Karabin powtarzalny
.png?lang=pl)
Karabin powtarzalny – karabin posiadający magazynek, w którym strzelec każdorazowo po oddaniu strzału, musi ręcznie przeładować broń: wprowadzając nabój z magazynka do komory nabojowej, poprzez wykonanie odpowiednich ruchów manipulatorem zamka[1][2]. Karabiny powtarzalne zastąpiły karabiny jednostrzałowe (nieposiadające magazynków), w II połowie XIX wieku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze prace nad skonstruowaniem karabinu powtarzalnego prowadzono już na przełomie XVII-XVIII w. jednak istotną przeszkodę stanowiła powszechna wtedy konstrukcja broni strzeleckiej opartej na rozdzielnym ładowaniu. Sytuacja uległa zmianie wraz z pojawieniem się amunicji zespolonej w XIX w., którą można było z powodzeniem zaadaptować do broni zasilanej z magazynka. W związku z czym zaczęły pojawiać się coraz bardziej udane prototypy karabinów powtarzalnych.
.jpg?lang=pl)
Pierwsze karabiny tego typu które trafiły do produkcji seryjnej, opracowano w połowie XIX wieku w amerykańskim przedsiębiorstwie Volcanic Repeating Arms, jednak ich produkcja była mocno ograniczona a konstrukcja daleka od doskonałości, co ostatecznie doprowadziło do upadku firmy w 1856 r. Niebawem wszystkie akcje upadłej firmy wykupił jej udziałowiec Oliver Winchester, przeorganizowując ją w nowe przedsiębiorstwo New Haven Arms Company, w którym zatrudnił byłego pracownika firmy Volcanic Tylera Henry'ego. Henry w 1860 r. dopracował konstrukcję karabinu rozwijanego w poprzedniej firmie, która w 1862 r. trafiła do produkcji seryjnej jako karabin Henry'ego i odniosła komercyjny sukces[3]. W 1866 r. Winchester kolejny raz przeorganizował firmę jako Winchester Repeating Arms Company pod szyldem której zaczął produkować karabiny powtarzalne (począwszy od modelu Winchester M1866).
Równolegle z karabinem Henry'ego w 1860 r. konkurencyjny projektant Christopher Miner Spencer opracował własny karabin powtarzalny (karabin Spencera), który został przyjęty na wyposażenie Armii Unii w czasie wojny secesyjnej, gdzie używany był głównie przez oddziały kawalerii. Mimo to, karabiny spencera nie wyparły z uzbrojenia armii przestarzałych konstrukcyjnie karabinów jednostrzałowych, które aż do lat 90 XIX w. pozostały podstawową bronią armii amerykańskiej[4].
Niedługo po wprowadzeniu pierwszych udanych karabinów powtarzalnych w Stanach Zjednoczonych, analogiczne konstrukcje zaczęto opracowywać również w Europie, gdzie w 1867 r. w Szwajcarii opracowano karabin Vetterli M1867 (używany jako karabin podstawowy), a w 1872 r. w Austro-Węgrzech karabin Fruwirth M1872 (używany w ograniczonym zakresie)[5].
_-_UK_-_cal_303_British_-_Arm%C3%A9museum_noBG.jpg?lang=pl)
W II połowie XIX w. karabiny powtarzalne zaczęły gwałtownie wypierać przestarzałe karabiny jednostrzałowe w roli broni podstawowej, czego przykładem mogą być: Mauser Gew1871/84 i Gew88 w armii niemieckiej, Mannlichery M1886, M1888, M1890 w armii austro-węgierskiej, Gras-Kropatschek Mle 1871/84 i Lebel Mle 1886 w armii francuskiej, Lee-Metford i Lee-Enfield w armii brytyjskiej czy Mosin wz. 1891 w armii rosyjskiej. W tym okresie następował również gwałtowny rozwój konstrukcji karabinów powtarzalnych, a do najważniejszych innowacji należały: zastąpienie magazynków rurowych - pudełkowymi (ładowanymi za pomocą ładowników i łódek) oraz zastąpienie prochu czarnego - bezdymnym.
Karabiny powtarzalne stanowiły najpopularniejsze uzbrojenie żołnierzy w czasie I i II wojny światowej. Po II wojnie światowej zostały jednak szybko wyparte z uzbrojenia przez karabiny samopowtarzalne i automatyczne[2]. Obecnie karabiny powtarzalne obecne są w wojsku jedynie w roli karabinów wyborowych, natomiast na rynku cywilnym jako broń myśliwska (zob. sztucer) lub sportowa.
Budowa
[edytuj | edytuj kod].jpg?lang=pl)
Istotnym elementem wyróżniającym karabin powtarzalny jest posiadanie magazynka (najczęściej stałego, rzadziej wymiennego). To w nim przechowywany jest zapas naboi, które podczas przeładowywania przenoszone są do komory nabojowej. W odróżnieniu od karabinów samopowtarzalnych i automatycznych, gdzie za przeładowanie odpowiada automatyka broni, w karabinie powtarzalnym strzelec musi wykonać tę czynność ręcznie, poprzez wykonanie odpowiednich ruchów manipulatorem zamka. W czasie wykonywania tej czynności, strzelec najpierw odryglowuje broń (co równocześnie powoduje wyrzucenie z komory pustej łuski po wystrzelonym naboju), a następnie przystępuje do zaryglowania (co związane jest z pobraniem kolejnego naboju z magazynka). Po opróżnieniu magazynka, zapas naboi musi zostać uzupełniony. W zależności od liczby koniecznych przy przeładowaniu ruchów można wyróżnić karabiny z zamkami dwutaktowymi lub czterotaktowymi[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ karabin powtarzalny, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-07].
- ↑ a b c Stanisław Torecki, 1000 słów o broni i balistyce, wyd. 3, popr. i uzup., Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982, s. 99-100, ISBN 83-11-06699-X.
- ↑ Edwards 1962 ↓, s. 177.
- ↑ D. Miller, s.192.
- ↑ Fruwirth Model 1872 Carbines Austro-Hungarian Weapons [online], hungariae.com [dostęp 2024-04-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej(od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7.
- William B. Edwards: Civil War guns; the complete story of Federal and Confederate small arms: design, manufacture, identification, procurement, issue, employment, effectiveness, and postwar disposal. Harrisburg, Pa.: Stackpole Co., 1962. (ang.).
- David Miller (red.): The Illustrated Book of Guns. London: Salamander Books, 2002. ISBN 1-84065-172-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Animacja demonstrująca działanie karabinu powtarzalnego