldi: 2020-yil 10-noyabr. 
  84. ↑ „Building -- Samsung C&T“. 2016-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 11-iyun.
  85. ↑ „South Korea: Armaments“. Library of Congress. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  86. ↑ „KAI Major Programs: Airframe“. Korea Aerospace Industries. 2017-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-avgust.
  87. ↑ „France to sell two Mistral-class warships to Russia“. BBC (2010-yil 23-iyul). 2019-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-iyun.
  88. ↑ Los Angeles Times, 6 August 2015
  89. ↑ „Korea emerges as arms development powerhouse“. 2016-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 12-noyabr.
  90. ↑ UNTWO „UNTWO World Tourism Barometer, Vol.5 No.2“ (2008-yil iyun). 2008-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-oktyabr.
  91. ↑ „South Korea Sets Its Sights on Foreign Tourists“ (2010-yil 11-noyabr). 2016-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 24-fevral.
  92. ↑ „South Korea (KOR) Exports, Imports, and Trade Partners | The Observatory of Economic Complexity“ (en). oec.world. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
  93. ↑ 93,0 93,1 93,2 93,3 „Trade Statistics > By Country“. Korea Customs Service.
  94. ↑ „M&A Statistics by Countries – Institute for Mergers, Acquisitions and Alliances (IMAA)“ (en-US). Institute for Mergers, Acquisitions and Alliances (IMAA). 2020-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 27-fevral.

Qoʻshimcha adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tashqi havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Janubiy Koreya iqtisodiyoti
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Janubiy_Koreya_iqtisodiyoti&oldid=5253272" dan olindi