Prijeđi na sadržaj

Bitka na Kosovu

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice Kosovska bitka)
Bitka na Kosovu
Segment Osmanskih ratova u Evropi

Boj na Kosovu, ruska minijatura iz 16. veka
Datum 15. jun 1389. (gregorijanski (novi) kalendar)
Lokacija Kosovo Polje kod Prištine, Oblast Brankovića
Ishod
  • taktički neodlučeno;
  • kratkoročna srpska strateška pobeda (odbranjene teritorije država saveznica, Osmanlije vraćene u Malu Aziju)
Sukobljene strane
Otomansko Carstvo
+ vazalni odredi 		Zemlja Brankovića
Kneževina Srbija
+ saveznički odredi
Komandanti i vođe
Murat I  †
Bajazid I
Jakub  † 		Lazar Hrebeljanović  †
Vuk Branković
Vlatko Vuković
Snage
~ 27.000-40.000[1][2][3] ~ 12.000-30.000[1][2][3][4]
Žrtve i gubici
oko 31.000 poginulih, totalno uništenje turske vojske; ubijena su dva turska zapovednika, sultan Murat I i Jakub oko 10.000 poginulih, pobijena je skoro sva srpska vojska; ubijen je srpski zapovednik knez Lazar Hrebeljanović

Bitka na Kosovu (Boj na Kosovu, Kosovski boj, Kosovska bitka ili Vidovdanska bitka; turski: Kosova Meydan Muharebesi) vodila se 15. juna 1389. godine između srpske i otomanske vojske, u Zemlji Brankovića, na Kosovu Polju, kod Vukove prestonice Prištine.[5]

Kosovskom gospodaru Vuku Brankoviću došle su u pomoć snage dve susedne oblasti, Kneževine Srbije i Kraljevine Bosne.[6][7][8] Srpske snage je vodio knez Lazar Hrebeljanović, a bosanske vojvoda Vlatko Vuković.

Obe strane pretrpele su velike gubitke, ali je osvajačka turska armija poražena kao nikad do tad i izbačena iz srpskih oblasti. Dvojica od trojice otomanskih zapovednika su stradali. Ubijen je čak i sultan Osmanskog carstva Murat I, kao i njegov sin Jakub. Tokom bitke je poginuo i jedan od srpskih zapovednika, knez Lazar Hrebeljanović. Nakon bitke, Srbi su poslali na Zapad Evrope vest o potpunom porazu Turaka na Kosovu Polju.[9][10]

Kosovska bitka je bila jedna od najvećih bitaka u 14. veku i jedina ikad u kojoj je pao sâm osmanski sultan.[11]

Nakon bitke dolazi do dinastičke borbe za prevlast između Vuka Brankovića, koji je nastavio da se bori protiv Turaka, i Stefana Lazarevića, koji se priklonio Turcima i učinio Srbiju vazalnom. Nepokorni Branković je poražen osam godina nakon kosovske bitke, a Lazarević je vladao svojim i njegovim zemljama do smrti.

Bitka na Kosovu je imala značajan uticaj na historiju i kulturu južnoslavenskih naroda, posebno na stvaranje srpskog nacionalnog identiteta. Kosovski mit prikazuje bitku kao kataklizmićki poraz nakon kojeg su Turci pregazili ostatak Srbije.[10]

Pozadina

Glavni članak: Oblast Brankovića

Nakon pogibije kralja Vukašina u bici na Marici 1371. godine, dolazi do propasti srpskog carstva. Turci zauzimaju njegove južne oblasti Velbuždsko despotstvo i Prilepsko kraljevstvo, a gospodari tih oblasti Marko Kraljević i Konstantin Dragaš postaju turski vazali.[12] Preko njihovih zemalja Osmanlije vrše upade u Srbiju i Bosnu.

1380-ih je vođeno više borbi sa Turcima, koje su sve okončane njihovim porazom:

1388. godine, knez Lazar odbija da prihvati vazalstvo prema sultanu, a zbog ove nepokornosti sultan Murat pokreće veliku kampanju protiv njega.[13] Lazar se povezuje sa okolnim gospodarima: Vlatkom Vukovićem, pobediocem Turaka kod Bileće, i svojim zetom Vukom Brankovićem radi zajedničke odbrane od otomanske invazije.

Sukobljene snage

Srpski knez Lazar Hrebeljanović, koji je pao u borbi sa Turcima.

Radi odbrane od Turaka su angažovane snage Zemlje Brankovića, Kraljevine Bosne, Kneževine Srbije, kao i lokalne albanske snage.[6][7][8] Pominju se i odredi Grka, Bugara, Hrvata, Vlaha, Čeha[14], Mađara i Poljaka[15], ali neki to smatraju preterivanjem.[11] Sa Bosancima došli su u pomoć Srbima i hrvatski "krstaši", pod vodstvom Ivana Paližne, koji je kao vranski prior imao pod sobom krstaše vitezove Ivanovce.[16]

Sultan Murat je prikupio silnu vojsku. Uz njegove azijske ešalone askera našle su se i evropske čete vazala. Marko Mrnjavčević i braće Dragaš su bili turski vazali i moguće je da su se oni nalazili u turskoj vojsci, dok su se neki Dragaševi odredi nalazili sigurno.[17]

Na putu za Kosovo, turska vojska je prolazila oblašću despota Konstantina Dragaša, u to vreme turskog vazala. On je tu vojsku verovatno morao gostiti i sprovoditi do Kosova Polja.[18] Nema pouzdanih podataka o učešću Kraljevića Marka u Kosovskoj bici. Kao turski vazal morao se boriti protiv Srba.[19] Postoje podaci da je sultanova vojska išla preko Prilepa, a da su joj cijelim putem do Gazimestana mjesni vazali izlazili u susret i pokazivali put. Turski kroničari pominju učešće kršćanskih vazalnih vladara u boju, ali ih ne navode poimenice.[20] Neki veruju da je Marko nekako uspio izbjeći svoju vazalnu obavezu[19], dok drugi argumentuju da posredno možemo zaključiti da se borio na turskoj strani na Gazimestanu.[20]

Tok bitke

Glavni članci: Miloš Obilić i Lazar Hrebeljanović

I kada je došlo do boja i nastala bitka, bila je tolika zveka i jeka da se treslo i mesto gde se ovo događalo. I toliko se krvi izlilo da se kroz izlivenu krv poznavao i trag konjski, i bi mnogo mrtvih bez broja...[17]

– Povesno slovo o knezu Lazaru

Srbi i njihovi saveznici su dočekali otomanske snage 15. juna 1389. godine, na Kosovu Polju, kod Vukove prestonice Prištine. Prema turskim povjesničarima, Turci su imali šezdesetak hiljada vojnika.[21] Srpske snage dvadesetak hiljada manje.[21] Vuk Branković je vodio svoje snage u bici na Kosovskom polju. Snage susedne Srbije je vodio knez Lazar Hrebeljanović, a snage Kraljevine Bosne vojvoda Vlatko Vuković.

O samom toku bitke se ništa pouzdano ne zna. Prema predanju, Branković je vodio desno krilo od deset hiljada malih vlastelina, Vuković lijevo iste jačine, a preostalo činjaše sredinu pod knezom Lazarom.[21] Problem sa predanjem je što se zasniva na crkvenom mitu, koji slavi isključivo "cara" Lazara, dok Vuka Brankovića prikazuje "izdajnikom", nasuprot istorijskim činjenicama.[22] Tri dela otomanske vojske su vodili sultan Murat I i njegovi sinovi Bajazit i Jakub.

Obe strane pretrpele su velike gubitke, ali je osvajačka turska armija poražena kao nikad do tad i izbačena iz srpskih zemalja. Dvojica od trojice otomanskih zapovednika su stradali. Ubijen je i sam sultan Otomanskog carstva Murat I,[10] kao i njegov sin Jakub. Već sutradan je Bajazit sa preostalim snagama napustio bojište i vratio se nazad Maloj Aziji.[21] Tokom bitke je poginuo i jedan od srpskih oblasnih vođa, knez Lazar Hrebeljanović. Bosanski kralj Tvrtko Kotromanić je poslao u Firencu vest o potpunom porazu Turaka na Kosovu Polju.[9] Prema predanju, u Parizu su zvona sa Notr Dama zvonila u čast velike hrišćanske pobede.[9]

Posljedice

Pisa se ova sveta knjiga Otačnik, koja se zove Lapsaitik, u dane blagovernog Vuka Stefana. Te godine kada Turci ubiše kneza Lazara, a cara Amurata Srblji. Hvala Bogu za sve.[23]

– Najstariji srpski zapis o Kosovskom boju

Bajazit, jedini od tri vrhovna osmanska zapovednika koji je preživeo bitku, sa ostacima vojske se povukao u Malu Aziju.

Nakon kosovske bitke u Srbiji se postavilo pitanje ko će biti naslednik kneza Lazara. U to vreme sinovi kneza Lazara, Stefan i Vuk, bili su maloletni i nisu mogli nikako da naslede njegovo mesto. S druge strane, bilo je sasvim neoubičajeno da vlast vrši kneginja Milica.[17] Stoga je bilo sasvim za očekivati da novi vođa Srbije postane njen najmoćniji velikaš, Vuk Branković.[17]

Uspon Brankovića

Glavni članak: Vuk Branković
Zemlja Brankovića, gde je 1389. zaustavljena osmanska najezda.

Vuk Branković je iz kolosalne bitke sa Turcima izašao kao pobednik i najmoćniji srpski oblasni gospodar.[24] Na sebe je preuzeo Lazarevu titulu »gospodar Srba i Podunavlja", istakavši se tako za naslednika njegove vlasti.[25] Ovenčan slavom, Vuk je proširio svoju titulu, dodeljujući sebi vladarsko ime Stefan,[24] koje je bilo simbol krune Nemanjića,[20] čime je izrazio pretenziju na nasleđe Carstva.

Njegov međunarodni ugled i status bio je nesporan, njega su i Dubrovčani i Mlečani primali kao glavnog među srpskom gospodom.[26] Slično je mislio i Ugarski kralj koji je samo tri nedelje nakon bitke, 7. jula iste godine, poslao svoga moćnog velikaša Nikolu Gorjanskog kod Vuka Brankovića na pregovore[17] o stvarima koje su na korist vašu i raške zemlje, pri čemu je unapred aminovao svaki dogovor koji postignu.[26] Bilo je očigledno da Ugari smatraju Vuka za novoga vladara u Srbiji.[17] Sadržaj pregovora se ne zna, ali se može pretpostaviti da je ugarski kralj želeo da Srbiju zadrži kao vazala i da se tada o tome razgovaralo.[17]

Okretanje Lazarevića Turcima

Glavni članci: Kneginja Milica i Stefan Lazarević

Nakon očeve pogibije u Kosovskom boju, maloletni Stefan Lazarević je postao novi knez Moravske Srbije, u čije ime će do njegovog punoletstva vladati njegova majka, kneginja Milica.[27] Uprkos porodičnoj tragediji, Lazarevići su se ubrzo okrenuli Turcima. Ne želeći da priznaju prevlast dinastije Brankovića, oni odlučuju da prihvate vrhovnu vlast sultana Bajazita.[26] Nakon ovoga su otpočeli pregovori sa Osmanlijama, čime su Srbiju učinili vazalnom, pre sredine 1390. godine.[26]

Sporazumom sa sultanom, Stefan se obavezao na slanje vojnika Otomanskom carstvu i plaćanje danka, i na to da sa bratom Vukom i vlastelom jednom godišnje odlazi na dvor sultana i potvrđuje pokornost. Povrh svega, sultanu Bajazitu je lično odveo svoju najmlađu sestru Oliveru, ćerku pokojnog kneza Lazara, u maloazijski grad Bursu. Već tokom leta 1390. godine Lazarevićeve snage počinju da se bore uz otomanske.

Podela u srpskoj crkvi

Glavni članci: Patrijarh srpski Jefrem i Danilo III

Nakon smrti pećkog patrijarha Spiridona, 18. avgusta 1389. godine[26], dolazi do dvovlašća u srpskoj crkvi. Lazarevići 1390. godine sazivaju sabor u Žiči, na kome je Danilo III izabran za pećkog patrijarha, čime je došlo do dvovlašća u srpskoj crkvi. U narednom periodu, postojala su dva "pećka patrijarha", Jefrem u Peći (1375—1399), u oblasti Brankovića, i Danilo III u Žiči (1390—1396), u oblasti Lazarevića.

Patrijarh Danilo III je bio naklonjen Lazarevićima [24] i intenzivno je radio na stvaranju kulta kneza Lazara.[28] On je Lazareve ostatke preneo iz Vukovog sedišta Prištine u manastir Ravanicu, kanonizovao ga i time, stvaranjem nove svetorodne loze, dao legitimitet njegovom sinu Stefanu Lazareviću kao nasledniku prestola.[24]

Uloga srpskih vazala u turskom osvajanju Balkana

Glavni članci: Stefan Lazarević, Marko Kraljević i Konstantin Dragaš

U jesen 1394. godine Bajazit je počeo da okuplja vazale za pohod protiv vlaškog vojvode Mirče Starijeg. Njemu su se od srpskih velikaša pridružili Stefan Lazarević, Marko Kraljević, Konstantin Dragaš i Konstantin Balšić, sa svojim snagama.[27] 17. maja 1395. godine je došlo do bitke na Rovinama[12][26], u Banatu. U samoj bici su poginuli Marko Kraljević i Konstantin Dejanović, nakon čega je Bajazit Otomanskoj imperiji pripojio njihove vazalne posede. Vlaški vojvoda je posle bitke priznao sultanovu vrhovnu vlast i obavezao se da mu plaća danak[12]. Osmanlije su nakon bitke zauzele i Vidin.

Stefan Lazarević, sin palog kneza Lazara koji je značajno pomogao Turcima u osvajanju Balkana.

Sultanove trupe, ojačane srpskim vazalnim odredima, su početkom 1396. godine, upale u zemlje Brankovića i tom prilikom zauzele njihov veći deo. Naglo osmansko širenje na Balkanu pokrenulo je poslednji veliki krstaški pohod, kojim su udružene evropske snage pokušale da zaustave Otomansko carstvo. Snage evropskog saveza su činile Sveto rimsko carstvo, Ugarska, Francuska, Vlaška, Poljska, Engleska, Škotska, Švajcarska, Venecija, Đenova i vitezovi drugih zemalja. Krstaške snage su prešle Dunav i zauzele Vidin. Nakon toga, pohod je nastavljen niz Dunav i opsednut je Nikopolj, u kome se nalazio otomanski garnizom. Bajazit je prekinuo blokadu Carigrada i uputio se ka Dunavu, a njegovim snagama se kod Plovdiva priključila i srpska vazalna vojska sa Stefanom Lazarevićem na čelu.[29]

25. septembra 1396. godine je došlo do presudne bitke kod Nikopolja u severnoj Bugarskoj, u kojoj su evropske snage potpuno razbijene.[30] Prema nekim mišljenjima, sultanovi vazalni srpski oklopnici, predvođeni Stefanom Lazarevićem, su imali odlučujuću ulogu u ovoj neočekivanoj turskoj pobedi.[29]

Posledice poraza kod Nikopolja za hrišćanske države na Balkanu su bile katastrofalne. Posle nje je uništena tzv. Vidinska Bugarska, zauzeta je oblast Brankovića, Morejska despotovina je ponovo opustošena, naredne godine je zauzeta Atina (1397),[26], a Carigrad je ostao u okruženju.[30]

Vazalni knez Srbije Stefan Lazarević, koji se istakao na turskoj strani u bici kod Nikopolja 1396. godine, je za to kao nagradu dobio veći deo kosovskih zemalja Vuka Brankovića, koji se do kraja odupirao Turcima.[31][32]

Poslednji nezavisni srpski gospodar Vuk Branković je zarobljen i nakon godinu dana (6. oktobra 1397) umro u turskom zarobljeništvu. Veći deo oblasti Brankovića je predat na upravu vazalnom knezu Stefanu, mali deo (sa središtem u Vučitrnu) je ostavljen Vukovoj udovici Mari i sinovima (Grguru, Đurđu i Lazaru).[26]

Vazalni knez Srbije Stefan Lazarević je nakon toga pomogao osmanlijama u osvajanju susedne kraljevine Bosne, koja se još odupirala. Januara 1398. godine on je sa turskom vojskom učestvovao u pohodu na Bosnu i stigao do Glasinca.[31][33]

Kosovski mit

Glavni članci: Kosovski mit i Kosovski ciklus
Vuk Branković, jedini koji je nakon kosovske bitke nastavio da se bori, proglašen je izdajnikom.

Kosovski mit, koji se temelji na mitologizaciji kosovske bitke, jedan je od ključnih srpskih političkih mitova, koji čini osnovu nacionalnog identiteta [34] i pokretačko jezgro srpskog nacionalizma.[35] Naročito ga neguje Srpska pravoslavna crkva.

Jedno od temeljnih vjerovanja kosovskog kulta glasi da je "srpsko carstvo" propalo na Kosovu Polju, iako je Moravska Srbija u to vreme bila kneževina.[36] Knez Lazar Hrebeljanović, nazvan "sveti car Lazar", navodno je svjesno žrtvovao svoje "zemaljsko carstvo" da bi zadobio carstvo nebesko. Miloš Obilić je uzet kao uzor svetog ratnika koji daje život u borbi za pravoslavnu vjeru protiv muslimanskih nevjernika, postajući tako stanovnik "nebeske Srbije". Nebeska Srbija je predstavljena kao nacionalno nebesko carstvo u koje nakon smrti odlaze pobožni Srbi koji daju život za vjeru i za Kosovo, poput Lazara i Obilića. Vuk Branković, jedini koji je nakon kosovske bitke nastavio da se bori, proglašen je izdajnikom.

Povezano

Izvori

  1. ↑ 1,0 1,1 Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500. University of Washington Press. str. 244. »Nearly the entire Christian fighting force (between 12,000 and 20,000 men) had been present at Kosovo, while the Ottomans (with 27,000 to 30,000 on the battlefield) retained numerous reserves in Anatolia.« 
  2. ↑ 2,0 2,1 Cox, John K. (2002). The History of Serbia. Greenwood Press. str. 30. »The Ottoman army probably numbered between 30,000 and 40,000. They faced something like 15,000 to 25,000 Eastern Orthodox soldiers.« 
  3. ↑ 3,0 3,1 Cowley, Robert; Geoffrey Parker. The Reader's Companion to Military History. Houghton Mifflin Books. str. 249. »On June 28, 1389, an Ottoman army of between thirty thousand and forty thousand under the command of Sultan Murad I defeated an army of Balkan allies numbering twenty-five thousand to thirty thousand under the command of Prince Lazar of Serbia at Kosovo Polje ("Blackbird's Field") in the central Balkans.« 
  4. ↑ „Kosovska bitka” (Serbo-Croatian). Vojna Enciklopedija. Belgrade: Vojnoizdavacki zavod. 1972. str. 659-660. 
  5. ↑ Serbs Mark Anniversary Of 1389 Battle Of Kosovo
  6. ↑ 6,0 6,1 Miranda Vickers, A History of Kosovo
  7. ↑ 7,0 7,1 Miroslava Malešević, Nasilje identiteta[mrtav link]
  8. ↑ 8,0 8,1 „Final report of the United Nations Commission of Experts”. Arhivirano iz originala na datum 2011-06-04. Pristupljeno 2009-11-11. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Sve srpske pobede i svi srpski porazi”. Arhivirano iz originala na datum 2017-10-18. Pristupljeno 2014-05-09. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Povijest Bosne - Noel Malcolm[mrtav link]
  11. ↑ 11,0 11,1 Bitka za bitku
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Alexander Kazhdan (editor), „The Oxford Dictionary of Byzantium“, Oxford, 1991. ((en))
  13. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans, (str. 408), 2009.
  14. ↑ Ангелов, Д., Чолпанов, Б. Българска военна история през Средновековието (X-XV век), Издателство на БАН, София 1994, стр. 235
  15. ↑ Military history of Hungary (Magyarország hadtörténete), Ed.: Ervin Liptai, Zrínyi Military Publisher, 1985 Budapest ISBN 963-05-0929-6
  16. ↑ http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/3_13_l.html
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 Željko Fajfrić: Sveta loza Brankovića, elektronsko izdanje knjige iz 1999.
  18. ↑ Poslednje reči turskog vazala
  19. ↑ 19,0 19,1 Marko Kraljević: Mit i stvarnost
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 INES SABALIĆ, KRALJEVIĆ MARKO
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 „Sve bijaše pošteno i dragom Bogu pristupačno”. Arhivirano iz originala na datum 2013-07-30. Pristupljeno 2014-05-09. 
  22. ↑ O ideološko-političkom obrascu u SPC
  23. ↑ Najstariji srpski zapisi zapisi o Kosovskom boju
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 „Вук није био Бранковић”. Arhivirano iz originala na datum 2014-04-26. Pristupljeno 2014-05-09. 
  25. ↑ Svezak drugi: dio prvi. Treće doba: Vladanje kraljeva iz raznih porodica (1301-1526). Prva knjiga: Anžuvinci i Sigismund do gubitka Dalmacije (1301-1409), Vjekoslav Klaić
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 26,6 26,7 Grupa autora, „Istorija srpskog naroda II“ , Beograd, 1982.
  27. ↑ 27,0 27,1 Андрија Веселиновић Радош Љушић, Српске династије, Нови Сад, 2001. ИСБН=86-83639-01-0
  28. ↑ Стара српска књижевност
  29. ↑ 29,0 29,1 David Nicolle, „Nicopolis 1396: the last Crusade“, Oxford, 1996. ISBN 978-1-85532-918-8 (en) (str. 40 i 64. Arhivirano 2014-09-24 na Wayback Machine-u)
  30. ↑ 30,0 30,1 Georgije Ostrogorski, „Istorija Vizantije“ (II fototipsko izdanje originala 1959), Beograd, 1993.
  31. ↑ 31,0 31,1 Enciklopedija leksikografskog zavoda. Zagreb 1950.
  32. ↑ „Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine”. Arhivirano iz originala na datum 2012-12-14. Pristupljeno 2013-02-11. 
  33. ↑ „Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine”. Arhivirano iz originala na datum 2012-12-14. Pristupljeno 2013-02-11. 
  34. ↑ Kosovski mit i srpski nacionalni identitet
  35. ↑ Dragan Nikolić, Mitski poremećaj svijesti
  36. ↑ Ljubinka Trgovčević, The Kosovo Myth in the First World War

Literatura

Primarni izvori
Naučni radovi

Vanjske veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Kosovu&oldid=42021699